OSMANLI DEVLETİ — BÖLÜM 3
II. Beyazid (1481–1512) • I. Selim (Yavuz) • I. Süleyman (Kanuni) • Sokullu Mehmet Paşa Dönemi
II. Beyazid Dönemi (1481–1512) — Adalet ve Huzur Padişahı
+
Taht Mücadeleleri ve İç İstikrar
- Cem Sultan Olayı: II. Beyazid'in tahta çıkışı sırasında kardeşi Cem Sultan'ın isyanı, Osmanlı tarihinin en uzun süren taht kavgalarından biri oldu. Cem, Rodos Şövalyeleri ve Papa'ya sığınarak sorunu uluslararası bir mesele haline getirdi; bu durum, Osmanlı'nın iç işlerine Avrupa müdahalesini artırdı.
- Şahkulu İsyanı (1511): Safevi Devleti'nin (Şah İsmail) etkisiyle çıkan Şii temelli isyan bastırıldı. Bu olay, doğu sınırındaki tehditleri ön plana çıkardı ve sonraki dönemlerde İran politikalarını şekillendirdi.
Askerî–Siyasî Gelişmeler
- Karamanoğulları'nın İlhakı (1483): Karamanoğlu Beyliği'ne son verilerek Anadolu'da Türk siyasi birliği güçlendirildi. Bu, Osmanlı'nın Anadolu egemenliğini pekiştirdi.
- Yahudi ve Müslüman Göçü: İspanya'daki Engizisyon'dan kaçan Yahudiler ve Müslümanlar Osmanlı'ya kabul edildi. Bu göç, imparatorluğun ekonomik ve kültürel zenginliğini artırdı; Yahudiler, ticaret ve zanaatta önemli rol oynadı.
- Venedik Savaşı (1499-1503): Modon, Koron, İnebahtı gibi limanlar fethedildi; Osmanlı donanması Akdeniz'de üstünlük sağladı.
İdari–Hukukî ve Kültürel
- Bayezid, "Veli" unvanıyla anıldı; adaletli yönetimiyle biliniyordu. Döneminde mimari eserler (örneğin Bayezid Camii) inşa edildi.
- Devşirme sistemiyle bürokrasi güçlendirildi; ancak Türk idarecilerle devşirmeler arası gerilim başladı.
Hatırda Kalsın: II. Beyazid dönemi, iç huzur ve diplomatik dengelerle Osmanlı'nın konsolidasyonunu sağladı; ancak Cem olayı Avrupa ilişkilerini karmaşıklaştırdı.
I. Selim (Yavuz) (1512–1520) — Doğu Fatihi ve İlk Halife
+
Taht Mücadeleleri
- Baba-Oğul Mücadelesi: Yenicerilerin desteğiyle babası II. Beyazid'i tahttan indirdi; bu, Osmanlı'da nadir görülen bir olaydı ve doğu politikalarına odaklanmasını sağladı.
Askerî–Siyasî
- Çaldıran Savaşı (1514): Safevi Şah İsmail'e karşı zafer; Doğu Anadolu Osmanlı'ya katıldı, İpek Yolu kontrol edildi. Bu savaş, Osmanlı-Safevi rekabetinin zirvesiydi.
- Turnadağ Savaşı (1515): Dulkadiroğulları Beyliği ilhak edildi; Anadolu Türk birliği tamamlandı.
- Mısır Seferi (1516-1517): Mercidabık ve Ridaniye zaferleriyle Memlük Devleti yıkıldı; Mısır, Suriye, Hicaz fethedildi. Baharat Yolu Osmanlı'ya geçti.
- Halifelik (1517): Abbasi halifeliği Osmanlı'ya geçti; Yavuz, "Hâdimü'l-Haremeyni'ş-Şerifeyn" unvanını aldı.
Mali-İktisat
- Fetihlerle hazine doldu; dönemi, Osmanlı maliyesinin zirvesiydi. Ticaret yollarının kontrolü ekonomiyi güçlendirdi.
Diplomasi ve Kültür
- Doğu odaklı politika; İran ve Memlük tehditleri bertaraf edildi. Döneminde İslam dünyasının lideri oldu.
Özet: Yavuz'un kısa saltanatı, Osmanlı'yı süper güç yaptı; topraklar 2 katına çıktı, halifelik kazanıldı.
I. Süleyman (Kanuni) (1520–1566) — Muhteşem Yüzyılın Mimarı
+
İç İsyanlar
- Canberdi Gazali, Ahmed Paşa, Baba Zünnun, Kalenderoğlu İsyanları: Memlük artıkları ve vergi kaynaklı isyanlar bastırıldı; merkezi otorite güçlendi.
Askerî–Siyasî
- Belgrad Fethi (1521): Orta Avrupa kapısı açıldı.
- Mohaç Savaşı (1526): Macaristan fethedildi; Avrupa'da üstünlük sağlandı.
- Viyana Kuşatmaları (1529, 1532): Avusturya'ya baskı; İstanbul Antlaşması (1533) ile Avusturya sadrazama eşit sayıldı.
- Irak Seferi (1534-1535): Bağdat fethedildi; Safevi'ye karşı zafer.
- Preveze Deniz Zaferi (1538): Barbaros Hayreddin Paşa ile Akdeniz Osmanlı gölü oldu.
- Zigetvar Seferi (1566): Kanuni'nin son seferi; ölümüyle bitti.
Diplomasi
- Fransa'ya Kapitülasyonlar (1535): Ticaret imtiyazları; Haçlı birliğini böldü.
- Amasya Antlaşması (1555): Safevi ile ilk barış; doğu sınırları güvenceye alındı.
Kültür-Bilim
- Mimar Sinan eserleri (Süleymaniye Camii); edebiyat (Muhibbi mahlası); Hint deniz seferleri (Piri Reis).
Özet: Kanuni dönemi, Osmanlı'nın zirvesi; 13 sefer, topraklar 15 milyon km²'ye ulaştı.
Sokullu Mehmet Paşa Dönemi — Devlet Adamlığının Zirvesi
+
Siyasi Kariyer
- Yükselişi: Devşirme kökenli; Kanuni, II. Selim, III. Murat dönemlerinde sadrazam (1565-1579). Osmanlı'nın altın çağını yönetti.
Askerî–Siyasî
- Kıbrıs Fethi (1571): Venedik'e karşı; İnebahtı yenilgisine rağmen donanma yeniden inşa edildi.
- Yemen ve Tunus Fetihleri: Arap yarımadası ve Kuzey Afrika genişletildi.
Proje ve Reformlar
- Don-Volga Kanalı: Rusya'yı kuşatma amacı; tamamlanmadı.
- Süveyş Kanalı: Baharat ticaretini canlandırma; fikir aşamasında kaldı.
- İzmit Körfezi-Sapanca Gölü-Sakarya Nehri Projesi: Karadeniz-Marmara bağlantısı.
Sonuç
- 1579 suikastiyle ölümü, yükselme döneminin sonu sayılır.
Özet: Sokullu, diplomasi ve projelerle Osmanlı'yı zirvede tuttu; ölümüyle duraklama başladı.
Önemli Osmanlı Bilgileri — Kral Bilgiler
+
- İlk Katılan Beylik: Karesioğulları (deniz gücü kazandırdı).
- İlk Düzenli Ordu: Orhan Bey (Yaya ve Müsellem).
- İlk Vakıf ve Tersane: Orhan Bey.
- İlk Top Kullanımı: I. Kosova Savaşı.
- İlk Sultan Unvanı: Orhan Bey.
- Tımar Sistemi: I. Murat.
- İstanbul İlk Kuşatma: I. Beyazid.
- İlk Dini İsyan: Şeyh Bedreddin.
- İlk Altın Para: Fatih Sultan Mehmet.
- İlk Kahvehane: 1554, İstanbul.
- II. Beyazid: Cem olayı ve göçlerle diplomatik denge.
- I. Selim: Çaldıran, Mısır fetihleri; halifelik geçişi.
- I. Süleyman: Mohaç, Preveze; kapitülasyonlar ve Amasya.
- Sokullu: Kıbrıs, kanal projeleri; duraklamanın eşiği.
1) II. Beyazid döneminde Cem Sultan olayı nasıl uluslararası bir mesele haline geldi?
Doğru: A — Cem, Rodos ve Papa'ya sığınarak sorunu Avrupa'ya taşıdı. Diğer seçenekler yanlıştır; Memlük başlangıçta destekledi ama uluslararasılaşma Papa ile oldu.
2) Şahkulu İsyanı'nın nedeni nedir?
Doğru: B — Şii temelli, Şah İsmail'in propagandasıyla çıktı. Diğerleri dönem olayları ama doğrudan neden değil.
3) I. Selim'in Çaldıran Zaferi'nin sonucu nedir?
Doğru: A — Safevi'ye karşı; İpek Yolu da kazanıldı. Diğerleri Mısır Seferi'yle ilgili.
4) Halifelik Osmanlı'ya ne zaman geçti?
Doğru: C — Memlük yenilgisiyle Abbasi'den alındı. Diğerleri farklı zaferler.
5) Kanuni döneminde Fransa'ya kapitülasyonlar verilmesinin amacı nedir?
Doğru: A — Avrupa dengesini bozdu. Diğerleri ikincil etkiler.
6) Preveze Zaferi'nin sonucu nedir?
Doğru: B — Barbaros'la deniz üstünlüğü. Diğerleri farklı dönemler.
7) Sokullu'nun Don-Volga Projesi'nin amacı nedir?
Doğru: C — İran ve Rusya'ya karşı stratejik. Diğerleri Süveyş'le ilgili.
8) Osmanlı'da ilk altın para kim bastırdı?
Doğru: D — Sultanî adıyla. Diğerleri gümüş akçe kullandı.
9) İlk düzenli ordu kim kurdu?
Doğru: B — Yaya ve Müsellem. Diğerleri geliştirdi.
10) Osmanlı'da ilk kahvehane ne zaman açıldı?
Doğru: C — Kanuni döneminde İstanbul'da. Diğer tarihler farklı olaylar.
© Etkileşimli sayfa — Bölüm 3 (Ayrıntılı). Görsel kullanılmamıştır. Detaylandırılmış Versiyon.
OSMANLI DEVLETİ — BÖLÜM 3
II. Beyazid (1481–1512) • I. Selim (Yavuz) • I. Süleyman (Kanuni) • Sokullu Mehmet Paşa Dönemi
II. Beyazid Dönemi (1481–1512) — Adalet ve Huzur Padişahı
+
Taht Mücadeleleri ve İç İstikrar
- Cem Sultan Olayı: II. Beyazid'in tahta çıkışı sırasında kardeşi Cem Sultan'ın isyanı, Osmanlı tarihinin en uzun süren taht kavgalarından biri oldu. Cem, Rodos Şövalyeleri ve Papa'ya sığınarak sorunu uluslararası bir mesele haline getirdi; bu durum, Osmanlı'nın iç işlerine Avrupa müdahalesini artırdı.
- Şahkulu İsyanı (1511): Safevi Devleti'nin (Şah İsmail) etkisiyle çıkan Şii temelli isyan bastırıldı. Bu olay, doğu sınırındaki tehditleri ön plana çıkardı ve sonraki dönemlerde İran politikalarını şekillendirdi.
Askerî–Siyasî Gelişmeler
- Karamanoğulları'nın İlhakı (1483): Karamanoğlu Beyliği'ne son verilerek Anadolu'da Türk siyasi birliği güçlendirildi. Bu, Osmanlı'nın Anadolu egemenliğini pekiştirdi.
- Yahudi ve Müslüman Göçü: İspanya'daki Engizisyon'dan kaçan Yahudiler ve Müslümanlar Osmanlı'ya kabul edildi. Bu göç, imparatorluğun ekonomik ve kültürel zenginliğini artırdı; Yahudiler, ticaret ve zanaatta önemli rol oynadı.
- Venedik Savaşı (1499-1503): Modon, Koron, İnebahtı gibi limanlar fethedildi; Osmanlı donanması Akdeniz'de üstünlük sağladı.
İdari–Hukukî ve Kültürel
- Bayezid, "Veli" unvanıyla anıldı; adaletli yönetimiyle biliniyordu. Döneminde mimari eserler (örneğin Bayezid Camii) inşa edildi.
- Devşirme sistemiyle bürokrasi güçlendirildi; ancak Türk idarecilerle devşirmeler arası gerilim başladı.
Hatırda Kalsın: II. Beyazid dönemi, iç huzur ve diplomatik dengelerle Osmanlı'nın konsolidasyonunu sağladı; ancak Cem olayı Avrupa ilişkilerini karmaşıklaştırdı.
I. Selim (Yavuz) (1512–1520) — Doğu Fatihi ve İlk Halife
+
Taht Mücadeleleri
- Baba-Oğul Mücadelesi: Yenicerilerin desteğiyle babası II. Beyazid'i tahttan indirdi; bu, Osmanlı'da nadir görülen bir olaydı ve doğu politikalarına odaklanmasını sağladı.
Askerî–Siyasî
- Çaldıran Savaşı (1514): Safevi Şah İsmail'e karşı zafer; Doğu Anadolu Osmanlı'ya katıldı, İpek Yolu kontrol edildi. Bu savaş, Osmanlı-Safevi rekabetinin zirvesiydi.
- Turnadağ Savaşı (1515): Dulkadiroğulları Beyliği ilhak edildi; Anadolu Türk birliği tamamlandı.
- Mısır Seferi (1516-1517): Mercidabık ve Ridaniye zaferleriyle Memlük Devleti yıkıldı; Mısır, Suriye, Hicaz fethedildi. Baharat Yolu Osmanlı'ya geçti.
- Halifelik (1517): Abbasi halifeliği Osmanlı'ya geçti; Yavuz, "Hâdimü'l-Haremeyni'ş-Şerifeyn" unvanını aldı.
Mali-İktisat
- Fetihlerle hazine doldu; dönemi, Osmanlı maliyesinin zirvesiydi. Ticaret yollarının kontrolü ekonomiyi güçlendirdi.
Diplomasi ve Kültür
- Doğu odaklı politika; İran ve Memlük tehditleri bertaraf edildi. Döneminde İslam dünyasının lideri oldu.
Özet: Yavuz'un kısa saltanatı, Osmanlı'yı süper güç yaptı; topraklar 2 katına çıktı, halifelik kazanıldı.
I. Süleyman (Kanuni) (1520–1566) — Muhteşem Yüzyılın Mimarı
+
İç İsyanlar
- Canberdi Gazali, Ahmed Paşa, Baba Zünnun, Kalenderoğlu İsyanları: Memlük artıkları ve vergi kaynaklı isyanlar bastırıldı; merkezi otorite güçlendi.
Askerî–Siyasî
- Belgrad Fethi (1521): Orta Avrupa kapısı açıldı.
- Mohaç Savaşı (1526): Macaristan fethedildi; Avrupa'da üstünlük sağlandı.
- Viyana Kuşatmaları (1529, 1532): Avusturya'ya baskı; İstanbul Antlaşması (1533) ile Avusturya sadrazama eşit sayıldı.
- Irak Seferi (1534-1535): Bağdat fethedildi; Safevi'ye karşı zafer.
- Preveze Deniz Zaferi (1538): Barbaros Hayreddin Paşa ile Akdeniz Osmanlı gölü oldu.
- Zigetvar Seferi (1566): Kanuni'nin son seferi; ölümüyle bitti.
Diplomasi
- Fransa'ya Kapitülasyonlar (1535): Ticaret imtiyazları; Haçlı birliğini böldü.
- Amasya Antlaşması (1555): Safevi ile ilk barış; doğu sınırları güvenceye alındı.
Kültür-Bilim
- Mimar Sinan eserleri (Süleymaniye Camii); edebiyat (Muhibbi mahlası); Hint deniz seferleri (Piri Reis).
Özet: Kanuni dönemi, Osmanlı'nın zirvesi; 13 sefer, topraklar 15 milyon km²'ye ulaştı.
Sokullu Mehmet Paşa Dönemi — Devlet Adamlığının Zirvesi
+
Siyasi Kariyer
- Yükselişi: Devşirme kökenli; Kanuni, II. Selim, III. Murat dönemlerinde sadrazam (1565-1579). Osmanlı'nın altın çağını yönetti.
Askerî–Siyasî
- Kıbrıs Fethi (1571): Venedik'e karşı; İnebahtı yenilgisine rağmen donanma yeniden inşa edildi.
- Yemen ve Tunus Fetihleri: Arap yarımadası ve Kuzey Afrika genişletildi.
Proje ve Reformlar
- Don-Volga Kanalı: Rusya'yı kuşatma amacı; tamamlanmadı.
- Süveyş Kanalı: Baharat ticaretini canlandırma; fikir aşamasında kaldı.
- İzmit Körfezi-Sapanca Gölü-Sakarya Nehri Projesi: Karadeniz-Marmara bağlantısı.
Sonuç
- 1579 suikastiyle ölümü, yükselme döneminin sonu sayılır.
Özet: Sokullu, diplomasi ve projelerle Osmanlı'yı zirvede tuttu; ölümüyle duraklama başladı.
Önemli Osmanlı Bilgileri — Kral Bilgiler
+
- İlk Katılan Beylik: Karesioğulları (deniz gücü kazandırdı).
- İlk Düzenli Ordu: Orhan Bey (Yaya ve Müsellem).
- İlk Vakıf ve Tersane: Orhan Bey.
- İlk Top Kullanımı: I. Kosova Savaşı.
- İlk Sultan Unvanı: Orhan Bey.
- Tımar Sistemi: I. Murat.
- İstanbul İlk Kuşatma: I. Beyazid.
- İlk Dini İsyan: Şeyh Bedreddin.
- İlk Altın Para: Fatih Sultan Mehmet.
- İlk Kahvehane: 1554, İstanbul.
- II. Beyazid: Cem olayı ve göçlerle diplomatik denge.
- I. Selim: Çaldıran, Mısır fetihleri; halifelik geçişi.
- I. Süleyman: Mohaç, Preveze; kapitülasyonlar ve Amasya.
- Sokullu: Kıbrıs, kanal projeleri; duraklamanın eşiği.
1) II. Beyazid döneminde Cem Sultan olayı nasıl uluslararası bir mesele haline geldi?
Doğru: A — Cem, Rodos ve Papa'ya sığınarak sorunu Avrupa'ya taşıdı. Diğer seçenekler yanlıştır; Memlük başlangıçta destekledi ama uluslararasılaşma Papa ile oldu.
2) Şahkulu İsyanı'nın nedeni nedir?
Doğru: B — Şii temelli, Şah İsmail'in propagandasıyla çıktı. Diğerleri dönem olayları ama doğrudan neden değil.
3) I. Selim'in Çaldıran Zaferi'nin sonucu nedir?
Doğru: A — Safevi'ye karşı; İpek Yolu da kazanıldı. Diğerleri Mısır Seferi'yle ilgili.
4) Halifelik Osmanlı'ya ne zaman geçti?
Doğru: C — Memlük yenilgisiyle Abbasi'den alındı. Diğerleri farklı zaferler.
5) Kanuni döneminde Fransa'ya kapitülasyonlar verilmesinin amacı nedir?
Doğru: A — Avrupa dengesini bozdu. Diğerleri ikincil etkiler.
6) Preveze Zaferi'nin sonucu nedir?
Doğru: B — Barbaros'la deniz üstünlüğü. Diğerleri farklı dönemler.
7) Sokullu'nun Don-Volga Projesi'nin amacı nedir?
Doğru: C — İran ve Rusya'ya karşı stratejik. Diğerleri Süveyş'le ilgili.
8) Osmanlı'da ilk altın para kim bastırdı?
Doğru: D — Sultanî adıyla. Diğerleri gümüş akçe kullandı.
9) İlk düzenli ordu kim kurdu?
Doğru: B — Yaya ve Müsellem. Diğerleri geliştirdi.
10) Osmanlı'da ilk kahvehane ne zaman açıldı?
Doğru: C — Kanuni döneminde İstanbul'da. Diğer tarihler farklı olaylar.
© Etkileşimli sayfa — Bölüm 3 (Ayrıntılı). Görsel kullanılmamıştır. Detaylandırılmış Versiyon.