Parşömen: Cilt XIII
Çağdaş Türk ve Dünya Edebiyatı (100 Madde)
1. Püf Noktası: **Modernizm**, geleneksel olan her şeye (toplum, sanat, din) bir başkaldırıdır. I. ve II. Dünya Savaşları'nın yarattığı hayal kırıklığı ve yıkım en büyük besin kaynağıdır.
2. Şifreleme: Modernizmin Temel Kavramları: **B.A.B.A.** (**B**unalım, **A**lışılmışı reddetme, **B**ireycilik, **A**legorik anlatım).
3. Püf Noktası: Modernist romanda "zaman" kronolojik değildir; geriye dönüşler, ileriye sıçramalar ve **bilinç akışı** tekniği sıkça kullanılır.
4. Püf Noktası: **Bilinç Akışı:** Karakterin zihninden geçen düşüncelerin, herhangi bir mantık süzgecinden geçirilmeden, kesintisiz ve çağrışımlara dayalı olarak aktarılmasıdır.
5. Püf Noktası: **James Joyce**'un "Ulysses" ve **Virginia Woolf**'un "Mrs. Dalloway" adlı eserleri bilinç akışı tekniğinin zirvesidir.
6. Püf Noktası: **Franz Kafka**, modern bireyin yabancılaşmasını, bürokrasi karşısındaki çaresizliğini en iyi anlatan yazardır. "Dönüşüm", "Dava", "Şato" en bilinen eserleridir.
7. Püf Noktası: Kafkaesk: Günlük hayatta karşılaşılan, anlamsız, bürokratik ve kabus gibi durumları anlatan bir sıfat olarak dilimize yerleşmiştir.
8. Püf Noktası: **Varoluşçuluk (Egzistansiyalizm)**, "varoluş özden önce gelir" felsefesine dayanır. Bireyin kendi özünü, seçimleriyle ve eylemleriyle yarattığını savunur.
9. Şifreleme: Varoluşçuluğun Anahtarları: **S.A.B.I.R.** (**S**eçim/Sorumluluk, **A**bsürd/Saçmalık, **B**ulunmuşluk, **I**... (**I**nsan özgürlüğe mahkumdur), **R**eddetme).
10. Püf Noktası: **Jean-Paul Sartre** bu akımın kurucusudur. "Bulantı" romanı ve "Varoluşçuluk" adlı denemesi temel metinlerdir.
11. Püf Noktası: **Albert Camus**, "absürdizm" (saçma felsefesi) ile tanınır. "Yabancı" romanında, dünyaya ve topluma yabancılaşan Meursault karakteri üzerinden bu felsefeyi işler.
12. Püf Noktası: Camus'nün "Veba" romanı, bir salgın üzerinden insanın dayanışmasını, mücadele gücünü ve varoluş sancılarını anlatır.
13. Püf Noktası: **Simone de Beauvoir**, "İkinci Cins" kitabıyla feminizmin temel metinlerinden birini yazmış varoluşçu bir filozoftur.
14. Püf Noktası: Amerikalı yazar **William Faulkner**, "Ses ve Öfke" romanında farklı karakterlerin bakış açılarını ve bilinç akışını kullanarak modernizmin en iyi örneklerinden birini vermiştir.
15. Püf Noktası: **Ernest Hemingway**, "Buzdağı Tekniği" ile tanınır. Yazar, olayın sadece görünen kısmını anlatır, derin anlamları ve duyguları okuyucunun sezgisine bırakır. ("Silahlara Veda", "Çanlar Kimin İçin Çalıyor")
16. Püf Noktası: **Kayıp Kuşak (Lost Generation)**, I. Dünya Savaşı'nı yaşamış, hayal kırıklığına uğramış ve değerlerini yitirmiş Amerikalı yazarları (Hemingway, Fitzgerald vb.) tanımlamak için kullanılır.
17. Püf Noktası: **F. Scott Fitzgerald**, "Muhteşem Gatsby" romanıyla 1920'lerin "Caz Çağı"nı ve "Amerikan Rüyası"nın çöküşünü anlatmıştır.
18. Püf Noktası: **John Steinbeck**, "Gazap Üzümleri" romanıyla 1929 Krizi sonrası Amerikan toplumunun yaşadığı dramı, tarım işçilerinin sömürülmesini anlatan bir sosyal gerçekçidir.
19. Püf Noktası: **Marcel Proust**, "Kayıp Zamanın İzinde" adlı dev eseriyle "istemsiz bellek" kavramını edebiyata sokmuştur. Bir kurabiyenin tadı, geçmişin tüm anılarını canlandırabilir.
20. Püf Noktası: **T.S. Eliot**'ın "Çorak Ülke" şiiri, modern dünyanın manevi çöküşünü ve parçalanmışlığını anlatan modernizmin manifestosu gibidir.
21. Püf Noktası: **Louis Ferdinand Céline**, "Gecenin Sonuna Yolculuk" romanında argoyu ve konuşma dilini kullanarak savaşın anlamsızlığını ve insanlığın karanlık yüzünü anlatmıştır.
22. Püf Noktası: İtalyan yazar **Alberto Moravia**, "Kaygısızlar" romanıyla burjuvazinin ahlaki çöküşünü ve yabancılaşmasını işlemiştir.
23. Püf Noktası: Alman yazar **Thomas Mann**, "Büyülü Dağ" romanında bir sanatoryum üzerinden I. Dünya Savaşı öncesi Avrupa'sının entelektüel ve ruhsal durumunu analiz eder.
24. Püf Noktası: **André Gide**, "Kalpazanlar" romanında geleneksel roman yapısını yıkarak, roman içinde roman yazma tekniğini kullanmıştır.
25. Püf Noktası: **Hermann Hesse**, "Bozkırkurdu" ve "Siddhartha" gibi eserlerinde Doğu felsefelerinden de etkilenerek modern bireyin kendini arayışını ve içsel yolculuğunu anlatır.
26. Püf Noktası: **Distopik Edebiyat**, gelecekte geçen, totaliter rejimlerin, teknolojik baskının ve toplumsal çöküşün anlatıldığı bir türdür. Günümüz toplumuna bir uyarı niteliği taşır.
27. Şifreleme: Üç Büyük Distopya: **O.H.B.** (**O**rwell - 1984, **H**uxley - Cesur Yeni Dünya, **B**radbury - Fahrenheit 451).
28. Püf Noktası: **George Orwell**'in "1984" romanı, "Büyük Birader", "Düşünce Polisi" gibi kavramlarla totaliter rejimleri ve gözetim toplumunu eleştirir.
29. Püf Noktası: Orwell'in "Hayvan Çiftliği" romanı, Sovyet Devrimi'ne yönelik alegorik (simgesel) bir eleştiridir.
30. Püf Noktası: **Aldous Huxley**'in "Cesur Yeni Dünya"sı, hazzın ve tüketimin ön planda olduğu, insanların teknolojiyle kontrol edildiği bir geleceği anlatır.
31. Püf Noktası: **Büyülü Gerçekçilik**, gerçekçi bir anlatımın içine doğaüstü, fantastik ve büyülü unsurların doğal bir şekilde yerleştirildiği bir akımdır. Özellikle Latin Amerika edebiyatında etkilidir.
32. Püf Noktası: **Gabriel Garcia Marquez**'in "Yüzyıllık Yalnızlık" romanı, büyülü gerçekçiliğin zirvesi kabul edilir. Macondo köyünün ve Buendia ailesinin efsanevi hikayesini anlatır.
33. Püf Noktası: Arjantinli yazar **Jorge Luis Borges**, öykülerinde labirentler, aynalar, rüyalar ve sonsuzluk gibi temaları işleyerek büyülü gerçekçiliğin öncülerinden olmuştur.
34. Püf Noktası: **Postmodernizm**, modernizmin kurallarını da yıkan, "tek doğru yoktur" diyen, oyunsu, ironik ve parçalı bir anlatımı benimseyen akımdır.
35. Şifreleme: Postmodern Teknikler: **P.A.S.T.İŞ.** (**P**arodi, **A**... (Üstkurmaca/**A**nlatı içinde anlatı), **S**... (Metinlerara**s**ılık), **T**... (**T**ek bir doğru yok), **İ**roni, **Ş**... (Oyun**ş**uluk)).
36. Püf Noktası: **Umberto Eco**'nun "Gülün Adı" romanı, ortaçağda geçen bir polisiye gibi görünse de aslında felsefe, tarih ve metinlerarası göndermelerle dolu postmodern bir şaheserdir.
37. Püf Noktası: **Italo Calvino**'nun "Bir Kış Gecesi Eğer Bir Yolcu" romanı, okurla konuşan, sürekli yarıda kesilen farklı roman başlangıçlarından oluşan bir üstkurmaca örneğidir.
38. Püf Noktası: **Vladimir Nabokov**'un "Lolita"sı, tartışmalı konusu kadar, dil oyunları ve güvenilmez anlatıcısıyla da postmodernizmin önemli eserlerindendir.
39. Püf Noktası: **Absürd Tiyatro**, II. Dünya Savaşı sonrası ortaya çıkan, hayatin anlamsızlığını, iletişimsizliği ve mantıksızlığı sergileyen bir tiyatro akımıdır.
40. Püf Noktası: **Samuel Beckett**'in "Godot'yu Beklerken" oyunu, bu akımın en ünlü örneğidir. Beklenen Godot'nun hiç gelmemesi, hayattaki anlamsız bekleyişi simgeler.
41. Püf Noktası: **Cengiz Aytmatov**, Kırgız edebiyatının en büyük ismidir. Eserlerinde Bozkır kültürü, efsaneler, aşk ve modernleşmenin getirdiği sorunları işler. ("Selvi Boylum Al Yazmalım", "Cemile")
42. Püf Noktası: Aytmatov'un "Gün Olur Asra Bedel" romanındaki "**Mankurt**" kavramı, hafızasını ve kimliğini yitirerek efendisine köle olan insanı tanımlayan evrensel bir metafor haline gelmiştir.
43. Püf Noktası: **Aleksandr Soljenitsin**, "Gulag Takımadaları" eseriyle Sovyetler Birliği'ndeki çalışma kamplarını ve totaliter rejimin vahşetini dünyaya duyurmuş, Nobel ödüllü bir yazardır.
44. Püf Noktası: **Milen Kundera**, "Varolmanın Dayanılmaz Hafifliği" romanıyla aşk, politika ve hayatın "hafiflik-ağırlık" ikilemlerini felsefi bir dille işler.
45. Püf Noktası: Japon yazar **Yasunari Kawabata**, "Kiraz Çiçekleri" ve "Bin Beyaz Turna" gibi eserlerinde Japon estetiğini ve hüzünlü insan ilişkilerini işlemiş, Nobel ödülü almıştır.
46. Püf Noktası: **Haruki Murakami**, günümüz dünya edebiyatının en popüler yazarlarındandır. Eserlerinde popüler kültür, caz müzik, yalnızlık ve büyülü gerçekçilik unsurları bir aradadır. ("1Q84", "Sahilde Kafka")
47. Püf Noktası: Portekizli yazar **José Saramago**, "Körlük" romanında, aniden kör olan bir toplum üzerinden insanlığın ilkel içgüdülerini ve medeniyetin kırılganlığını anlatır.
48. Püf Noktası: **Beat Kuşağı**, 1950'lerde Amerika'da ortaya çıkan, toplumsal kuralları reddeden, özgürlüğü ve anı yaşamayı savunan bir edebiyat hareketidir. Jack Kerouac ("Yolda") en önemli temsilcisidir.
49. Püf Noktası: **Günter Grass**, "Teneke Trampet" romanında, büyümeyi reddeden Oskar karakteri üzerinden II. Dünya Savaşı ve Nazi Almanyası'nı eleştirir.
50. Püf Noktası: **Julio Cortázar**, "Seksek" romanıyla okura kendi okuma sırasını belirleme imkanı sunarak, geleneksel roman anlayışını yıkmıştır.
51. Püf Noktası: **Saf (Öz) Şiir** anlayışı, şiirde ideolojiyi değil, estetiği, sanatı, musikiyi ve imgeleri ön planda tutar. "Sanat sanat içindir" der.
52. Şifreleme: Saf Şiir Temsilcileri: **A.Y.N. C.A.T.** (**A**hmet Hamdi Tanpınar, **Y**ahya Kemal, **N**ecip Fazıl, **C**ahit Sıtkı, **A**hmet Muhip Dıranas, **T**... (Asaf Halet Çelebi)).
53. Püf Noktası: **Yedi Meşaleciler**, "Canlılık, samimiyet ve daima yenilik" sloganıyla ortaya çıkmış, ancak Beş Hececileri eleştirip onlardan pek de farklı olamamış bir gruptur. Ziya Osman Saba en önemli ismidir.
54. Püf Noktası: **Nâzım Hikmet**, Türk edebiyatında **Toplumcu Gerçekçi** şiirin ve serbest nazımın öncüsüdür. Fütürizmden etkilenmiştir. Şiirleri kitleleri harekete geçirmeyi amaçlar.
55. Püf Noktasi: **Garip Akımı (Birinci Yeni)**, şiirdeki her türlü kurala, şairaneliğe, süse ve geleneğe karşı çıkmıştır. Sokaktaki sıradan insanın şiirini yazmışlardır.
56. Şifreleme: Garipçiler: **O.M.O.** (**O**rhan Veli Kanık, **M**elih Cevdet Anday, **O**ktay Rifat Horozcu).
57. Püf Noktası: Orhan Veli'nin "Kitabe-i Seng-i Mezar" şiirindeki "Yazık oldu Süleyman Efendi'ye" dizesi, Garip'in sıradan insana odaklanmasının manifestosudur.
58. Püf Noktası: **İkinci Yeni**, Garip'in sıradanlığına bir tepki olarak doğmuştur. Anlamı karartan, soyut, imgelere dayalı, sürrealist ve kapalı bir şiir anlayışıdır.
59. Şifreleme: İkinci Yeni Şairleri: **E.C.E. S.Ü.T. İÇ.** (**E**dip Cansever, **C**emal Süreya, **E**ce Ayhan, **S**ezai Karakoç, **Ü**lkü Tamer, **T**urgut Uyar, **İ**lhan Berk).
60. Püf Noktası: Cemal Süreya'nın "Üvercinka", Turgut Uyar'ın "Göğe Bakma Durağı" İkinci Yeni'nin en bilinen şiirlerindendir.
61. Püf Noktası: **Maviciler**, Garip akımına tepki gösteren, şiirde zengin, şairane bir anlatımı savunan gruptur. En önemli temsilcisi **Attilâ İlhan**'dır.
62. Püf Noktası: Attilâ İlhan, "Ben sana mecburum", "Üçüncü Şahsın Şiiri" gibi eserlerinde büyük harf ve noktalama kurallarını kendine özgü bir şekilde kullanmıştır.
63. Püf Noktası: **Hisarcılar**, hem Garip'e hem de İkinci Yeni'ye tepki olarak doğan, milli ve manevi değerlere bağlı, geleneksel şiiri savunan bir gruptur.
64. Püf Noktası: **Necip Fazıl Kısakürek**, "Kaldırımlar" şairi olarak bilinir. Başlarda bohem bir hayat sürerken sonradan İslami ve mistik bir çizgiye yönelmiştir.
65. Püf Noktası: **Cahit Sıtkı Tarancı**, "Otuz Beş Yaş" şiiriyle tanınır ve en çok "ölüm" temasını işlemiştir.
66. Püf Noktası: **Fazıl Hüsnü Dağlarca**, "Türkçem benim ses bayrağım" dizesiyle tanınır. Hiçbir akıma katılmamış, çok sayıda eser vermiş, "destan şairi" olarak anılmıştır.
67. Püf Noktası: **Behçet Necatigil**, "Evler Şairi" olarak bilinir. Ev, aile, orta halli insanın sıkıntıları gibi temaları işlemiştir.
68. Püf Noktası: **Ahmed Arif**, "Hasretinden Prangalar Eskittim" adlı tek şiir kitabıyla tanınır. Toplumcu bir çizgide, Doğu Anadolu'nun acılarını ve efsanelerini işlemiştir.
69. Püf Noktası: **Özdemir Asaf**, genellikle kısa, yoğun ve esprili şiirleriyle tanınır. "Lavinia" en bilinen şiiridir.
70. Püf Noktası: **Cahit Külebi**, memleketçi şiirin önemli isimlerindendir. "Hikaye" şiiri en ünlülerindendir.
71. Püf Noktası: **Sezai Karakoç**, İkinci Yeni içinde yer alsa da kendine özgü "İslami diriliş" düşüncesiyle öne çıkar. "Mona Roza" en ünlü şiiridir.
72. Püf Noktası: **İsmet Özel**, başlangıçta toplumcu-sosyalist çizgideyken sonradan İslami bir dünya görüşüne yönelmiş, her iki dönemde de güçlü şiirler yazmıştır.
73. Püf Noktası: **Gülten Akın**, "şiirin annesi" olarak anılır. Kadın duyarlılığını ve toplumsal sorunları şiirlerinde birleştirmiştir.
74. Püf Noktası: **Can Yücel**, argo ve siyasi taşlamayı şiirlerinde ustalıkla kullanmış, halkın sevgisini kazanmış bir şairdir.
75. Püf Noktası: 1980 Sonrası Türk Şiiri, belirli bir akım etrafında toplanmaz; daha bireysel, imgeci ve çeşitli eğilimleri barındıran bir yapıdadır.
76. Püf Noktası: Cumhuriyet Dönemi Türk Romanı temel olarak 4 ana kolda incelenir: Toplumcu Gerçekçi, Bireyin İç Dünyasını Esas Alan, Modernist ve Postmodernist.
77. Püf Noktası: **Toplumcu Gerçekçi Roman**, genellikle köy-kasaba hayatını, toprak kavgalarını, işçi-patron ilişkilerini, göçü ve toplumsal adaletsizlikleri konu alır.
78. Şifreleme: Toplumcu Gerçekçiliğin Devleri: **Y.O.S.S.K.** (**Y**aşar Kemal, **O**rhan Kemal, **S**adri Ertem, **S**abahattin Ali, **K**emal Tahir).
79. Püf Noktası: **Sabahattin Ali**'nin "Kuyucaklı Yusuf"u, kasaba gerçekliğini ve eşrafın baskısını anlatarak ilk başarılı toplumcu roman kabul edilir.
80. Püf Noktası: **Yaşar Kemal**, Çukurova'yı, Torosları, efsaneleri ve destansı bir anlatımla işlemiştir. "İnce Memed" romanı, zulme başkaldıran bir eşkıyanın hikayesiyle evrensel bir üne kavuşmuştur.
81. Püf Noktası: **Orhan Kemal**, sanayi işçilerini, fabrika ortamını ve şehirdeki yoksul insanların hayatını en iyi anlatan yazarlardandır. ("Bereketli Topraklar Üzerinde")
82. Püf Noktası: **Kemal Tahir**, "tarihsel roman"larıyla tanınır. Osmanlı'nın kuruluşunu ("Devlet Ana") ve Kurtuluş Savaşı'nı ("Yorgun Savaşçı") farklı bir bakış açısıyla anlatmıştır.
83. Püf Noktası: **Bireyin İç Dünyasını Esas Alan Romanlar**, toplumsal sorunlardan çok, karakterlerin psikolojisine, ruhsal bunalımlarına ve iç çatışmalarına odaklanır.
84. Şifreleme: Bireyin İç Dünyası Yazarları: **P.A.T.S.** (**P**eyami Safa, **A**hmet Hamdi Tanpınar, **T**arık Buğra, **S**amiha Ayverdi).
85. Püf Noktası: **Peyami Safa**'nın "Dokuzuncu Hariciye Koğuşu", yazarın kendi hayatından izler taşıyan, hasta bir gencin ruh halini anlatan otobiyografik bir romandır. Psikolojik romanın zirvesidir.
86. Püf Noktası: **Ahmet Hamdi Tanpınar**, eserlerinde "zaman", "rüya", "musiki" ve "Doğu-Batı çatışması" temalarını sıkça işler. "Huzur" ve "Saatleri Ayarlama Enstitüsü" başyapıtlarıdır.
87. Püf Noktası: **Tarık Buğra**, "Küçük Ağa" romanında Kurtuluş Savaşı'na katılan bir hocanın hikayesi üzerinden milli mücadeleyi farklı bir perspektiften ele alır.
88. Püf Noktası: **Modernist Roman**, toplumla uyumsuz, yabancılaşmış, "tutunamayan" aydın karakterleri anlatır. Geleneksel anlatım tekniklerini yıkar.
89. Püf Noktası: **Oğuz Atay**'ın "Tutunamayanlar" romanı, Türk edebiyatında bir devrimdir ve modernist romanın başlangıcı kabul edilir.
90. Şifreleme: Türk Modernizminin Öncüleri: **O.Y.A.A.** (**O**ğuz Atay, **Y**usuf Atılgan, **A**dalet Ağaoğlu, **A**... (Ferit **A**dgü)).
91. Püf Noktası: **Yusuf Atılgan**'ın "Aylak Adam" ve "Anayurt Oteli" romanları, toplum dışına itilmiş, arayış içindeki bireylerin trajedisini anlatır.
92. Püf Noktası: **Adalet Ağaoğlu**, "Bir Düğün Gecesi" gibi romanlarında geriye dönüş tekniğini ustalıkla kullanarak farklı karakterlerin gözünden Cumhuriyet tarihini sorgular.
93. Püf Noktasi: **Postmodernist Roman**, metinlerarası göndermeler, parodi, ironi ve oyunsu bir anlatımla tarihe ve edebiyata yeniden bakar.
94. Püf Noktası: **Orhan Pamuk**, 2006'da Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanmıştır. Romanları postmodern tekniklerle doludur.
95. Şifreleme: Orhan Pamuk'un Meşhur Romanları: **K.A.B.A.K.** (**K**ara Kitap, **A**... (Masumiyet Müzesi), **B**enim Adım Kırmızı, **A**... (Cevdet Bey ve Oğulları), **K**... (Kar)).
96. Püf Noktası: **Bilge Karasu**, felsefi derinliği olan, dilin sınırlarını zorlayan "Gece" ve "Kılavuz" gibi eserleriyle tanınır.
97. Püf Noktası: **Latife Tekin**, "Sevgili Arsız Ölüm" romanında köyden kente göçü, masalsı ve büyülü gerçekçi bir dille anlatmıştır.
98. Püf Noktası: **İhsan Oktay Anar**, "Puslu Kıtalar Atlası" romanında tarihi, felsefeyi ve fantastik öğeleri bir araya getirerek postmodern tarihi romanın en iyi örneklerinden birini vermiştir.
99. Püf Noktası: "Köy Romanı", Fakir Baykurt ("Yılanların Öcü"), Talip Apaydın gibi yazarlar tarafından temsil edilen, Toplumcu Gerçekçiliğin önemli bir alt türüdür.
100. Püf Noktası: **Halikarnas Balıkçısı (Cevat Şakir Kabaağaçlı)**, Bodrum'a sürgün edilmiş, deniz ve deniz insanlarını anlatan "Aganta Burina Burinata" gibi eserleriyle tanınır.
Parşömen: Cilt XIII
Çağdaş Türk ve Dünya Edebiyatı (100 Madde)
1. Püf Noktası: **Modernizm**, geleneksel olan her şeye (toplum, sanat, din) bir başkaldırıdır. I. ve II. Dünya Savaşları'nın yarattığı hayal kırıklığı ve yıkım en büyük besin kaynağıdır.
2. Şifreleme: Modernizmin Temel Kavramları: **B.A.B.A.** (**B**unalım, **A**lışılmışı reddetme, **B**ireycilik, **A**legorik anlatım).
3. Püf Noktası: Modernist romanda "zaman" kronolojik değildir; geriye dönüşler, ileriye sıçramalar ve **bilinç akışı** tekniği sıkça kullanılır.
4. Püf Noktası: **Bilinç Akışı:** Karakterin zihninden geçen düşüncelerin, herhangi bir mantık süzgecinden geçirilmeden, kesintisiz ve çağrışımlara dayalı olarak aktarılmasıdır.
5. Püf Noktası: **James Joyce**'un "Ulysses" ve **Virginia Woolf**'un "Mrs. Dalloway" adlı eserleri bilinç akışı tekniğinin zirvesidir.
6. Püf Noktası: **Franz Kafka**, modern bireyin yabancılaşmasını, bürokrasi karşısındaki çaresizliğini en iyi anlatan yazardır. "Dönüşüm", "Dava", "Şato" en bilinen eserleridir.
7. Püf Noktası: Kafkaesk: Günlük hayatta karşılaşılan, anlamsız, bürokratik ve kabus gibi durumları anlatan bir sıfat olarak dilimize yerleşmiştir.
8. Püf Noktası: **Varoluşçuluk (Egzistansiyalizm)**, "varoluş özden önce gelir" felsefesine dayanır. Bireyin kendi özünü, seçimleriyle ve eylemleriyle yarattığını savunur.
9. Şifreleme: Varoluşçuluğun Anahtarları: **S.A.B.I.R.** (**S**eçim/Sorumluluk, **A**bsürd/Saçmalık, **B**ulunmuşluk, **I**... (**I**nsan özgürlüğe mahkumdur), **R**eddetme).
10. Püf Noktası: **Jean-Paul Sartre** bu akımın kurucusudur. "Bulantı" romanı ve "Varoluşçuluk" adlı denemesi temel metinlerdir.
11. Püf Noktası: **Albert Camus**, "absürdizm" (saçma felsefesi) ile tanınır. "Yabancı" romanında, dünyaya ve topluma yabancılaşan Meursault karakteri üzerinden bu felsefeyi işler.
12. Püf Noktası: Camus'nün "Veba" romanı, bir salgın üzerinden insanın dayanışmasını, mücadele gücünü ve varoluş sancılarını anlatır.
13. Püf Noktası: **Simone de Beauvoir**, "İkinci Cins" kitabıyla feminizmin temel metinlerinden birini yazmış varoluşçu bir filozoftur.
14. Püf Noktası: Amerikalı yazar **William Faulkner**, "Ses ve Öfke" romanında farklı karakterlerin bakış açılarını ve bilinç akışını kullanarak modernizmin en iyi örneklerinden birini vermiştir.
15. Püf Noktası: **Ernest Hemingway**, "Buzdağı Tekniği" ile tanınır. Yazar, olayın sadece görünen kısmını anlatır, derin anlamları ve duyguları okuyucunun sezgisine bırakır. ("Silahlara Veda", "Çanlar Kimin İçin Çalıyor")
16. Püf Noktası: **Kayıp Kuşak (Lost Generation)**, I. Dünya Savaşı'nı yaşamış, hayal kırıklığına uğramış ve değerlerini yitirmiş Amerikalı yazarları (Hemingway, Fitzgerald vb.) tanımlamak için kullanılır.
17. Püf Noktası: **F. Scott Fitzgerald**, "Muhteşem Gatsby" romanıyla 1920'lerin "Caz Çağı"nı ve "Amerikan Rüyası"nın çöküşünü anlatmıştır.
18. Püf Noktası: **John Steinbeck**, "Gazap Üzümleri" romanıyla 1929 Krizi sonrası Amerikan toplumunun yaşadığı dramı, tarım işçilerinin sömürülmesini anlatan bir sosyal gerçekçidir.
19. Püf Noktası: **Marcel Proust**, "Kayıp Zamanın İzinde" adlı dev eseriyle "istemsiz bellek" kavramını edebiyata sokmuştur. Bir kurabiyenin tadı, geçmişin tüm anılarını canlandırabilir.
20. Püf Noktası: **T.S. Eliot**'ın "Çorak Ülke" şiiri, modern dünyanın manevi çöküşünü ve parçalanmışlığını anlatan modernizmin manifestosu gibidir.
21. Püf Noktası: **Louis Ferdinand Céline**, "Gecenin Sonuna Yolculuk" romanında argoyu ve konuşma dilini kullanarak savaşın anlamsızlığını ve insanlığın karanlık yüzünü anlatmıştır.
22. Püf Noktası: İtalyan yazar **Alberto Moravia**, "Kaygısızlar" romanıyla burjuvazinin ahlaki çöküşünü ve yabancılaşmasını işlemiştir.
23. Püf Noktası: Alman yazar **Thomas Mann**, "Büyülü Dağ" romanında bir sanatoryum üzerinden I. Dünya Savaşı öncesi Avrupa'sının entelektüel ve ruhsal durumunu analiz eder.
24. Püf Noktası: **André Gide**, "Kalpazanlar" romanında geleneksel roman yapısını yıkarak, roman içinde roman yazma tekniğini kullanmıştır.
25. Püf Noktası: **Hermann Hesse**, "Bozkırkurdu" ve "Siddhartha" gibi eserlerinde Doğu felsefelerinden de etkilenerek modern bireyin kendini arayışını ve içsel yolculuğunu anlatır.
26. Püf Noktası: **Distopik Edebiyat**, gelecekte geçen, totaliter rejimlerin, teknolojik baskının ve toplumsal çöküşün anlatıldığı bir türdür. Günümüz toplumuna bir uyarı niteliği taşır.
27. Şifreleme: Üç Büyük Distopya: **O.H.B.** (**O**rwell - 1984, **H**uxley - Cesur Yeni Dünya, **B**radbury - Fahrenheit 451).
28. Püf Noktası: **George Orwell**'in "1984" romanı, "Büyük Birader", "Düşünce Polisi" gibi kavramlarla totaliter rejimleri ve gözetim toplumunu eleştirir.
29. Püf Noktası: Orwell'in "Hayvan Çiftliği" romanı, Sovyet Devrimi'ne yönelik alegorik (simgesel) bir eleştiridir.
30. Püf Noktası: **Aldous Huxley**'in "Cesur Yeni Dünya"sı, hazzın ve tüketimin ön planda olduğu, insanların teknolojiyle kontrol edildiği bir geleceği anlatır.
31. Püf Noktası: **Büyülü Gerçekçilik**, gerçekçi bir anlatımın içine doğaüstü, fantastik ve büyülü unsurların doğal bir şekilde yerleştirildiği bir akımdır. Özellikle Latin Amerika edebiyatında etkilidir.
32. Püf Noktası: **Gabriel Garcia Marquez**'in "Yüzyıllık Yalnızlık" romanı, büyülü gerçekçiliğin zirvesi kabul edilir. Macondo köyünün ve Buendia ailesinin efsanevi hikayesini anlatır.
33. Püf Noktası: Arjantinli yazar **Jorge Luis Borges**, öykülerinde labirentler, aynalar, rüyalar ve sonsuzluk gibi temaları işleyerek büyülü gerçekçiliğin öncülerinden olmuştur.
34. Püf Noktası: **Postmodernizm**, modernizmin kurallarını da yıkan, "tek doğru yoktur" diyen, oyunsu, ironik ve parçalı bir anlatımı benimseyen akımdır.
35. Şifreleme: Postmodern Teknikler: **P.A.S.T.İŞ.** (**P**arodi, **A**... (Üstkurmaca/**A**nlatı içinde anlatı), **S**... (Metinlerara**s**ılık), **T**... (**T**ek bir doğru yok), **İ**roni, **Ş**... (Oyun**ş**uluk)).
36. Püf Noktası: **Umberto Eco**'nun "Gülün Adı" romanı, ortaçağda geçen bir polisiye gibi görünse de aslında felsefe, tarih ve metinlerarası göndermelerle dolu postmodern bir şaheserdir.
37. Püf Noktası: **Italo Calvino**'nun "Bir Kış Gecesi Eğer Bir Yolcu" romanı, okurla konuşan, sürekli yarıda kesilen farklı roman başlangıçlarından oluşan bir üstkurmaca örneğidir.
38. Püf Noktası: **Vladimir Nabokov**'un "Lolita"sı, tartışmalı konusu kadar, dil oyunları ve güvenilmez anlatıcısıyla da postmodernizmin önemli eserlerindendir.
39. Püf Noktası: **Absürd Tiyatro**, II. Dünya Savaşı sonrası ortaya çıkan, hayatin anlamsızlığını, iletişimsizliği ve mantıksızlığı sergileyen bir tiyatro akımıdır.
40. Püf Noktası: **Samuel Beckett**'in "Godot'yu Beklerken" oyunu, bu akımın en ünlü örneğidir. Beklenen Godot'nun hiç gelmemesi, hayattaki anlamsız bekleyişi simgeler.
41. Püf Noktası: **Cengiz Aytmatov**, Kırgız edebiyatının en büyük ismidir. Eserlerinde Bozkır kültürü, efsaneler, aşk ve modernleşmenin getirdiği sorunları işler. ("Selvi Boylum Al Yazmalım", "Cemile")
42. Püf Noktası: Aytmatov'un "Gün Olur Asra Bedel" romanındaki "**Mankurt**" kavramı, hafızasını ve kimliğini yitirerek efendisine köle olan insanı tanımlayan evrensel bir metafor haline gelmiştir.
43. Püf Noktası: **Aleksandr Soljenitsin**, "Gulag Takımadaları" eseriyle Sovyetler Birliği'ndeki çalışma kamplarını ve totaliter rejimin vahşetini dünyaya duyurmuş, Nobel ödüllü bir yazardır.
44. Püf Noktası: **Milen Kundera**, "Varolmanın Dayanılmaz Hafifliği" romanıyla aşk, politika ve hayatın "hafiflik-ağırlık" ikilemlerini felsefi bir dille işler.
45. Püf Noktası: Japon yazar **Yasunari Kawabata**, "Kiraz Çiçekleri" ve "Bin Beyaz Turna" gibi eserlerinde Japon estetiğini ve hüzünlü insan ilişkilerini işlemiş, Nobel ödülü almıştır.
46. Püf Noktası: **Haruki Murakami**, günümüz dünya edebiyatının en popüler yazarlarındandır. Eserlerinde popüler kültür, caz müzik, yalnızlık ve büyülü gerçekçilik unsurları bir aradadır. ("1Q84", "Sahilde Kafka")
47. Püf Noktası: Portekizli yazar **José Saramago**, "Körlük" romanında, aniden kör olan bir toplum üzerinden insanlığın ilkel içgüdülerini ve medeniyetin kırılganlığını anlatır.
48. Püf Noktası: **Beat Kuşağı**, 1950'lerde Amerika'da ortaya çıkan, toplumsal kuralları reddeden, özgürlüğü ve anı yaşamayı savunan bir edebiyat hareketidir. Jack Kerouac ("Yolda") en önemli temsilcisidir.
49. Püf Noktası: **Günter Grass**, "Teneke Trampet" romanında, büyümeyi reddeden Oskar karakteri üzerinden II. Dünya Savaşı ve Nazi Almanyası'nı eleştirir.
50. Püf Noktası: **Julio Cortázar**, "Seksek" romanıyla okura kendi okuma sırasını belirleme imkanı sunarak, geleneksel roman anlayışını yıkmıştır.
51. Püf Noktası: **Saf (Öz) Şiir** anlayışı, şiirde ideolojiyi değil, estetiği, sanatı, musikiyi ve imgeleri ön planda tutar. "Sanat sanat içindir" der.
52. Şifreleme: Saf Şiir Temsilcileri: **A.Y.N. C.A.T.** (**A**hmet Hamdi Tanpınar, **Y**ahya Kemal, **N**ecip Fazıl, **C**ahit Sıtkı, **A**hmet Muhip Dıranas, **T**... (Asaf Halet Çelebi)).
53. Püf Noktası: **Yedi Meşaleciler**, "Canlılık, samimiyet ve daima yenilik" sloganıyla ortaya çıkmış, ancak Beş Hececileri eleştirip onlardan pek de farklı olamamış bir gruptur. Ziya Osman Saba en önemli ismidir.
54. Püf Noktası: **Nâzım Hikmet**, Türk edebiyatında **Toplumcu Gerçekçi** şiirin ve serbest nazımın öncüsüdür. Fütürizmden etkilenmiştir. Şiirleri kitleleri harekete geçirmeyi amaçlar.
55. Püf Noktasi: **Garip Akımı (Birinci Yeni)**, şiirdeki her türlü kurala, şairaneliğe, süse ve geleneğe karşı çıkmıştır. Sokaktaki sıradan insanın şiirini yazmışlardır.
56. Şifreleme: Garipçiler: **O.M.O.** (**O**rhan Veli Kanık, **M**elih Cevdet Anday, **O**ktay Rifat Horozcu).
57. Püf Noktası: Orhan Veli'nin "Kitabe-i Seng-i Mezar" şiirindeki "Yazık oldu Süleyman Efendi'ye" dizesi, Garip'in sıradan insana odaklanmasının manifestosudur.
58. Püf Noktası: **İkinci Yeni**, Garip'in sıradanlığına bir tepki olarak doğmuştur. Anlamı karartan, soyut, imgelere dayalı, sürrealist ve kapalı bir şiir anlayışıdır.
59. Şifreleme: İkinci Yeni Şairleri: **E.C.E. S.Ü.T. İÇ.** (**E**dip Cansever, **C**emal Süreya, **E**ce Ayhan, **S**ezai Karakoç, **Ü**lkü Tamer, **T**urgut Uyar, **İ**lhan Berk).
60. Püf Noktası: Cemal Süreya'nın "Üvercinka", Turgut Uyar'ın "Göğe Bakma Durağı" İkinci Yeni'nin en bilinen şiirlerindendir.
61. Püf Noktası: **Maviciler**, Garip akımına tepki gösteren, şiirde zengin, şairane bir anlatımı savunan gruptur. En önemli temsilcisi **Attilâ İlhan**'dır.
62. Püf Noktası: Attilâ İlhan, "Ben sana mecburum", "Üçüncü Şahsın Şiiri" gibi eserlerinde büyük harf ve noktalama kurallarını kendine özgü bir şekilde kullanmıştır.
63. Püf Noktası: **Hisarcılar**, hem Garip'e hem de İkinci Yeni'ye tepki olarak doğan, milli ve manevi değerlere bağlı, geleneksel şiiri savunan bir gruptur.
64. Püf Noktası: **Necip Fazıl Kısakürek**, "Kaldırımlar" şairi olarak bilinir. Başlarda bohem bir hayat sürerken sonradan İslami ve mistik bir çizgiye yönelmiştir.
65. Püf Noktası: **Cahit Sıtkı Tarancı**, "Otuz Beş Yaş" şiiriyle tanınır ve en çok "ölüm" temasını işlemiştir.
66. Püf Noktası: **Fazıl Hüsnü Dağlarca**, "Türkçem benim ses bayrağım" dizesiyle tanınır. Hiçbir akıma katılmamış, çok sayıda eser vermiş, "destan şairi" olarak anılmıştır.
67. Püf Noktası: **Behçet Necatigil**, "Evler Şairi" olarak bilinir. Ev, aile, orta halli insanın sıkıntıları gibi temaları işlemiştir.
68. Püf Noktası: **Ahmed Arif**, "Hasretinden Prangalar Eskittim" adlı tek şiir kitabıyla tanınır. Toplumcu bir çizgide, Doğu Anadolu'nun acılarını ve efsanelerini işlemiştir.
69. Püf Noktası: **Özdemir Asaf**, genellikle kısa, yoğun ve esprili şiirleriyle tanınır. "Lavinia" en bilinen şiiridir.
70. Püf Noktası: **Cahit Külebi**, memleketçi şiirin önemli isimlerindendir. "Hikaye" şiiri en ünlülerindendir.
71. Püf Noktası: **Sezai Karakoç**, İkinci Yeni içinde yer alsa da kendine özgü "İslami diriliş" düşüncesiyle öne çıkar. "Mona Roza" en ünlü şiiridir.
72. Püf Noktası: **İsmet Özel**, başlangıçta toplumcu-sosyalist çizgideyken sonradan İslami bir dünya görüşüne yönelmiş, her iki dönemde de güçlü şiirler yazmıştır.
73. Püf Noktası: **Gülten Akın**, "şiirin annesi" olarak anılır. Kadın duyarlılığını ve toplumsal sorunları şiirlerinde birleştirmiştir.
74. Püf Noktası: **Can Yücel**, argo ve siyasi taşlamayı şiirlerinde ustalıkla kullanmış, halkın sevgisini kazanmış bir şairdir.
75. Püf Noktası: 1980 Sonrası Türk Şiiri, belirli bir akım etrafında toplanmaz; daha bireysel, imgeci ve çeşitli eğilimleri barındıran bir yapıdadır.
76. Püf Noktası: Cumhuriyet Dönemi Türk Romanı temel olarak 4 ana kolda incelenir: Toplumcu Gerçekçi, Bireyin İç Dünyasını Esas Alan, Modernist ve Postmodernist.
77. Püf Noktası: **Toplumcu Gerçekçi Roman**, genellikle köy-kasaba hayatını, toprak kavgalarını, işçi-patron ilişkilerini, göçü ve toplumsal adaletsizlikleri konu alır.
78. Şifreleme: Toplumcu Gerçekçiliğin Devleri: **Y.O.S.S.K.** (**Y**aşar Kemal, **O**rhan Kemal, **S**adri Ertem, **S**abahattin Ali, **K**emal Tahir).
79. Püf Noktası: **Sabahattin Ali**'nin "Kuyucaklı Yusuf"u, kasaba gerçekliğini ve eşrafın baskısını anlatarak ilk başarılı toplumcu roman kabul edilir.
80. Püf Noktası: **Yaşar Kemal**, Çukurova'yı, Torosları, efsaneleri ve destansı bir anlatımla işlemiştir. "İnce Memed" romanı, zulme başkaldıran bir eşkıyanın hikayesiyle evrensel bir üne kavuşmuştur.
81. Püf Noktası: **Orhan Kemal**, sanayi işçilerini, fabrika ortamını ve şehirdeki yoksul insanların hayatını en iyi anlatan yazarlardandır. ("Bereketli Topraklar Üzerinde")
82. Püf Noktası: **Kemal Tahir**, "tarihsel roman"larıyla tanınır. Osmanlı'nın kuruluşunu ("Devlet Ana") ve Kurtuluş Savaşı'nı ("Yorgun Savaşçı") farklı bir bakış açısıyla anlatmıştır.
83. Püf Noktası: **Bireyin İç Dünyasını Esas Alan Romanlar**, toplumsal sorunlardan çok, karakterlerin psikolojisine, ruhsal bunalımlarına ve iç çatışmalarına odaklanır.
84. Şifreleme: Bireyin İç Dünyası Yazarları: **P.A.T.S.** (**P**eyami Safa, **A**hmet Hamdi Tanpınar, **T**arık Buğra, **S**amiha Ayverdi).
85. Püf Noktası: **Peyami Safa**'nın "Dokuzuncu Hariciye Koğuşu", yazarın kendi hayatından izler taşıyan, hasta bir gencin ruh halini anlatan otobiyografik bir romandır. Psikolojik romanın zirvesidir.
86. Püf Noktası: **Ahmet Hamdi Tanpınar**, eserlerinde "zaman", "rüya", "musiki" ve "Doğu-Batı çatışması" temalarını sıkça işler. "Huzur" ve "Saatleri Ayarlama Enstitüsü" başyapıtlarıdır.
87. Püf Noktası: **Tarık Buğra**, "Küçük Ağa" romanında Kurtuluş Savaşı'na katılan bir hocanın hikayesi üzerinden milli mücadeleyi farklı bir perspektiften ele alır.
88. Püf Noktası: **Modernist Roman**, toplumla uyumsuz, yabancılaşmış, "tutunamayan" aydın karakterleri anlatır. Geleneksel anlatım tekniklerini yıkar.
89. Püf Noktası: **Oğuz Atay**'ın "Tutunamayanlar" romanı, Türk edebiyatında bir devrimdir ve modernist romanın başlangıcı kabul edilir.
90. Şifreleme: Türk Modernizminin Öncüleri: **O.Y.A.A.** (**O**ğuz Atay, **Y**usuf Atılgan, **A**dalet Ağaoğlu, **A**... (Ferit **A**dgü)).
91. Püf Noktası: **Yusuf Atılgan**'ın "Aylak Adam" ve "Anayurt Oteli" romanları, toplum dışına itilmiş, arayış içindeki bireylerin trajedisini anlatır.
92. Püf Noktası: **Adalet Ağaoğlu**, "Bir Düğün Gecesi" gibi romanlarında geriye dönüş tekniğini ustalıkla kullanarak farklı karakterlerin gözünden Cumhuriyet tarihini sorgular.
93. Püf Noktasi: **Postmodernist Roman**, metinlerarası göndermeler, parodi, ironi ve oyunsu bir anlatımla tarihe ve edebiyata yeniden bakar.
94. Püf Noktası: **Orhan Pamuk**, 2006'da Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanmıştır. Romanları postmodern tekniklerle doludur.
95. Şifreleme: Orhan Pamuk'un Meşhur Romanları: **K.A.B.A.K.** (**K**ara Kitap, **A**... (Masumiyet Müzesi), **B**enim Adım Kırmızı, **A**... (Cevdet Bey ve Oğulları), **K**... (Kar)).
96. Püf Noktası: **Bilge Karasu**, felsefi derinliği olan, dilin sınırlarını zorlayan "Gece" ve "Kılavuz" gibi eserleriyle tanınır.
97. Püf Noktası: **Latife Tekin**, "Sevgili Arsız Ölüm" romanında köyden kente göçü, masalsı ve büyülü gerçekçi bir dille anlatmıştır.
98. Püf Noktası: **İhsan Oktay Anar**, "Puslu Kıtalar Atlası" romanında tarihi, felsefeyi ve fantastik öğeleri bir araya getirerek postmodern tarihi romanın en iyi örneklerinden birini vermiştir.
99. Püf Noktası: "Köy Romanı", Fakir Baykurt ("Yılanların Öcü"), Talip Apaydın gibi yazarlar tarafından temsil edilen, Toplumcu Gerçekçiliğin önemli bir alt türüdür.
100. Püf Noktası: **Halikarnas Balıkçısı (Cevat Şakir Kabaağaçlı)**, Bodrum'a sürgün edilmiş, deniz ve deniz insanlarını anlatan "Aganta Burina Burinata" gibi eserleriyle tanınır.