Anadolu Kâşifi

Türkiye'de nüfusun dağılışı dengeli değildir. Sanayi, ticaret, verimli tarım alanları ve elverişli iklim koşulları gibi faktörler bazı bölgelerde nüfusun yoğunlaşmasına neden olurken, bazı bölgeler seyrek nüfusludur.

Türkiye'de bazı alanların seyrek nüfuslu olmasında olumsuz doğal koşullar etkilidir. Engebeli ve dağlık araziler, ulaşımın zor, tarım alanlarının ise kısıtlı olması nedeniyle genellikle seyrek nüfuslanır.

İklim koşulları, nüfusun dağılışını etkileyen önemli bir faktördür. Özellikle kuraklık ve su kaynaklarının azlığı, bir bölgedeki yerleşmeyi ve tarımsal faaliyetleri sınırlar.

Türkiye'de nüfus hareketliliğinin en önemli türü iç göçtür. Bu göçler genellikle kırsal kesimden kentlere, az gelişmiş bölgelerden gelişmiş bölgelere doğru gerçekleşir.

Bazı bölgeler, yılın belirli dönemlerinde tarım veya turizm gibi faaliyetlerdeki iş gücü ihtiyacı nedeniyle geçici göç alırlar. Bu duruma mevsimlik göç denir.

Kırsal yerleşmelerde konutların birbirine yakın olduğu yerleşme dokusuna "toplu yerleşme" denir. Bu yerleşme tipi, genellikle su kaynaklarının sınırlı olduğu ve arazinin düz olduğu yerlerde görülür.

Kırsal yerleşmelerde konutların birbirinden uzak ve arazinin geneline serpilmiş olduğu yerleşme dokusuna "dağınık yerleşme" denir. Bu yerleşme tipi, genellikle arazinin engebeli ve su kaynaklarının bol olduğu yerlerde görülür.

Şehirler, gelişimlerini sağlayan ve nüfus çeken baskın bir veya birkaç ekonomik faaliyete (fonksiyona) sahiptir. Türkiye'de bazı şehirler, sanayi faaliyetlerinin yoğunlaşmasıyla büyümüş ve gelişmiştir.

Türkiye'nin sahip olduğu doğal ve tarihi güzellikler, bazı şehirlerin ekonomisinin büyük ölçüde turizme dayanmasını sağlamıştır. Bu şehirler özellikle yaz aylarında yoğun nüfus artışı yaşar.

Bazı şehirlerin kurulması ve gelişmesi, yer altında bulunan zengin maden yataklarının işletilmesine bağlıdır. Bu şehirlerin ekonomisi ve istihdamı büyük ölçüde madencilik faaliyetine dayanır.

Nüfus piramitleri, bir ülkenin nüfusunun yaş ve cinsiyet yapısını gösteren grafiklerdir. Piramidin şekli, ülkenin doğum ve ölüm oranları, ortalama yaşam süresi ve gelişmişlik düzeyi hakkında önemli ipuçları verir. Örneğin tabanı geniş, üçgen şekilli bir piramit, genç nüfusun fazla olduğunu gösterir.

Türkiye'nin nüfus yapısı son yıllarda önemli bir değişim sürecine girmiştir. Doğum oranlarının düşmesi ve ortalama yaşam süresinin uzaması, nüfus piramidinin şeklini de değiştirmektedir. Piramidin tabanı daralırken orta ve üst yaş grupları genişlemektedir.

Cumhuriyet'in ilk yıllarında nüfusun büyük çoğunluğu kırsal kesimde yaşarken, 1950'lerden sonra hızlanan sanayileşme ve kentleşme ile bu oran tersine dönmüştür. Günümüzde Türkiye nüfusunun %90'ından fazlası şehirlerde yaşamaktadır.

Yaylalar, yaz aylarında hayvan otlatmak veya sıcaklardan korunup dinlenmek amacıyla çıkılan geçici kırsal yerleşmelerdir. Bu faaliyet Türkiye'nin dağlık bölgelerinde yaygındır.

"Cittaslow" (Sakin Şehir), küreselleşmenin getirdiği hızlı yaşam temposuna ve tek tipleşmeye karşı, şehirlerin kendi kimliklerini, yerel zanaatlarını, geleneksel mutfaklarını ve sakin yaşam tarzını korumasını amaçlayan bir harekettir.

Kırsal kesimde konut yapımında kullanılan malzeme (mesken yapı malzemesi), büyük ölçüde bölgenin doğal çevre koşulları tarafından belirlenir. Ormanların yaygın olduğu yerlerde yapı malzemesi olarak ahşap ön plana çıkar.

Kurak ve yarı kurak iklim bölgelerinde, orman örtüsünün cılız olduğu yerlerde kırsal konutların yapımında samanla karıştırılmış çamurun güneşte kurutulmasıyla elde edilen kerpiç malzeme kullanılır.

Volkanik veya karstik arazilerin yaygın olduğu, kolay işlenebilen taşların bulunduğu yerlerde kırsal konutların yapı malzemesi olarak taş kullanılır. Taş evler, yazın serin, kışın ise sıcak tutma özelliğine sahiptir.

Aritmetik nüfus yoğunluğu, toplam nüfusun bir bölgenin toplam yüz ölçümüne bölünmesiyle bulunur (Kişi/km²). Bu değer, nüfusun dağılışı hakkında genel bir fikir verir.

Tarımsal nüfus yoğunluğu, kırsal kesimde tarımla uğraşan nüfusun, tarım alanlarının yüz ölçümüne bölünmesiyle bulunur. Bu yoğunluğun yüksek olması, genellikle tarım alanlarının dar ve arazinin engebeli olduğu yerlerde görülür.