Coğrafya Testi
Türkiye'nin Jeopolitiği (Test 2)
Soru 1
Klasik jeopolitik teorilerden Halford Mackinder'ın "Kalp Sahası" (Heartland) teorisine göre, Avrasya'nın merkezini kontrol eden dünyaya hükmeder. Bu teoriye göre Türkiye, Kalp Sahası'na giden yolları kontrol eden hangi jeopolitik kuşak üzerinde yer alır?
Mackinder'ın teorisinde Kalp Sahası (Rusya ve Orta Asya), onu çevreleyen bir "İç Hilal" (Türkiye, İran, Hindistan, Çin gibi) ve en dışta bir "Dış Hilal" (ABD, İngiltere, Japonya gibi) bulunur. Türkiye, Kalp Sahası'nı çevreleyen ve ona erişimi kontrol eden kritik İç Hilal (Rimland) kuşağındadır.
Soru 2
Türkiye'nin "enerji koridoru" veya "enerji terminali" olarak nitelendirilmesinde aşağıdakilerden hangisinin etkisi en azdır?
Linyit, Türkiye'nin kendi enerji üretimi için önemli bir yerli kaynaktır ancak uluslararası enerji transferi ve Türkiye'nin "koridor" rolü üzerinde doğrudan bir etkisi yoktur. Diğer seçenekler, uluslararası petrol ve doğal gazın Türkiye üzerinden taşınmasını sağlayan ve ülkenin jeopolitik önemini artıran projelerdir.
Soru 3
Türkiye'nin su kaynakları, özellikle sınır aşan akarsular, komşu ülkelerle ilişkilerinde önemli bir jeopolitik unsurdur. Aşağıdaki akarsulardan hangisi, bu bağlamda özellikle Suriye ve Irak ile "su sorunu" olarak bilinen diplomatik gündemin merkezinde yer alır?
Fırat ve Dicle nehirleri Türkiye'den doğup, Suriye ve Irak topraklarından geçerek Basra Körfezi'ne dökülür. Türkiye'nin bu nehirler üzerine inşa ettiği barajlar (GAP Projesi kapsamında), aşağı havza ülkeleri olan Suriye ve Irak ile suyun paylaşımı konusunda uzun yıllardır devam eden diplomatik sorunların temelini oluşturmaktadır.
Soru 4
Montrö Boğazlar Sözleşmesi, Türkiye'ye İstanbul ve Çanakkale boğazları üzerinde tam egemenlik hakkı tanırken, belirli kurallar çerçevesinde ticari ve askeri gemi geçişlerini düzenler. Bu sözleşme, aşağıdaki denizlerden hangisine kıyısı olmayan bir ülkenin savaş gemilerinin boğazlardan geçişine ciddi kısıtlamalar getirir?
Montrö Sözleşmesi'nin temel amacı, Karadeniz'in güvenliğini sağlamaktır. Bu nedenle, Karadeniz'e kıyısı olmayan ülkelerin (örneğin ABD, İngiltere, Fransa) savaş gemilerinin tonaj, sayı ve Karadeniz'de kalma süresi gibi konularda boğazlardan geçişine çok katı sınırlamalar getirmektedir.
Soru 5
Aşağıdakilerden hangisi Türkiye'nin jeopolitik konumunun, sahip olduğu "değişmeyen unsurlar"ından biridir?
Jeopolitikte unsurlar "değişen" (dinamik) ve "değişmeyen" (statik) olarak ikiye ayrılır. Nüfus yapısı, askeri güç, ekonomi ve siyaset zamanla değişebilir. Ancak bir ülkenin coğrafi konumu, kıtalara göre yeri, yeryüzü şekilleri ve iklimi gibi fiziki özellikleri değişmeyen unsurlardır ve jeopolitiğin temelini oluşturur.
Soru 6
Türkiye'nin NATO üyesi olması ve ittifakın güneydoğu kanadını oluşturması, jeopolitik açıdan en çok hangi bölge üzerindeki stratejik önemini artırmaktadır?
Türkiye, NATO için hem Rusya'nın güneye inmesini engelleyen bir set görevi görmesi (Kafkasya), hem de dünyanın en istikrarsız ve enerji zengini bölgelerinden biri olan Orta Doğu'ya olan komşuluğu nedeniyle vazgeçilmez bir stratejik ortaktır. Bu konumu, ittifak içindeki önemini belirgin bir şekilde artırmaktadır.
Soru 7
Türkiye'nin jeopolitiği "Anadolu Köprüsü" olarak tanımlanmıştır. Bu tanımlama, Türkiye'nin en çok hangi özelliğini vurgulamaktadır?
"Köprü" benzetmesi, coğrafi olarak iki farklı kara parçasını veya bölgeyi birbirine bağlama işlevini ifade eder. Türkiye için bu tanım, Asya ile Avrupa kıtaları; Doğu ile Batı medeniyetleri; enerji kaynakları ile pazarlar arasında bir geçiş ve etkileşim noktası olmasını vurgulamaktadır.
Soru 8
Türkiye'nin üç tarafının denizlerle çevrili olması ve uzun kıyı şeridine sahip olması, aşağıdaki jeopolitik avantajlardan hangisini doğrudan sağlamaz?
Denizlere sahip olmak; ticaret, donanma, turizm ve balıkçılık gibi alanlarda avantaj sağlar. Ancak sınır aşan nehirler (Fırat, Dicle gibi) karasal bir özelliktir ve bu nehirler üzerindeki kontrol, ülkenin denizlerle çevrili olmasıyla değil, kaynak ülke olmasıyla ilgilidir.
Soru 9
Türkiye'nin çevresindeki istikrarsızlık kuşağı (Suriye, Irak, Kafkasya vb.) ülkenin jeopolitiğini nasıl etkilemektedir?
Jeopolitikte coğrafya kaderdir. Türkiye'nin çevresindeki istikrarsızlıklar; terör, mülteci akını gibi riskler ve güvenlik tehditleri oluştururken, aynı zamanda bu krizlerin çözümünde oynayabileceği arabulucu ve dengeleyici rol nedeniyle stratejik önemini ve uluslararası pazarlık gücünü artıran fırsatlar da sunmaktadır.
Soru 10
Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye'nin jeopolitik konumunun kültürel sonuçlarından biridir?
Jeopolitik konum sadece siyasi ve ekonomik değil, aynı zamanda kültürel sonuçlar da doğurur. Türkiye'nin Asya ve Avrupa'nın kesişim noktasında olması, tarih boyunca sayısız medeniyete ev sahipliği yapmasına ve bu medeniyetlerden kalan zengin bir kültürel ve tarihi mirasa sahip olmasına yol açmıştır.
Soru 11
Soğuk Savaş döneminde Türkiye'nin jeopolitik önemi, büyük ölçüde hangi iki güç odağı arasındaki konumuna dayanmaktaydı?
Soğuk Savaş (yaklaşık 1947-1991), ABD öncülüğündeki NATO ile Sovyetler Birliği öncülüğündeki Varşova Paktı (Doğu Bloku) arasındaki küresel mücadele dönemidir. Türkiye'nin Sovyetler Birliği ile kara ve deniz komşusu olması, onu NATO için vazgeçilmez bir "cephe ülkesi" haline getirmiş ve jeopolitik önemini zirveye taşımıştır.
Soru 12
Mavi Vatan doktrini, Türkiye'nin jeopolitik gündeminde hangi alan üzerindeki hak ve menfaatlerini ön plana çıkarmayı hedeflemektedir?
Mavi Vatan, Türkiye'yi çevreleyen Karadeniz, Ege ve Akdeniz'deki deniz yetki alanlarını (kıta sahanlığı ve münhasır ekonomik bölge - MEB) tanımlayan bir kavramdır. Bu doktrin, bu deniz alanlarındaki doğal kaynaklar (özellikle hidrokarbonlar) ve egemenlik hakları üzerindeki iddiaları vurgulamaktadır.
Coğrafya Testi
Türkiye'nin Jeopolitiği (Test 2)
Soru 1
Klasik jeopolitik teorilerden Halford Mackinder'ın "Kalp Sahası" (Heartland) teorisine göre, Avrasya'nın merkezini kontrol eden dünyaya hükmeder. Bu teoriye göre Türkiye, Kalp Sahası'na giden yolları kontrol eden hangi jeopolitik kuşak üzerinde yer alır?
Mackinder'ın teorisinde Kalp Sahası (Rusya ve Orta Asya), onu çevreleyen bir "İç Hilal" (Türkiye, İran, Hindistan, Çin gibi) ve en dışta bir "Dış Hilal" (ABD, İngiltere, Japonya gibi) bulunur. Türkiye, Kalp Sahası'nı çevreleyen ve ona erişimi kontrol eden kritik İç Hilal (Rimland) kuşağındadır.
Soru 2
Türkiye'nin "enerji koridoru" veya "enerji terminali" olarak nitelendirilmesinde aşağıdakilerden hangisinin etkisi en azdır?
Linyit, Türkiye'nin kendi enerji üretimi için önemli bir yerli kaynaktır ancak uluslararası enerji transferi ve Türkiye'nin "koridor" rolü üzerinde doğrudan bir etkisi yoktur. Diğer seçenekler, uluslararası petrol ve doğal gazın Türkiye üzerinden taşınmasını sağlayan ve ülkenin jeopolitik önemini artıran projelerdir.
Soru 3
Türkiye'nin su kaynakları, özellikle sınır aşan akarsular, komşu ülkelerle ilişkilerinde önemli bir jeopolitik unsurdur. Aşağıdaki akarsulardan hangisi, bu bağlamda özellikle Suriye ve Irak ile "su sorunu" olarak bilinen diplomatik gündemin merkezinde yer alır?
Fırat ve Dicle nehirleri Türkiye'den doğup, Suriye ve Irak topraklarından geçerek Basra Körfezi'ne dökülür. Türkiye'nin bu nehirler üzerine inşa ettiği barajlar (GAP Projesi kapsamında), aşağı havza ülkeleri olan Suriye ve Irak ile suyun paylaşımı konusunda uzun yıllardır devam eden diplomatik sorunların temelini oluşturmaktadır.
Soru 4
Montrö Boğazlar Sözleşmesi, Türkiye'ye İstanbul ve Çanakkale boğazları üzerinde tam egemenlik hakkı tanırken, belirli kurallar çerçevesinde ticari ve askeri gemi geçişlerini düzenler. Bu sözleşme, aşağıdaki denizlerden hangisine kıyısı olmayan bir ülkenin savaş gemilerinin boğazlardan geçişine ciddi kısıtlamalar getirir?
Montrö Sözleşmesi'nin temel amacı, Karadeniz'in güvenliğini sağlamaktır. Bu nedenle, Karadeniz'e kıyısı olmayan ülkelerin (örneğin ABD, İngiltere, Fransa) savaş gemilerinin tonaj, sayı ve Karadeniz'de kalma süresi gibi konularda boğazlardan geçişine çok katı sınırlamalar getirmektedir.
Soru 5
Aşağıdakilerden hangisi Türkiye'nin jeopolitik konumunun, sahip olduğu "değişmeyen unsurlar"ından biridir?
Jeopolitikte unsurlar "değişen" (dinamik) ve "değişmeyen" (statik) olarak ikiye ayrılır. Nüfus yapısı, askeri güç, ekonomi ve siyaset zamanla değişebilir. Ancak bir ülkenin coğrafi konumu, kıtalara göre yeri, yeryüzü şekilleri ve iklimi gibi fiziki özellikleri değişmeyen unsurlardır ve jeopolitiğin temelini oluşturur.
Soru 6
Türkiye'nin NATO üyesi olması ve ittifakın güneydoğu kanadını oluşturması, jeopolitik açıdan en çok hangi bölge üzerindeki stratejik önemini artırmaktadır?
Türkiye, NATO için hem Rusya'nın güneye inmesini engelleyen bir set görevi görmesi (Kafkasya), hem de dünyanın en istikrarsız ve enerji zengini bölgelerinden biri olan Orta Doğu'ya olan komşuluğu nedeniyle vazgeçilmez bir stratejik ortaktır. Bu konumu, ittifak içindeki önemini belirgin bir şekilde artırmaktadır.
Soru 7
Türkiye'nin jeopolitiği "Anadolu Köprüsü" olarak tanımlanmıştır. Bu tanımlama, Türkiye'nin en çok hangi özelliğini vurgulamaktadır?
"Köprü" benzetmesi, coğrafi olarak iki farklı kara parçasını veya bölgeyi birbirine bağlama işlevini ifade eder. Türkiye için bu tanım, Asya ile Avrupa kıtaları; Doğu ile Batı medeniyetleri; enerji kaynakları ile pazarlar arasında bir geçiş ve etkileşim noktası olmasını vurgulamaktadır.
Soru 8
Türkiye'nin üç tarafının denizlerle çevrili olması ve uzun kıyı şeridine sahip olması, aşağıdaki jeopolitik avantajlardan hangisini doğrudan sağlamaz?
Denizlere sahip olmak; ticaret, donanma, turizm ve balıkçılık gibi alanlarda avantaj sağlar. Ancak sınır aşan nehirler (Fırat, Dicle gibi) karasal bir özelliktir ve bu nehirler üzerindeki kontrol, ülkenin denizlerle çevrili olmasıyla değil, kaynak ülke olmasıyla ilgilidir.
Soru 9
Türkiye'nin çevresindeki istikrarsızlık kuşağı (Suriye, Irak, Kafkasya vb.) ülkenin jeopolitiğini nasıl etkilemektedir?
Jeopolitikte coğrafya kaderdir. Türkiye'nin çevresindeki istikrarsızlıklar; terör, mülteci akını gibi riskler ve güvenlik tehditleri oluştururken, aynı zamanda bu krizlerin çözümünde oynayabileceği arabulucu ve dengeleyici rol nedeniyle stratejik önemini ve uluslararası pazarlık gücünü artıran fırsatlar da sunmaktadır.
Soru 10
Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye'nin jeopolitik konumunun kültürel sonuçlarından biridir?
Jeopolitik konum sadece siyasi ve ekonomik değil, aynı zamanda kültürel sonuçlar da doğurur. Türkiye'nin Asya ve Avrupa'nın kesişim noktasında olması, tarih boyunca sayısız medeniyete ev sahipliği yapmasına ve bu medeniyetlerden kalan zengin bir kültürel ve tarihi mirasa sahip olmasına yol açmıştır.
Soru 11
Soğuk Savaş döneminde Türkiye'nin jeopolitik önemi, büyük ölçüde hangi iki güç odağı arasındaki konumuna dayanmaktaydı?
Soğuk Savaş (yaklaşık 1947-1991), ABD öncülüğündeki NATO ile Sovyetler Birliği öncülüğündeki Varşova Paktı (Doğu Bloku) arasındaki küresel mücadele dönemidir. Türkiye'nin Sovyetler Birliği ile kara ve deniz komşusu olması, onu NATO için vazgeçilmez bir "cephe ülkesi" haline getirmiş ve jeopolitik önemini zirveye taşımıştır.
Soru 12
Mavi Vatan doktrini, Türkiye'nin jeopolitik gündeminde hangi alan üzerindeki hak ve menfaatlerini ön plana çıkarmayı hedeflemektedir?
Mavi Vatan, Türkiye'yi çevreleyen Karadeniz, Ege ve Akdeniz'deki deniz yetki alanlarını (kıta sahanlığı ve münhasır ekonomik bölge - MEB) tanımlayan bir kavramdır. Bu doktrin, bu deniz alanlarındaki doğal kaynaklar (özellikle hidrokarbonlar) ve egemenlik hakları üzerindeki iddiaları vurgulamaktadır.