İçereği Atla
Anadolu Kâşifi | Bölüm 5

Anadolu Kâşifi

Bölüm 5: Türkiye'de Tarım, Hayvancılık ve Ormancılık

Soru 1

TAHIL TARIMI

Buğday, Türkiye'nin temel besin maddesi olup, iklim ve toprak isteği bakımından seçici olmadığı için ülke genelinde yaygın olarak yetiştirilir. Ancak verimlilik, iklim koşulları ve arazinin genişliğine göre değişir.

Haritada X ile gösterilen Konya Ovası ve çevresinin "Türkiye'nin tahıl ambarı" olarak nitelendirilmesinin temel nedeni nedir?

Çözüm ve Vurgu: Konya Ovası ve çevresi, tahıl tarımı için makine kullanımına son derece elverişli, geniş ve düz arazilere sahiptir. Bu coğrafi avantaj, bölgeyi Türkiye'nin en büyük buğday üretim alanı ve "tahıl ambarı" yapmaktadır.

Soru 2

ENDÜSTRİ BİTKİLERİ (ÇAY)

Çay, kendine özgü iklim istekleri olan bir bitkidir. Yıl boyunca bol ve düzenli yağış, kış ılıklığı ve asitli topraklar ister. Bu nedenle Türkiye'de üretim alanı çok sınırlıdır.

Bu özel koşulların tamamının bir arada bulunduğu ve Türkiye çay üretiminin tamamına yakınının yapıldığı alan haritada nerede gösterilmiştir?

Çözüm ve Vurgu: Haritada II numara ile gösterilen Doğu Karadeniz kıyı şeridi (özellikle Rize ve çevresi), her mevsimi yağışlı Karadeniz iklimi ve yıkanmış kireçsiz toprakları sayesinde Türkiye'de çay tarımının yapılabildiği tek alandır.

Soru 3

ENDÜSTRİ BİTKİLERİ (FINDIK)

Fındık, nemli ve ılıman iklim koşullarını seven, kış donlarına karşı hassas bir bitkidir. Türkiye, dünya fındık üretiminde ve ihracatında ilk sırada yer almaktadır.

Haritada üretim alanları gösterilen fındığın en yoğun olarak yetiştirildiği ilimiz aşağıdakilerden hangisidir?

Çözüm ve Vurgu: Fındık tarımı Karadeniz kıyı kuşağı boyunca yapılsa da, üretimde en büyük paya sahip olan ve "fındığın başkenti" olarak bilinen ilimiz Ordu'dur. Haritadaki X işareti de Ordu'yu göstermektedir.

Soru 4

ENDÜSTRİ BİTKİLERİ (PAMUK)

Pamuk, yetişme döneminde yüksek sıcaklık ve bol su, olgunlaşma döneminde ise kuraklık isteyen bir bitkidir. Geçmişte Ege Bölgesi üretimde ilk sıradayken, son yıllarda bu durum değişmiştir.

Haritada X ile gösterilen Şanlıurfa ve çevresinin, pamuk üretiminde ilk sıraya yükselmesinde etkili olan en önemli gelişme nedir?

Çözüm ve Vurgu: Güneydoğu Anadolu Bölgesi, yaz sıcaklıkları açısından pamuk tarımına son derece elverişliydi ancak en büyük sorun su yetersizliğiydi. GAP'ın hayata geçirilmesiyle bölgedeki sulama olanakları artmış, bu sayede pamuk üretimi patlama yaparak bölgeyi Türkiye birincisi konumuna getirmiştir.

Soru 5

MEYVECİLİK (TURUNÇGİL)

Portakal, mandalina, limon gibi turunçgil ürünleri tipik bir Akdeniz iklimi bitkisidir. En önemli istekleri, kış aylarında sıcaklığın 0°C'nin altına düşmemesidir (kış ılıklığı).

Bu nedenle, turunçgil tarımının haritadaki numaralanmış alanların hangisinde yapılması beklenemez?

Çözüm ve Vurgu: Turunçgiller, don olaylarına karşı aşırı hassastır. III numara ile gösterilen İç Anadolu Bölgesi'nde kışlar sert, soğuk ve donlu geçtiği için bu bölgede ekonomik anlamda turunçgil tarımı yapılamaz.

Soru 6

TARIMSAL YÖNTEMLER (NADAS)

Nadas, kurak veya yarı kurak bölgelerde, toprağın su ve mineral dengesini yeniden kazanması için bir yıl boş bırakılması yöntemidir. Bu, ilkel bir tarım yöntemidir ve toprağın bir yıl boyunca verimsiz kullanılmasına neden olur.

Nadas uygulamasının en yaygın olduğu bölge ile bu uygulamayı ortadan kaldırmanın en etkili yolu sırasıyla hangisidir?

Çözüm ve Vurgu: Nadas, temel olarak su kıtlığından kaynaklanır. Bu nedenle Türkiye'de en yaygın olduğu yer, en az yağış alan bölgelerden olan İç Anadolu'dur. Nadasa bırakılan bir tarlaya sulama ile su getirildiğinde, toprağı boş bırakmaya gerek kalmaz ve her yıl ürün alınabilir. Bu nedenle nadası azaltmanın en etkili yolu sulamayı yaygınlaştırmaktır.

Soru 7

BÜYÜKBAŞ HAYVANCILIK (MERA)

Büyükbaş mera hayvancılığı, doğal çayırlarda ve otlaklarda yapılan, büyük ölçüde doğal koşullara bağlı bir hayvancılık türüdür. Bu faaliyet, özellikle yaz yağışlarıyla yeşeren gür otlakların bulunduğu yerlerde gelişmiştir.

Haritada X ile gösterilen Erzurum-Kars Platosu'nda bu hayvancılık türünün gelişmesinin temel nedeni nedir?

Çözüm ve Vurgu: Sert karasal iklimin görüldüğü Erzurum-Kars Platosu'nda yaz aylarında görülen konveksiyonel yağışlar, alpin çayır adı verilen yüksek boylu ve gür otlakların yetişmesini sağlar. Bu zengin bitki örtüsü, büyükbaş hayvanlar için ideal bir beslenme ortamı oluşturur ve mera hayvancılığını bölgenin en önemli ekonomik faaliyeti yapar.

Soru 8

KÜÇÜKBAŞ HAYVANCILIK (KOYUN)

Koyun, karasal iklimin yarı kurak koşullarına ve kısa boylu otlardan oluşan bitki örtüsüne en iyi uyum sağlayan küçükbaş hayvan türüdür. Bu nedenle Türkiye'de en yaygın olarak beslenen hayvanlardan biridir.

Bu koşulların en belirgin görüldüğü ve koyun yetiştiriciliğinin yaygın olduğu alan haritada hangi numara ile gösterilmiştir?

Çözüm ve Vurgu: Koyun yetiştiriciliği, bozkır (step) bitki örtüsüyle doğrudan ilişkilidir. Haritada II numara ile gösterilen İç Anadolu ve Doğu Anadolu'nun az yağışlı kesimleri, geniş bozkır alanlarına sahip olduğu için Türkiye'de koyun yetiştiriciliğinin en yoğun yapıldığı yerlerdir.

Soru 9

KÜÇÜKBAŞ HAYVANCILIK (KIL KEÇİSİ)

Kıl keçisi, son derece hareketli, en sarp ve engebeli arazilere bile tırmanabilen, ağaçların taze filizleriyle beslenebilen dayanıklı bir hayvan türüdür. Bu nedenle genellikle dağlık alanlarda yetiştirilir.

Bu özelliklere sahip kıl keçisi yetiştiriciliği, haritada X ile gösterilen hangi dağ sırası üzerinde yoğunlaşmıştır?

Çözüm ve Vurgu: Kıl keçisinin engebeli arazilere uyum sağlama yeteneği, onu Akdeniz Bölgesi'ndeki dağlık ve sarp Toros Dağları (X) kuşağının en karakteristik hayvanı yapmıştır. Ancak ormanlara zarar verdiği gerekçesiyle sayısı devlet kontrolünde azaltılmaya çalışılmaktadır.

Soru 10

ARICILIK

Arıcılık, doğrudan iklim ve bitki örtüsü çeşitliliğine bağlı bir faaliyettir. Türkiye, zengin florası ve farklı yükselti basamakları sayesinde arıcılık için büyük bir potansiyele sahiptir.

Haritada işaretli alanlardan hangisi, hem çam balı üretimi hem de çiçek çeşitliliği ile Türkiye'nin en önemli arıcılık merkezlerinden biridir?

Çözüm ve Vurgu: Haritada III numara ile gösterilen Muğla ve çevresi, özellikle kızılçam ormanlarında yaşayan Basra böceğinin salgısıyla üretilen çam balı ile dünyaca ünlüdür. Aynı zamanda zengin bitki çeşitliliği sayesinde çiçek balı üretiminde de önde gelen merkezlerdendir.

Soru 11

KÜMES HAYVANCILIĞI

Etlik ve yumurtalık tavukçuluk gibi modern kümes hayvancılığı faaliyetleri, doğal koşullardan (iklim, bitki örtüsü) bağımsızdır. Bu tesislerin yer seçimindeki en önemli faktör, ürünlerin kolayca pazarlanabilmesidir.

Bu nedenle, kümes hayvancılığı tesisleri haritadaki numaralanmış alanların hangisinin çevresinde yoğunlaşmıştır?

Çözüm ve Vurgu: Kümes hayvancılığı ürünleri (et, yumurta) çabuk bozulan ve tüketimi yüksek ürünlerdir. Bu nedenle üretim tesisleri, nüfusun kalabalık olduğu ve tüketimin en fazla olduğu İstanbul, Bursa, İzmir, Manisa, Bolu gibi büyük şehirlerin (III) çevresinde toplanmıştır. Temel neden pazara yakınlıktır.

Soru 12

İPEKBÖCEKÇİLİĞİ

İpekböcekçiliği, ipekböceği tırtılının tek besin kaynağı olan dut ağacının yapraklarına bağımlı bir faaliyettir. Dolayısıyla ipekböcekçiliğinin yaygın olduğu yerlerde dut ağacı yetiştiriciliği de yaygındır.

Geleneksel olarak Bursa ve çevresinde yaygın olan bu faaliyet, günümüzde en fazla hangi ilimizde yapılmaktadır? (Haritada X ile gösterilmiştir)

Çözüm ve Vurgu: Tarihsel olarak Bursa ipekçilikle özdeşleşmiş olsa da, günümüzde Türkiye'de yaş koza üretiminin büyük bir kısmı Diyarbakır (X) ve Antalya illerinde yoğunlaşmıştır.

Soru 13

SU ÜRÜNLERİ (DENİZ BALIKÇILIĞI)

Türkiye'deki deniz balıkçılığı üretiminin büyük bir kısmı, balık sürülerinin göç yolları üzerinde bulunan, besin maddeleri açısından zengin ve oksijeni bol olan bir denizde yoğunlaşmıştır.

Bu özelliklere sahip ve Türkiye balıkçılığının kalbi konumunda olan denizimiz haritada hangi numara ile gösterilmiştir?

Çözüm ve Vurgu: Karadeniz (IV), akarsularla bol miktarda besin (plankton) taşınması, sularının daha serin ve oksijen bakımından zengin olması gibi nedenlerle Türkiye'nin en verimli denizidir. Ülkemizdeki toplam deniz balığı üretiminin yarısından fazlası Karadeniz'den elde edilir.

Soru 14

SU ÜRÜNLERİ (KÜLTÜR BALIKÇILIĞI)

Kültür balıkçılığı, özel olarak oluşturulmuş havuz veya ağ kafeslerde balık yetiştirme faaliyetidir. Denizlerde yapılan kültür balıkçılığı, özellikle korunaklı koy ve körfezlerin bulunduğu, su sıcaklığının uygun olduğu kıyılarda gelişmiştir.

Bu koşullara en uygun olan ve levrek, çipura gibi türlerin yetiştirildiği çiftliklerin en yoğun olduğu kıyılar haritada hangi numara ile gösterilmiştir?

Çözüm ve Vurgu: Ege kıyıları (I), sahip olduğu sayısız girintili çıkıntılı koy ve körfez sayesinde dalgalardan korunmuş, sakin sulara sahiptir. Bu durum, ağ kafeslerde balık yetiştiriciliği (kültür balıkçılığı) için ideal bir ortam sunar. Özellikle Muğla çevresi bu alanda liderdir.

Soru 15

ORMANCILIK

Türkiye ormanlarının dağılışı, yağış miktarının dağılışıyla büyük bir paralellik gösterir. Ormanlar, hem ekolojik denge hem de odun ve odun dışı ürünlerin üretimi açısından büyük öneme sahiptir.

Haritada taranarak gösterilen alanlar dikkate alındığında, Türkiye'nin orman varlığı en zengin olan coğrafi bölgesi hangisidir?

Çözüm ve Vurgu: Türkiye'nin en fazla yağış alan bölgesi olan Karadeniz Bölgesi, aynı zamanda en gür ormanlara ev sahipliği yapar. Türkiye ormanlarının yaklaşık %25'i bu bölgede yer alır ve ormancılık faaliyetleri en yoğun burada yapılır.

Soru 16

TARIM ÜRÜNLERİ (ZEYTİN)

Zeytin, tipik bir Akdeniz iklimi bitkisi olup kış ılıklığı ister. Yaz kuraklığına dayanıklıdır ancak don olaylarından olumsuz etkilenir. Bu nedenle yayılış alanı Akdeniz iklim sahası ile sınırlıdır.

Aşağıdaki alanların hangisi, haritada gösterilen zeytin tarımının yapıldığı alanlardan biri **değildir**?

Çözüm ve Vurgu: İç Anadolu Bölgesi'nde kışlar soğuk ve donlu geçtiği için Akdeniz ikliminin karakteristik bitkisi olan zeytin bu bölgede yetiştirilemez. Zeytin tarımı Ege, Akdeniz, Güney Marmara ve Güneydoğu Anadolu'nun batısındaki iklimi daha ılıman yerlerde yoğunlaşmıştır.

Soru 17

TARIM ÜRÜNLERİ (KIRMIZI MERCİMEK)

Kırmızı mercimek, baklagiller içinde kuraklığa en dayanıklı ürünlerden biridir. Bu özelliği, onun yaz sıcaklıklarının çok yüksek olduğu ve sulama imkanlarının kısıtlı olduğu alanlarda bile yetiştirilebilmesini sağlar.

Bu iklim isteğine bağlı olarak, kırmızı mercimek üretiminin büyük bir kısmı haritada hangi numara ile gösterilen bölgede yoğunlaşmıştır?

Çözüm ve Vurgu: Güneydoğu Anadolu Bölgesi (II), Türkiye'nin en sıcak ve kurak yazlarına sahiptir. Kırmızı mercimeğin kuraklığa olan yüksek toleransı, onu bu bölgenin en önemli tarım ürünlerinden biri yapmıştır. Türkiye üretiminin %90'ından fazlası bu bölgeden karşılanır.

Soru 18

TARIM ÜRÜNLERİ (MISIR)

Mısır, doğal olarak yetişme döneminde bol su ve sıcaklık isteyen bir bitkidir. Bu nedenle doğal yetişme alanı Karadeniz kıyılarıdır. Ancak sulama imkanlarının artmasıyla üretim alanı genişlemiş ve verimi artmıştır.

Günümüzde sulama olanakları sayesinde en yüksek verimin alındığı ve mısır üretiminde ilk sırada yer alan bölge hangisidir? (Haritada X ile gösterilmiştir)

Çözüm ve Vurgu: Mısır, sudan sonra en çok sıcaklık ister. Akdeniz Bölgesi (X), sahip olduğu yüksek yaz sıcaklıkları ve gelişmiş sulama imkanları sayesinde mısır tarımından en yüksek verimin alındığı ve üretimde ilk sırada olan bölgedir. Özellikle Çukurova ve Konya Ovası (sulama ile) mısır üretiminde öne çıkar.

Soru 19

TARIM DESTEKLEME KURULUŞLARI

Türkiye'de belirli tarım ürünlerini desteklemek, üreticisini korumak ve ürünleri işleyerek piyasaya sunmak amacıyla kurulmuş çeşitli kamu ve kooperatif kuruluşları bulunmaktadır.

Haritada X ile gösterilen Trakya'da ayçiçeği, Y ile gösterilen Ege'de ise zeytin, incir ve üzüm gibi ürünlerin alımını ve işlenmesini yapan kuruluşlar hangi seçenekte doğru verilmiştir?

Çözüm ve Vurgu: Trakya Birlik, ayçiçeği üreticilerinin kooperatifidir ve merkezi Trakya'dadır (X). TARİŞ ise Ege Bölgesi'ndeki zeytin, üzüm, pamuk ve incir üreticilerini destekleyen, köklü bir kooperatif birliğidir (Y).

Soru 20

SERACILIK

Seracılık, kış aylarında sebze ve meyve üretmek için yapılan, iklim koşullarını kontrol altında tutan bir modern tarım yöntemidir. Bu faaliyetin en önemli gereksinimi, kışların ılıman geçmesi ve güneşli gün sayısının fazla olmasıdır.

Bu koşullara en uygun olduğu için Türkiye'de seracılığın en fazla geliştiği bölge haritada hangi numara ile gösterilmiştir?

Çözüm ve Vurgu: Akdeniz Bölgesi (III), kış ılıklığı ve yüksek güneşlenme süresi sayesinde seracılık için en ideal koşullara sahiptir. Bu nedenle Türkiye'deki sera alanlarının büyük çoğunluğu bu bölgede, özellikle Antalya, Mersin ve Adana çevresinde yoğunlaşmıştır.