Bölüm 5: Türkiye'de Yağış
4. TÜRKİYE'DE YAĞIŞ
Türkiye'de Yağışın Dağılışını Etkileyen Faktörler
Türkiye'de yağışın fazla olduğu yerlerin özelliği şu şekilde özetlenebilir:
- Nemliliğin (Denizelliğin) Fazla Olduğu Yerler: Türkiye'nin kıyı kesimleri iç kesimlere göre daha fazla yağış alır. Örneğin Bölgelerin yağış dağılışına bakıldığında ilk dört sırayı sırasıyla Karadeniz, Akdeniz, Ege ve Marmara bölgeleri alır.
- Yükseltinin Fazla Olduğu Yerler: Türkiye'de yükseltinin fazla olduğu yerler, çevresine göre alçakta olan yerlere göre daha fazla yağış alır. Örnek olarak Orta Karadeniz'in, Doğu ve Batı Karadeniz Bölümü'ne göre daha az yağış almasının temel sebebi yükselti ortalamasının daha az olmasıdır.
- Dağların Denize Paralel Uzandığı Yerler: Dağların kıyıya uzanış doğrultusu yağışı etkiler. Dağların deniz kıyısına paralel uzandığı Akdeniz ve Karadeniz Bölgesi'nde yağış miktarı dağların kıyıya dik uzandığı Ege Bölgesi'nden fazladır.
- Dağların Hâkim Rüzgâr Yönüne Dik Uzandığı Yerler: Dağların hâkim rüzgâr yönüne dik uzandığı Doğu ve Batı Karadeniz Bölümü'nde yağış miktarı, dağların hâkim rüzgâr yönüne paralel uzandığı Orta Karadeniz Bölümü'nden daha fazladır.
Yağışın Bölgelere Dağılışı ve Bu Dağılışı Etkileyen Faktörler
- Karadeniz Bölgesi: Kıyı bölgesi olması, dağların denize paralel uzanması ve yükseltisinin Ege/Marmara'dan fazla olması nedeniyle en yağışlı bölgelerdendir.
- Akdeniz Bölgesi: Karadeniz gibi kıyıda olması ve dağların paralel uzanması nedeniyle yağışlıdır.
- Ege Bölgesi: Dağların denize dik uzanması ve nemli havanın içeri girmesiyle yağış, diğer kıyı bölgelerine göre daha azdır.
- Marmara Bölgesi: Kıyı bölgeler içinde yükseltisi en az olduğu için yağışı en az olan kıyı bölgesidir.
- Doğu Anadolu Bölgesi: İç bölgeler içinde yükseltisi en fazla olduğundan en çok yağış alan iç bölgedir.
- Güneydoğu Anadolu Bölgesi: Yükseltisi Doğu Anadolu'ya göre daha az olduğu için daha az yağış alır.
- İç Anadolu Bölgesi: Etrafının dağlarla çevrili olması ve denize kapalı olması nedeniyle Türkiye'de yağışın en az olduğu bölgedir.
Türkiye'de Yağış Tipleri
Yazarın Düşüncesi: Yukarıdaki şekillerden de anlaşıldığı gibi Türkiye'de genel olarak Karadeniz iklim bölgelerinde yamaç yağışları, karasal iklim bölgelerinde konveksiyonel (kırkikindi) yağışlar ve Akdeniz iklim bölgelerinde cephesel yağışlar yaygındır.
YAMAÇ YAĞIŞLARI (OROGRAFİK)
- En fazla Karadeniz ikliminin olduğu yerlerde görülür.
- Dağların kıyıya paralel uzandığı yerlerde görülür.
- Karadeniz iklim bölgesinde yamaç yağışları en fazla sonbahar aylarında görülür.
- En az yağış ilkbahar aylarında görülür.
KONVEKSİYONEL YAĞIŞLAR (YÜKSELİM / KIRKİKİNDİ)
- Karasal iklimin olduğu karaların iç kısımlarında daha fazla görülür.
- En fazla yağış ilkbahar, en az yağış yaz aylarında görülür.
- Erzurum-Kars Bölümü'nde görülen sert karasal iklimin yağış tipi de konveksiyoneldir. Tek fark Erzurum-Kars Bölümü'nde konveksiyoneller ilkbahar değil de yaz aylarında görülür. Çünkü Erzurum-Kars yüksektir. Bu nedenle konveksiyonel yağışları meydana getiren yeterli sıcaklıklara yaz aylarında ulaşır.
CEPHESEL YAĞIŞLAR (FRONTAL)
- Orta kuşakta ve Akdeniz iklim kuşağında yaygındır.
- En fazla yağış kış, en az yağış yaz aylarında görülür.
- Cephesel yağışlar Türkiye'de en yaygın yağış şeklidir. Çünkü Türkiye Orta Kuşak'tadır.
Türkiye'de Yağışın Mevsimlere Dağılışı
Dikkat Edilmeli
Türkiye'nin en az yağış alan yerleri: Tuz Gölü çevresi, Malatya Havzası ve Iğdır Ovası'dır. Buralarda yıllık ortalama yağış miktarı 400 mm'nin altına düşmektedir.
Türkiye'nin en fazla yağış alan yerleri: Kuzey ve Güney Anadolu dağlarının denize bakan yamaçlarıdır. Çünkü bu yamaçlar denizden gelen nemli hava kütleleri nedeniyle bol yağış alırlar.
Türkiye'de Yağışın Fazla ve Az Olduğu Yerler ve Sebepleri
Hangi Soru Cevap (Sınav Stratejisi)
- Akdeniz ve Ege Bölgesi'nde Akdeniz iklimi görüldüğü için cephesel yağışlar iki bölgede de yaygındır. Fakat Akdeniz Bölgesi'nde yamaç yağışları da görülürken Ege Bölgesi'nde görülmemektedir. Bu durum bölgelerin hangi özelliğinin farklı olduğunu gösterir?
Cevap: Dağların kıyı çizgisine uzanış doğrultusunun farklı olmasıdır. Yani Ege Bölgesi'nde dağlar kıyıya dik, Akdeniz Bölgesi'nde paralel uzanması bu farklılığın temel sebebidir. - Akdeniz ve Karadeniz Bölgesi'nin iklim tipleri farklı olmasına rağmen iki bölgede de yamaç yağışlarının görülmesi bölgelerin hangi özelliğinin benzer olduğunu gösterir?
Cevap: Dağların kıyı çizgisine uzanış doğrultusu iki bölgede de aynıdır yani Akdeniz ve Karadeniz Bölgesi'nde dağlar kıyıya paralel uzanır. Bu nedenle yamaç yağışları genellikle Karadeniz yağış tipi olsa da dağların denize paralel uzandığı Akdeniz Bölgesi'nde de görülür. - Türkiye'de her iklim tipinin bir yağış şekli olsa da her bölgede özellikle kış aylarında cephesel yağışlar görülmektedir. Bu durum Türkiye ile ilgili olarak neyin göstergesidir?
Cevap: Türkiye'nin orta kuşakta olduğunun göstergesidir. - Türkiye'de sadece cephesel yağışların görüldüğü yer ve bunun sebebi aşağıdakilerden hangisidir?
Cevap: Kıyı Ege Bölümü'dür. Çünkü dağlar kıyaya dik uzandığı için yamaç yağışları, deniz kenarında olduğu için konveksiyonel yağışlar görülmez. Akdeniz ikliminin etkili olmasından ve yukarıdaki özelliklere sahip olmamasından dolayı Kıyı Ege'de sadece cephesel yağışlar görülür.
Bölüm 5: Türkiye'de Yağış
4. TÜRKİYE'DE YAĞIŞ
Türkiye'de Yağışın Dağılışını Etkileyen Faktörler
Türkiye'de yağışın fazla olduğu yerlerin özelliği şu şekilde özetlenebilir:
- Nemliliğin (Denizelliğin) Fazla Olduğu Yerler: Türkiye'nin kıyı kesimleri iç kesimlere göre daha fazla yağış alır. Örneğin Bölgelerin yağış dağılışına bakıldığında ilk dört sırayı sırasıyla Karadeniz, Akdeniz, Ege ve Marmara bölgeleri alır.
- Yükseltinin Fazla Olduğu Yerler: Türkiye'de yükseltinin fazla olduğu yerler, çevresine göre alçakta olan yerlere göre daha fazla yağış alır. Örnek olarak Orta Karadeniz'in, Doğu ve Batı Karadeniz Bölümü'ne göre daha az yağış almasının temel sebebi yükselti ortalamasının daha az olmasıdır.
- Dağların Denize Paralel Uzandığı Yerler: Dağların kıyıya uzanış doğrultusu yağışı etkiler. Dağların deniz kıyısına paralel uzandığı Akdeniz ve Karadeniz Bölgesi'nde yağış miktarı dağların kıyıya dik uzandığı Ege Bölgesi'nden fazladır.
- Dağların Hâkim Rüzgâr Yönüne Dik Uzandığı Yerler: Dağların hâkim rüzgâr yönüne dik uzandığı Doğu ve Batı Karadeniz Bölümü'nde yağış miktarı, dağların hâkim rüzgâr yönüne paralel uzandığı Orta Karadeniz Bölümü'nden daha fazladır.
Yağışın Bölgelere Dağılışı ve Bu Dağılışı Etkileyen Faktörler
- Karadeniz Bölgesi: Kıyı bölgesi olması, dağların denize paralel uzanması ve yükseltisinin Ege/Marmara'dan fazla olması nedeniyle en yağışlı bölgelerdendir.
- Akdeniz Bölgesi: Karadeniz gibi kıyıda olması ve dağların paralel uzanması nedeniyle yağışlıdır.
- Ege Bölgesi: Dağların denize dik uzanması ve nemli havanın içeri girmesiyle yağış, diğer kıyı bölgelerine göre daha azdır.
- Marmara Bölgesi: Kıyı bölgeler içinde yükseltisi en az olduğu için yağışı en az olan kıyı bölgesidir.
- Doğu Anadolu Bölgesi: İç bölgeler içinde yükseltisi en fazla olduğundan en çok yağış alan iç bölgedir.
- Güneydoğu Anadolu Bölgesi: Yükseltisi Doğu Anadolu'ya göre daha az olduğu için daha az yağış alır.
- İç Anadolu Bölgesi: Etrafının dağlarla çevrili olması ve denize kapalı olması nedeniyle Türkiye'de yağışın en az olduğu bölgedir.
Türkiye'de Yağış Tipleri
Yazarın Düşüncesi: Yukarıdaki şekillerden de anlaşıldığı gibi Türkiye'de genel olarak Karadeniz iklim bölgelerinde yamaç yağışları, karasal iklim bölgelerinde konveksiyonel (kırkikindi) yağışlar ve Akdeniz iklim bölgelerinde cephesel yağışlar yaygındır.
YAMAÇ YAĞIŞLARI (OROGRAFİK)
- En fazla Karadeniz ikliminin olduğu yerlerde görülür.
- Dağların kıyıya paralel uzandığı yerlerde görülür.
- Karadeniz iklim bölgesinde yamaç yağışları en fazla sonbahar aylarında görülür.
- En az yağış ilkbahar aylarında görülür.
KONVEKSİYONEL YAĞIŞLAR (YÜKSELİM / KIRKİKİNDİ)
- Karasal iklimin olduğu karaların iç kısımlarında daha fazla görülür.
- En fazla yağış ilkbahar, en az yağış yaz aylarında görülür.
- Erzurum-Kars Bölümü'nde görülen sert karasal iklimin yağış tipi de konveksiyoneldir. Tek fark Erzurum-Kars Bölümü'nde konveksiyoneller ilkbahar değil de yaz aylarında görülür. Çünkü Erzurum-Kars yüksektir. Bu nedenle konveksiyonel yağışları meydana getiren yeterli sıcaklıklara yaz aylarında ulaşır.
CEPHESEL YAĞIŞLAR (FRONTAL)
- Orta kuşakta ve Akdeniz iklim kuşağında yaygındır.
- En fazla yağış kış, en az yağış yaz aylarında görülür.
- Cephesel yağışlar Türkiye'de en yaygın yağış şeklidir. Çünkü Türkiye Orta Kuşak'tadır.
Türkiye'de Yağışın Mevsimlere Dağılışı
Dikkat Edilmeli
Türkiye'nin en az yağış alan yerleri: Tuz Gölü çevresi, Malatya Havzası ve Iğdır Ovası'dır. Buralarda yıllık ortalama yağış miktarı 400 mm'nin altına düşmektedir.
Türkiye'nin en fazla yağış alan yerleri: Kuzey ve Güney Anadolu dağlarının denize bakan yamaçlarıdır. Çünkü bu yamaçlar denizden gelen nemli hava kütleleri nedeniyle bol yağış alırlar.
Türkiye'de Yağışın Fazla ve Az Olduğu Yerler ve Sebepleri
Hangi Soru Cevap (Sınav Stratejisi)
- Akdeniz ve Ege Bölgesi'nde Akdeniz iklimi görüldüğü için cephesel yağışlar iki bölgede de yaygındır. Fakat Akdeniz Bölgesi'nde yamaç yağışları da görülürken Ege Bölgesi'nde görülmemektedir. Bu durum bölgelerin hangi özelliğinin farklı olduğunu gösterir?
Cevap: Dağların kıyı çizgisine uzanış doğrultusunun farklı olmasıdır. Yani Ege Bölgesi'nde dağlar kıyıya dik, Akdeniz Bölgesi'nde paralel uzanması bu farklılığın temel sebebidir. - Akdeniz ve Karadeniz Bölgesi'nin iklim tipleri farklı olmasına rağmen iki bölgede de yamaç yağışlarının görülmesi bölgelerin hangi özelliğinin benzer olduğunu gösterir?
Cevap: Dağların kıyı çizgisine uzanış doğrultusu iki bölgede de aynıdır yani Akdeniz ve Karadeniz Bölgesi'nde dağlar kıyıya paralel uzanır. Bu nedenle yamaç yağışları genellikle Karadeniz yağış tipi olsa da dağların denize paralel uzandığı Akdeniz Bölgesi'nde de görülür. - Türkiye'de her iklim tipinin bir yağış şekli olsa da her bölgede özellikle kış aylarında cephesel yağışlar görülmektedir. Bu durum Türkiye ile ilgili olarak neyin göstergesidir?
Cevap: Türkiye'nin orta kuşakta olduğunun göstergesidir. - Türkiye'de sadece cephesel yağışların görüldüğü yer ve bunun sebebi aşağıdakilerden hangisidir?
Cevap: Kıyı Ege Bölümü'dür. Çünkü dağlar kıyaya dik uzandığı için yamaç yağışları, deniz kenarında olduğu için konveksiyonel yağışlar görülmez. Akdeniz ikliminin etkili olmasından ve yukarıdaki özelliklere sahip olmamasından dolayı Kıyı Ege'de sadece cephesel yağışlar görülür.