Anadolu Kâşifi

Türkiye, Ekvator'un kuzeyinde yer alır. Bu durum, güneyden kuzeye gidildikçe bazı coğrafi özelliklerin düzenli olarak değişmesine neden olur. Örneğin, güneş ışınlarının düşme açısı küçülür ve denizlerin tuzluluk oranı azalır.

Asya ve Avrupa kıtalarını birbirine bağlayan Türkiye, tarih boyunca önemli bir jeopolitik konuma sahip olmuştur. Özellikle Karadeniz'i Akdeniz'e bağlayan su yolları, ülkenin stratejik önemini artırmaktadır.

Türkiye, ortalama yükseltisi fazla (1132 m) ve engebeli bir ülkedir. Yükselti genellikle batıdan doğuya doğru artar. Bu durum, iklim, tarım ve nüfusun dağılışı gibi pek çok özelliği doğrudan etkiler.

Türkiye arazisinin büyük bölümü genç oluşumlu olsa da, Birinci Jeolojik Zaman'da oluşmuş, deprem riskinin daha az olduğu yaşlı ve sert kütleler de bulunur. Bu arazilere "Masif" adı verilir.

Akarsular tarafından derince yarılmış, çevresine göre yüksekte kalan geniş düzlüklere plato denir. Türkiye, plato coğrafyası bakımından oldukça zengindir.

Akarsuların taşıdıkları alüvyonları, denize döküldükleri yerde biriktirmesiyle oluşan verimli düzlüklere delta ovası denir.

Dağların kıyıya paralel uzandığı ve denizin yükselmesiyle vadilerin sular altında kaldığı yerlerde, dağ zirveleri kıyıya paralel adalar oluşturur. Bu kıyı tipine Dalmaçya kıyı tipi denir.

Eski akarsu vadilerinin, deniz seviyesinin yükselmesi sonucu sular altında kalmasıyla oluşan girintili çıkıntılı kıyı tipine Ria kıyı tipi denir.

Türkiye'nin genç arazisi üzerinde volkanik faaliyetler sonucu oluşmuş pek çok sönmüş volkanik dağ bulunmaktadır.

Türkiye'de buzul etkisi sadece çok yüksek dağların zirvelerinde görülür. Bu dağlarda sirk gölleri ve buzul vadileri gibi şekiller oluşmuştur.

Türkiye'nin sınır kapıları, komşu ülkelerle olan ticari ve beşerî ilişkilerin kilit noktalarıdır.

Türkiye'nin dağlık yapısı, iç bölgelerle kıyı bölgeleri arasındaki ulaşımı zorlaştırır. Bu ulaşım genellikle "geçit" veya "belen" adı verilen doğal güzergahlardan sağlanır.

Türkiye, 26° ve 45° Doğu meridyenleri arasında yer alır. Bu da en doğusu ile en batısı arasında 19 meridyenlik, yani 76 dakikalık bir yerel saat farkı olmasına yol açar.

Türkiye'nin genç oluşumlu bir arazi olması, fay hatları boyunca tektonik hareketlerin etkili olmasına neden olmuştur. Fay hatları boyunca çöken alanlarda oluşan ovalara tektonik ova denir.

Ege Bölgesi'nde arazinin kırılarak çökmesine "graben", yükselmesine ise "horst" denir. Graben alanları, verimli ovaları oluşturur.

Türkiye'nin göreceli konumu, onu enerji kaynaklarına sahip bölgeler ile bu kaynaklara ihtiyaç duyan Avrupa arasında doğal bir köprü haline getirir.

Dördüncü Jeolojik Zaman'da (Kuaterner) deniz seviyesi yükselmiş, bu durum Türkiye'nin bugünkü kıyı şeridinin oluşmasında belirleyici olmuştur.

Kalker (kireçtaşı) gibi suda kolayca çözünebilen kayaçların bulunduğu arazilere karstik arazi denir. Bu arazilerde lapya, dolin, mağara gibi şekiller yaygındır.

Fiyort ve Skyer tipi kıyılar, buzul vadilerinin deniz suları altında kalmasıyla oluşur ve bu durum ülkenin coğrafi konumu hakkında ipuçları verir.

Türkiye'nin çevresindeki denizlerin tuzluluk oranları, enlem ve buharlaşma koşullarına göre değişiklik gösterir.