ÇIKMIŞ SORULAR
Türkiye'nin Coğrafi Konumu
Soru 1
Bir Türkiye fiziki haritasında, yaklaşık aynı boylam üzerinde olan iki ovanın farklı renklerle gösterilmesi aşağıdakilerden hangisine bağlanabilir?
Fiziki harita, ülkemizin yüzey şekillerini yükseltilerine göre renk yardımıyla gösteren haritalardır. Ülkemizde aynı yüzey şekilleri farklı renklerle ifade edilmişse deniz seviyesinden yüksekliklerinin aynı olmadığına bağlanabilir.
Soru 2
Türkiye'de,
- dört mevsim belirgin olarak yaşanır,
- Akdeniz iklimi etkilidir,
- cephesel yağışlar görülür,
- Batı rüzgârları etkilidir.
Bu özelliklerin ortaya çıkması ülkemizin orta kuşakta (Dönence ile kutup dairesi arasında) yer alması ile ilgilidir. Türkiye 36°-42° Kuzey paralelleri arasında yer aldığı için mutlak konumuna göre bir orta kuşak ülkesidir.
Soru 3
Tatilini geçirmek üzere Türkiye'ye gelen bir turist, Türkiye'de kaldığı dönemde gece süresinin gittikçe kısalmakla birlikte gündüz süresine göre daha uzun olduğunu fark etmiştir. Buna göre turistin hangi tarihler arasında Türkiye'de olduğu söylenebilir?
Gece süresinin gittikçe kısalması, tarihin 21 Aralık'tan sonra olduğunu gösterir. Gece süresinin gündüz süresinden daha uzun olması ise tarihin 21 Mart'tan önce olduğunu gösterir. Bu nedenle turistin ziyareti 21 Aralık ile 21 Mart arasında gerçekleşmiştir.
Soru 4
Aşağıdakilerden hangisi Türkiye'nin özel konumuyla ilgilidir?
Aynı enlem üzerinde yer alan iki farklı merkezin sıcaklık gibi durumlarının farklılık göstermesi özel konum ile açıklanır. Ankara'nın Erzurum'dan daha sıcak olması Ankara'nın yükseltisinin daha az olmasıyla ilgilidir. Diğer seçenekler enlem (mutlak konum) ile açıklanır.
Soru 5
İstanbul ve Çanakkale Boğazları konumlarından dolayı tarih boyunca uluslararası ilişkilerde ve su yolu taşımacılığında büyük bir öneme sahip olmuştur. Bu boğazlar, Karadeniz'e kıyısı olan ülkelerin Akdeniz'e oradan da okyanuslara çıkış kapıları durumundadır. Aşağıdakilerden hangisi bu ülkelerden biri değildir?
Seçeneklerde verilen ülkelerden Rusya, Romanya, Ukrayna ve Gürcistan'ın Karadeniz'e kıyısı bulunduğundan Boğazlardan faydalanabilir. Ancak Azerbaycan'ın Karadeniz'e kıyısı bulunmadığı için bu durumdan yararlanamaz.
Soru 6
- I. En uzun kara sınırını oluşturur.
- II. Belirlenen en eski sınırdır.
- III. Büyük kısmı su bölümü çizgilerinden geçer.
Türkiye-İran sınırı, Kasr-ı Şirin Antlaşması ile belirlenen en eski sınırdır. Sınırda sıra dağlar bulunduğu için büyük bir kısmı su bölümü çizgilerinden geçer. Ancak en uzun kara sınırımız Suriye sınırıdır.
Soru 7
Aşağıdaki coğrafi koordinatlardan hangisi Türkiye sınırları içinde kalmaktadır?
Türkiye'nin coğrafi koordinatları 36°-42° Kuzey paralelleri ve 26°-45° Doğu meridyenleridir. Bu aralığa uyan tek seçenek D şıkkıdır.
Soru 8
Aşağıdakilerin hangisinde 21 Haziran'da belirtilen doğrultuda hareket edildiğinde hem gündüz süresi uzar hem de yerel saat daha geri olur?
21 Haziran'da Türkiye'nin kuzeyine doğru hareket edilirse gündüz süresi uzar. Yerel saatin daha geri olması için ise batı yönünde hareket edilmelidir. Adana'dan Edirne'ye hareket edildiğinde hem kuzeye hem de batıya gidildiği için gündüz süresi uzar ve yerel saat daha geri olur.
Soru 9
Türkiye'de güneşin doğuş ve batış saatleri yaz ile kış mevsimlerinde değişiklik gösterir. Ortalama güneşlenme süresi kış aylarında daha kısa iken yaz aylarında daha uzundur. Bu süre farkının temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
Mevsimler arası gündüz uzunluklarının değişmesi ve buna bağlı güneşlenme süresi farkı, enlem etkisine bağlıdır. Bu durum da mutlak konumun sonuçları içerisinde yer alır.
Soru 10
Türkiye'nin iklimiyle ilgili olarak;
- I. dört mevsimin belirgin olarak yaşanması,
- II. yıllık sıcaklık farklarının belirgin olması,
- III. kısa mesafelerde sıcaklık farkının görülmesi,
- IV. doğuya gidildikçe karın yerde kalma süresinin artması
Dört mevsimin belirgin olarak yaşanması ve yıllık sıcaklık farklarının belirgin olması Türkiye'nin mutlak konumunun (orta kuşakta yer almasının) sonuçlarıdır. Kısa mesafede sıcaklık farkları ve doğuya gidildikçe karın yerde kalma süresinin artması ise özel konumun (yer şekilleri, yükselti) sonuçlarıdır.
Soru 11
- I. Uluslararası enerji transferinde üs konumunda olması
- II. Hidrolik enerji potansiyelinin yüksek olması
- III. Yer altı ve yer üstü tatlı su kaynaklarının zengin olması
Hidroelektrik enerji potansiyelinin yüksek olması ve yer altı-yer üstü su kaynakları yönünden zengin olması doğal unsurlar arasında yer alır. Uluslararası enerji transferinde üs konumda olmak ise doğal değil beşerî bir unsurdur.
Soru 12
Türkiye'nin en doğusu ile en batısı arasında 76 dakikalık yerel saat farkı olması, aşağıdakilerden hangisinin bir sonucudur?
Yerel saat farkı meridyenlere göre hesaplanır. İki meridyen arası zaman farkı 4 dakikadır. Türkiye 26° ve 45° Doğu meridyenleri arasında, yani 19 meridyenlik bir alanda yer alır. Bu nedenle en doğusu ile en batısı arasındaki zaman farkı 19 x 4 = 76 dakikadır.
Soru 13
Aşağıdaki komşu ülkelerden hangisiyle olan sınır kapımız, diğerlerine göre daha işlek bir demir yolu bağlantısına sahiptir?
Kapıkule Sınır Kapısı, Bulgaristan ile aramızda olup Türkiye'nin Avrupa'ya açılan en önemli ve en işlek demir yolu ve kara yolu bağlantısıdır. Avrupa'ya yapılan ticaretin büyük bir kısmı bu kapı üzerinden gerçekleştirilir.
Soru 14
21 Aralık tarihinde, aşağıdaki şehir çiftlerinden hangisinde gündüz süresi daha uzun olan şehir, diğerine göre daha güneydedir?
21 Aralık'ta Türkiye'de güneye gidildikçe gündüz süresi uzar. Edirne en batıda ve kuzeybatıda, Hakkâri ise en doğuda ve güneydoğudadır. Bu tarihte Hakkâri, Edirne'ye göre çok daha güneyde olduğu için gündüz süresi daha uzundur.
Soru 15
Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye'nin jeopolitik önemini artıran özel konum özelliklerinden biri değildir?
Ilıman iklim kuşağında yer almak, Türkiye'nin orta kuşakta bulunmasının, yani mutlak konumunun bir sonucudur. Diğer seçeneklerin tamamı, Türkiye'nin çevresindeki ülkelere, denizlere ve enerji kaynaklarına göre konumunu ifade eden özel konum özellikleridir ve jeopolitik önemini artırır.
Soru 16
Türkiye'nin ulusal saat olarak 45° Doğu meridyeninin (Iğdır) yerel saatini yıl boyunca kullanmasının temel amacı aşağıdakilerden hangisidir?
Yaz saati uygulamasının kalıcı hale getirilerek yıl boyunca 45° Doğu meridyeninin saatinin kullanılması, özellikle kış aylarında mesai ve okul saatlerinin gün ışığına daha fazla denk gelmesini hedefler. Bu uygulamanın temel gerekçesi enerji tüketiminde tasarruf sağlamaktır.
Soru 17
Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye'nin hem matematik (mutlak) hem de özel (göreceli) konumundan birlikte etkilenir?
Türkiye'nin orta kuşakta yer alması (mutlak konum) Akdeniz iklim kuşağında olmasını sağlar. Ancak yer şekilleri, yükselti, denizellik ve karasallık gibi özel konum faktörleri bu temel iklim üzerinde değişiklikler yaparak Karadeniz, karasal gibi farklı iklim tiplerinin ortaya çıkmasına neden olur. Bu nedenle iklim çeşitliliği her iki konumdan da etkilenir.
Soru 18
Türkiye'nin en kuzey ucu olan Sinop İnceburun ile en güney ucu olan Hatay Topraktutan köyü arasındaki kuş uçuşu uzaklığın yaklaşık 666 km olması neyin sonucudur?
Türkiye 36° ve 42° kuzey paralelleri arasında yer alır. En kuzeyi ile en güneyi arasında 6 paralellik bir fark vardır. İki paralel arasındaki kuş uçuşu uzaklık yaklaşık 111 km olduğundan, toplam mesafe 6 x 111 = 666 km olarak hesaplanır.
Soru 19
Aynı anda Güneş'in ufuk düzlemindeki konumuna bakıldığında, aşağıdaki şehirlerden hangisinde Güneş'in en tepe noktasına daha yakın olması beklenir?
Dünya batıdan doğuya doğru döndüğü için doğudaki merkezlerde Güneş daha erken doğar ve daha erken tepe noktasına ulaşır. Verilen şehirler arasında en doğuda yer alan Kars'ta, aynı anda bakıldığında yerel saat en ileri olacağı için Güneş tepe noktasına (öğle vaktine) diğerlerinden daha yakın olacaktır.
Soru 20
Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye’nin göreceli (özel) konumunun ekonomik faaliyetler üzerindeki etkisine örnek olarak gösterilemez?
Antalya'da yaz turizm sezonunun Sinop'tan uzun sürmesi, Antalya'nın Ekvator'a daha yakın olmasıyla, yani enlem farkıyla (mutlak konum) ilgilidir. Diğer seçenekler; boğazlar, enerji koridoru olması, yer şekilleri ve jeolojik yapı gibi göreceli konum unsurlarının ekonomik sonuçlarıdır.
ÇIKMIŞ SORULAR
Türkiye'nin Coğrafi Konumu
Soru 1
Bir Türkiye fiziki haritasında, yaklaşık aynı boylam üzerinde olan iki ovanın farklı renklerle gösterilmesi aşağıdakilerden hangisine bağlanabilir?
Fiziki harita, ülkemizin yüzey şekillerini yükseltilerine göre renk yardımıyla gösteren haritalardır. Ülkemizde aynı yüzey şekilleri farklı renklerle ifade edilmişse deniz seviyesinden yüksekliklerinin aynı olmadığına bağlanabilir.
Soru 2
Türkiye'de,
- dört mevsim belirgin olarak yaşanır,
- Akdeniz iklimi etkilidir,
- cephesel yağışlar görülür,
- Batı rüzgârları etkilidir.
Bu özelliklerin ortaya çıkması ülkemizin orta kuşakta (Dönence ile kutup dairesi arasında) yer alması ile ilgilidir. Türkiye 36°-42° Kuzey paralelleri arasında yer aldığı için mutlak konumuna göre bir orta kuşak ülkesidir.
Soru 3
Tatilini geçirmek üzere Türkiye'ye gelen bir turist, Türkiye'de kaldığı dönemde gece süresinin gittikçe kısalmakla birlikte gündüz süresine göre daha uzun olduğunu fark etmiştir. Buna göre turistin hangi tarihler arasında Türkiye'de olduğu söylenebilir?
Gece süresinin gittikçe kısalması, tarihin 21 Aralık'tan sonra olduğunu gösterir. Gece süresinin gündüz süresinden daha uzun olması ise tarihin 21 Mart'tan önce olduğunu gösterir. Bu nedenle turistin ziyareti 21 Aralık ile 21 Mart arasında gerçekleşmiştir.
Soru 4
Aşağıdakilerden hangisi Türkiye'nin özel konumuyla ilgilidir?
Aynı enlem üzerinde yer alan iki farklı merkezin sıcaklık gibi durumlarının farklılık göstermesi özel konum ile açıklanır. Ankara'nın Erzurum'dan daha sıcak olması Ankara'nın yükseltisinin daha az olmasıyla ilgilidir. Diğer seçenekler enlem (mutlak konum) ile açıklanır.
Soru 5
İstanbul ve Çanakkale Boğazları konumlarından dolayı tarih boyunca uluslararası ilişkilerde ve su yolu taşımacılığında büyük bir öneme sahip olmuştur. Bu boğazlar, Karadeniz'e kıyısı olan ülkelerin Akdeniz'e oradan da okyanuslara çıkış kapıları durumundadır. Aşağıdakilerden hangisi bu ülkelerden biri değildir?
Seçeneklerde verilen ülkelerden Rusya, Romanya, Ukrayna ve Gürcistan'ın Karadeniz'e kıyısı bulunduğundan Boğazlardan faydalanabilir. Ancak Azerbaycan'ın Karadeniz'e kıyısı bulunmadığı için bu durumdan yararlanamaz.
Soru 6
- I. En uzun kara sınırını oluşturur.
- II. Belirlenen en eski sınırdır.
- III. Büyük kısmı su bölümü çizgilerinden geçer.
Türkiye-İran sınırı, Kasr-ı Şirin Antlaşması ile belirlenen en eski sınırdır. Sınırda sıra dağlar bulunduğu için büyük bir kısmı su bölümü çizgilerinden geçer. Ancak en uzun kara sınırımız Suriye sınırıdır.
Soru 7
Aşağıdaki coğrafi koordinatlardan hangisi Türkiye sınırları içinde kalmaktadır?
Türkiye'nin coğrafi koordinatları 36°-42° Kuzey paralelleri ve 26°-45° Doğu meridyenleridir. Bu aralığa uyan tek seçenek D şıkkıdır.
Soru 8
Aşağıdakilerin hangisinde 21 Haziran'da belirtilen doğrultuda hareket edildiğinde hem gündüz süresi uzar hem de yerel saat daha geri olur?
21 Haziran'da Türkiye'nin kuzeyine doğru hareket edilirse gündüz süresi uzar. Yerel saatin daha geri olması için ise batı yönünde hareket edilmelidir. Adana'dan Edirne'ye hareket edildiğinde hem kuzeye hem de batıya gidildiği için gündüz süresi uzar ve yerel saat daha geri olur.
Soru 9
Türkiye'de güneşin doğuş ve batış saatleri yaz ile kış mevsimlerinde değişiklik gösterir. Ortalama güneşlenme süresi kış aylarında daha kısa iken yaz aylarında daha uzundur. Bu süre farkının temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
Mevsimler arası gündüz uzunluklarının değişmesi ve buna bağlı güneşlenme süresi farkı, enlem etkisine bağlıdır. Bu durum da mutlak konumun sonuçları içerisinde yer alır.
Soru 10
Türkiye'nin iklimiyle ilgili olarak;
- I. dört mevsimin belirgin olarak yaşanması,
- II. yıllık sıcaklık farklarının belirgin olması,
- III. kısa mesafelerde sıcaklık farkının görülmesi,
- IV. doğuya gidildikçe karın yerde kalma süresinin artması
Dört mevsimin belirgin olarak yaşanması ve yıllık sıcaklık farklarının belirgin olması Türkiye'nin mutlak konumunun (orta kuşakta yer almasının) sonuçlarıdır. Kısa mesafede sıcaklık farkları ve doğuya gidildikçe karın yerde kalma süresinin artması ise özel konumun (yer şekilleri, yükselti) sonuçlarıdır.
Soru 11
- I. Uluslararası enerji transferinde üs konumunda olması
- II. Hidrolik enerji potansiyelinin yüksek olması
- III. Yer altı ve yer üstü tatlı su kaynaklarının zengin olması
Hidroelektrik enerji potansiyelinin yüksek olması ve yer altı-yer üstü su kaynakları yönünden zengin olması doğal unsurlar arasında yer alır. Uluslararası enerji transferinde üs konumda olmak ise doğal değil beşerî bir unsurdur.
Soru 12
Türkiye'nin en doğusu ile en batısı arasında 76 dakikalık yerel saat farkı olması, aşağıdakilerden hangisinin bir sonucudur?
Yerel saat farkı meridyenlere göre hesaplanır. İki meridyen arası zaman farkı 4 dakikadır. Türkiye 26° ve 45° Doğu meridyenleri arasında, yani 19 meridyenlik bir alanda yer alır. Bu nedenle en doğusu ile en batısı arasındaki zaman farkı 19 x 4 = 76 dakikadır.
Soru 13
Aşağıdaki komşu ülkelerden hangisiyle olan sınır kapımız, diğerlerine göre daha işlek bir demir yolu bağlantısına sahiptir?
Kapıkule Sınır Kapısı, Bulgaristan ile aramızda olup Türkiye'nin Avrupa'ya açılan en önemli ve en işlek demir yolu ve kara yolu bağlantısıdır. Avrupa'ya yapılan ticaretin büyük bir kısmı bu kapı üzerinden gerçekleştirilir.
Soru 14
21 Aralık tarihinde, aşağıdaki şehir çiftlerinden hangisinde gündüz süresi daha uzun olan şehir, diğerine göre daha güneydedir?
21 Aralık'ta Türkiye'de güneye gidildikçe gündüz süresi uzar. Edirne en batıda ve kuzeybatıda, Hakkâri ise en doğuda ve güneydoğudadır. Bu tarihte Hakkâri, Edirne'ye göre çok daha güneyde olduğu için gündüz süresi daha uzundur.
Soru 15
Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye'nin jeopolitik önemini artıran özel konum özelliklerinden biri değildir?
Ilıman iklim kuşağında yer almak, Türkiye'nin orta kuşakta bulunmasının, yani mutlak konumunun bir sonucudur. Diğer seçeneklerin tamamı, Türkiye'nin çevresindeki ülkelere, denizlere ve enerji kaynaklarına göre konumunu ifade eden özel konum özellikleridir ve jeopolitik önemini artırır.
Soru 16
Türkiye'nin ulusal saat olarak 45° Doğu meridyeninin (Iğdır) yerel saatini yıl boyunca kullanmasının temel amacı aşağıdakilerden hangisidir?
Yaz saati uygulamasının kalıcı hale getirilerek yıl boyunca 45° Doğu meridyeninin saatinin kullanılması, özellikle kış aylarında mesai ve okul saatlerinin gün ışığına daha fazla denk gelmesini hedefler. Bu uygulamanın temel gerekçesi enerji tüketiminde tasarruf sağlamaktır.
Soru 17
Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye'nin hem matematik (mutlak) hem de özel (göreceli) konumundan birlikte etkilenir?
Türkiye'nin orta kuşakta yer alması (mutlak konum) Akdeniz iklim kuşağında olmasını sağlar. Ancak yer şekilleri, yükselti, denizellik ve karasallık gibi özel konum faktörleri bu temel iklim üzerinde değişiklikler yaparak Karadeniz, karasal gibi farklı iklim tiplerinin ortaya çıkmasına neden olur. Bu nedenle iklim çeşitliliği her iki konumdan da etkilenir.
Soru 18
Türkiye'nin en kuzey ucu olan Sinop İnceburun ile en güney ucu olan Hatay Topraktutan köyü arasındaki kuş uçuşu uzaklığın yaklaşık 666 km olması neyin sonucudur?
Türkiye 36° ve 42° kuzey paralelleri arasında yer alır. En kuzeyi ile en güneyi arasında 6 paralellik bir fark vardır. İki paralel arasındaki kuş uçuşu uzaklık yaklaşık 111 km olduğundan, toplam mesafe 6 x 111 = 666 km olarak hesaplanır.
Soru 19
Aynı anda Güneş'in ufuk düzlemindeki konumuna bakıldığında, aşağıdaki şehirlerden hangisinde Güneş'in en tepe noktasına daha yakın olması beklenir?
Dünya batıdan doğuya doğru döndüğü için doğudaki merkezlerde Güneş daha erken doğar ve daha erken tepe noktasına ulaşır. Verilen şehirler arasında en doğuda yer alan Kars'ta, aynı anda bakıldığında yerel saat en ileri olacağı için Güneş tepe noktasına (öğle vaktine) diğerlerinden daha yakın olacaktır.
Soru 20
Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye’nin göreceli (özel) konumunun ekonomik faaliyetler üzerindeki etkisine örnek olarak gösterilemez?
Antalya'da yaz turizm sezonunun Sinop'tan uzun sürmesi, Antalya'nın Ekvator'a daha yakın olmasıyla, yani enlem farkıyla (mutlak konum) ilgilidir. Diğer seçenekler; boğazlar, enerji koridoru olması, yer şekilleri ve jeolojik yapı gibi göreceli konum unsurlarının ekonomik sonuçlarıdır.