İLK TÜRK-İSLÂM DEVLETLERİ — BÖLÜM 3
- Kendilerini BSD’nin mirasçısı olarak görmüşlerdir. Hârezm şehri merkezli olarak kuruludur. Bilinen ilk hükümdarları Anuş Tigin’dir.
- 1218 yılında yapılan ve tarihe Otrar Faciası olarak geçen savaş Moğollar ile Harzemşahlar arasında yapılmıştır.
- ASD ile yaptıkları YASSIÇEMEN (1230) savaşı ile yıkılma sürecine girdiler. Böylece Anadolu’da Moğol istilasına açık hâle gelindi.
- Hindistan’da İslamiyet’in yerleşmesini sağlamışlardır.
- Hindistan’da siyasi birliği ilk kez sağlayan devlettir.
- Babür Şah “Vekayi” adlı eserinde kendi hayatını anlatmıştır.
- Şah Cihan tarafından eşi Mümtaz Mahal adına yaptırılan TAC MAHAL bu döneme aittir.
- Mısır’da kurulan ilk Türk-İslâm devletidir.
- Tavâif-i Mülk devletlerinden biridir.
- Maristan adı verilen hastaneler kurulmuştur.
- Ulucami ve Tolunoğlu Camii en önemli eserleridir.
- Hıttin Savaşı (1187) ile Kudüs’ü Haçlılardan aldılar. Bu gelişme III. Haçlı Seferinin başlamasına neden oldu.
- Selahaddin Eyyûbî en önemli hükümdarlarıdır.
- Resmî dilleri TÜRKÇE’dir.
- Kut anlayışı yoktur. Veraset sistemi yoktur.
- Her emirin sultan olma hakkı vardır.
- Abbasi halifesini saraylarında himaye etmişlerdir.
- 1260 Ayn Câlût ve 1277 Elbistan savaşlarında Moğolları yenmişlerdir.
- Abbasi halifesi Ebu Bekir Muhammed’e “Ak-Şit” (Beyaz Güneş) unvanını verdiğinden bu isimle anılırlar.
- Hicaz bölgesini ele geçirmişlerdir.
- Cengiz Han (Timuçin) tarafından kuruldu.
- Devlet Cengiz Yasalarına göre yönetildi. (Yasaname-i Büzürg)
- Ordularında onlu sistem, yönetim anlayışlarında kurultay ve veraset sistemi vardır. Bu durum Türklerden etkilendiklerinin kanıtıdır.
A) ALTIN ORDA DEVLETİ (1241 – 1502)
- Cengiz Han’ın torunu Batu Han tarafından kurulmuştur.
- İslamiyeti kabul eden ilk Türk-Moğol devletidir.
- Rusların ilerlemesini ve güçlenmesini engellemişlerdir. Timur tarafından bu devlete son verilmiş, böylece Rus birliği kurulup yayılmıştır.
B) İLHANLI DEVLETİ (1256 – 1335)
- Hülâgü tarafından kurulmuştur.
- Abbasileri yıkmışlardır. (Bağdat Katliamı — 1258)
- Haşhaşilerin kalesi olan Alamut kalesini ele geçirmişlerdir.
- 1243 Kösedağ Savaşı ile ASD’ni yenip İkinci Beylikler Dönemini başlattılar.
- Daha sonraları Türkleşip Müslüman olmuşlardır.
C) ÇAĞATAY HANLIĞI (1227 – 1369)
- Cengiz Han’ın oğlu Çağatay tarafından kuruldu.
- Zamanla Türkleşip Müslüman oldular.
D) KUBİLAY HANLIĞI (1280 – 1368)
- Kubilay tarafından Çin’de kurulmuştur.
- Çin’de kurulduğu için Türkleşmeyen ve İslamiyeti kabul etmeyen tek Moğol devletidir.
- Marco Polo bu dönemde bahseder.
- Otrar Faciası (1218) → Harzemşah–Moğol ilişkilerinde kırılma; Yassıçemen (1230) ile ASD’nin önü Moğollara açıldı.
- Babürler → Hindistan’da ilk siyasi birlik, Vekayi, Tac Mahal.
- Mısır hattı → Tolunoğulları (ilk), İhşitler (Hicaz), Eyyûbîler (Hıttin–Kudüs), Memlükler (Ayn Câlût–Elbistan; Türkçe resmî dil; veraset yok).
- Moğollar → Cengiz Yasaları, onlu sistem, kurultay; parçalanma sonrası Altın Orda–İlhanlı–Çağatay–Kubilay dengesi.
1) Harzemşahların Anadolu’da Moğol istilasına kapı aralayan gelişmesi ve buna zemin hazırlayan olay sırasıyla hangisidir?
Doğru: A — 1218 Otrar, Moğol gerilimini tırmandırdı; 1230 Yassıçemen yenilgisi Anadolu’yu Moğollara karşı savunmasız bıraktı.
2) Aşağıdakilerden hangisi Babür Devleti ile doğrudan ilişkilidir?
Doğru: A — Vekayi Babür Şah’ın eseridir; diğerleri farklı dönem/kişilere aittir.
3) Aşağıdaki özelliklerden hangisi Memlük Devletine aittir?
Doğru: A — B İhşitler; C Eyyûbîler; D Babürler ile ilgilidir.
4) Moğol İmparatorluğu’nun parçalanmasından sonra kurulan hanlık–özellik eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?
Doğru: C — Çağatay Hanlığı Orta Asya’da kurulmuş, zamanla Türkleşip Müslüman olmuştur.
5) Mısır merkezli Türk devletlerinden ilk kurulan ve sağlık kurumlarıyla öne çıkan hangisidir?
Doğru: A — Tolunoğulları, Mısır’da kurulan ilk Türk-İslâm devleti olup maristanlarıyla bilinir.
© Etkileşimli sayfa — Bölüm 3 içerik + kritik noktalar + 5 soruluk test. Görsel kullanılmamıştır.
İLK TÜRK-İSLÂM DEVLETLERİ — BÖLÜM 3
- Kendilerini BSD’nin mirasçısı olarak görmüşlerdir. Hârezm şehri merkezli olarak kuruludur. Bilinen ilk hükümdarları Anuş Tigin’dir.
- 1218 yılında yapılan ve tarihe Otrar Faciası olarak geçen savaş Moğollar ile Harzemşahlar arasında yapılmıştır.
- ASD ile yaptıkları YASSIÇEMEN (1230) savaşı ile yıkılma sürecine girdiler. Böylece Anadolu’da Moğol istilasına açık hâle gelindi.
- Hindistan’da İslamiyet’in yerleşmesini sağlamışlardır.
- Hindistan’da siyasi birliği ilk kez sağlayan devlettir.
- Babür Şah “Vekayi” adlı eserinde kendi hayatını anlatmıştır.
- Şah Cihan tarafından eşi Mümtaz Mahal adına yaptırılan TAC MAHAL bu döneme aittir.
- Mısır’da kurulan ilk Türk-İslâm devletidir.
- Tavâif-i Mülk devletlerinden biridir.
- Maristan adı verilen hastaneler kurulmuştur.
- Ulucami ve Tolunoğlu Camii en önemli eserleridir.
- Hıttin Savaşı (1187) ile Kudüs’ü Haçlılardan aldılar. Bu gelişme III. Haçlı Seferinin başlamasına neden oldu.
- Selahaddin Eyyûbî en önemli hükümdarlarıdır.
- Resmî dilleri TÜRKÇE’dir.
- Kut anlayışı yoktur. Veraset sistemi yoktur.
- Her emirin sultan olma hakkı vardır.
- Abbasi halifesini saraylarında himaye etmişlerdir.
- 1260 Ayn Câlût ve 1277 Elbistan savaşlarında Moğolları yenmişlerdir.
- Abbasi halifesi Ebu Bekir Muhammed’e “Ak-Şit” (Beyaz Güneş) unvanını verdiğinden bu isimle anılırlar.
- Hicaz bölgesini ele geçirmişlerdir.
- Cengiz Han (Timuçin) tarafından kuruldu.
- Devlet Cengiz Yasalarına göre yönetildi. (Yasaname-i Büzürg)
- Ordularında onlu sistem, yönetim anlayışlarında kurultay ve veraset sistemi vardır. Bu durum Türklerden etkilendiklerinin kanıtıdır.
A) ALTIN ORDA DEVLETİ (1241 – 1502)
- Cengiz Han’ın torunu Batu Han tarafından kurulmuştur.
- İslamiyeti kabul eden ilk Türk-Moğol devletidir.
- Rusların ilerlemesini ve güçlenmesini engellemişlerdir. Timur tarafından bu devlete son verilmiş, böylece Rus birliği kurulup yayılmıştır.
B) İLHANLI DEVLETİ (1256 – 1335)
- Hülâgü tarafından kurulmuştur.
- Abbasileri yıkmışlardır. (Bağdat Katliamı — 1258)
- Haşhaşilerin kalesi olan Alamut kalesini ele geçirmişlerdir.
- 1243 Kösedağ Savaşı ile ASD’ni yenip İkinci Beylikler Dönemini başlattılar.
- Daha sonraları Türkleşip Müslüman olmuşlardır.
C) ÇAĞATAY HANLIĞI (1227 – 1369)
- Cengiz Han’ın oğlu Çağatay tarafından kuruldu.
- Zamanla Türkleşip Müslüman oldular.
D) KUBİLAY HANLIĞI (1280 – 1368)
- Kubilay tarafından Çin’de kurulmuştur.
- Çin’de kurulduğu için Türkleşmeyen ve İslamiyeti kabul etmeyen tek Moğol devletidir.
- Marco Polo bu dönemde bahseder.
- Otrar Faciası (1218) → Harzemşah–Moğol ilişkilerinde kırılma; Yassıçemen (1230) ile ASD’nin önü Moğollara açıldı.
- Babürler → Hindistan’da ilk siyasi birlik, Vekayi, Tac Mahal.
- Mısır hattı → Tolunoğulları (ilk), İhşitler (Hicaz), Eyyûbîler (Hıttin–Kudüs), Memlükler (Ayn Câlût–Elbistan; Türkçe resmî dil; veraset yok).
- Moğollar → Cengiz Yasaları, onlu sistem, kurultay; parçalanma sonrası Altın Orda–İlhanlı–Çağatay–Kubilay dengesi.
1) Harzemşahların Anadolu’da Moğol istilasına kapı aralayan gelişmesi ve buna zemin hazırlayan olay sırasıyla hangisidir?
Doğru: A — 1218 Otrar, Moğol gerilimini tırmandırdı; 1230 Yassıçemen yenilgisi Anadolu’yu Moğollara karşı savunmasız bıraktı.
2) Aşağıdakilerden hangisi Babür Devleti ile doğrudan ilişkilidir?
Doğru: A — Vekayi Babür Şah’ın eseridir; diğerleri farklı dönem/kişilere aittir.
3) Aşağıdaki özelliklerden hangisi Memlük Devletine aittir?
Doğru: A — B İhşitler; C Eyyûbîler; D Babürler ile ilgilidir.
4) Moğol İmparatorluğu’nun parçalanmasından sonra kurulan hanlık–özellik eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?
Doğru: C — Çağatay Hanlığı Orta Asya’da kurulmuş, zamanla Türkleşip Müslüman olmuştur.
5) Mısır merkezli Türk devletlerinden ilk kurulan ve sağlık kurumlarıyla öne çıkan hangisidir?
Doğru: A — Tolunoğulları, Mısır’da kurulan ilk Türk-İslâm devleti olup maristanlarıyla bilinir.
© Etkileşimli sayfa — Bölüm 3 içerik + kritik noktalar + 5 soruluk test. Görsel kullanılmamıştır.