Osmanlı Kültür & Medeniyeti — Mini Deneme 3 (Zor Set, 20 Soru, Çözümlü)

Mini Deneme – 3
Osmanlı Kültür ve Medeniyeti

1) Aşağıdakilerden hangisi reisülküttaplığın zamanla dönüşümünü en doğru biçimde ifade eder?

A) İlmiye → kazaskerlik makamına bağlandı B) Seyfiye → kaptan-ı deryalığa dönüştü C) Maliye → defterdarlığın bir alt birimi oldu D) Dış yazışma kalemi → zamanla Hariciye Nezareti’nin çekirdeği E) Divan üyeliği → Meşveret Meclisi başkanlığına dönüştü

Çözüm: Reisülküttap başlangıçta dış yazışma işlerine bakar; 18–19. yy’da Hariciye Nezareti’ne evrilir.

2) İltizam ile malikâne arasındaki fark için hangisi doğrudur?

A) İltizam ömür boyudur, malikâne geçici B) İltizam süreli, malikâne ömür boyu imtiyazdır (1695’te yaygın) C) İltizam yalnız vakıf gelirleri için kullanılır D) Malikâne yalnız madenlerde uygulanır E) İkisi de dirlik sisteminin aynısıdır

Çözüm: İltizam süreli kiralama; malikâne ömür boyu vergi imtiyazıdır.

3) Aşağıdakilerden hangisi salyaneli eyalet değildir?

A) Mısır B) Bağdat C) Basra D) Yemen E) Rumeli

Çözüm: Rumeli salyanesiz eyalettir (tımar yaygın); diğerleri salyanelidir.

4) “Beratlı tüccar” kavramı hangisine en yakın anlam taşır?

A) Devlet beratıyla gümrük ve yargı ayrıcalıkları tanınmış tüccar B) Yalnızca vakıf mallarını satan esnaf C) Derbentlerden sorumlu görevli D) Kapıkulu için erzak tedarikçisi E) Lonca dışı üretim yapan kaçakçı

Çözüm: Beratlı tüccar kapitülasyon benzeri imtiyazlarla donatılmıştır.

5) Takiyüddin’in İstanbul Rasathanesi’nin kapanmasında etkili olan gelişme aşağıdakilerden hangisidir?

A) Coğrafi keşiflerin tamamlanması B) Tımar sisteminin çözülmesi C) 1577 kuyruklu yıldızı sonrası “uğursuzluk” inancı ve siyasî baskılar D) Lale Devri isyanları E) II. Mahmud’un merkezîleşme reformları

Çözüm: 1577 kuyruklu yıldızı yorumları ve ulema–siyaset baskısı rasathanenin yıkımına yol açtı.

6) Aşağıdakilerden hangisi Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye ile Şûrâ-yı Devlet arasındaki farkı doğru özetler?

A) İlki maliye, ikincisi donanma meclisidir B) İlki Tanzimat’ın yüksek yargı–danışma organı; ikincisi Danıştay’ın çekirdeği C) İlki şer‘î mahkeme, ikincisi örfî mahkeme D) İlki vilayet meclisi, ikincisi belediye meclisi E) İkisi de aynı kurumun farklı adlarıdır

Çözüm: Meclis-i Vâlâ Tanzimat’ın en üst danışma/yargı organıdır; Şûrâ-yı Devlet modern Danıştay’ın öncülüdür.

7) Eşham (iç borçlanma senedi) uygulaması ilk kez hangi padişah döneminde başlatılmıştır?

A) III. Selim B) II. Mahmud C) I. Abdülhamid D) II. Mustafa E) III. Mustafa

Çözüm: 1775’te III. Mustafa zamanında eshâm ile iç borçlanma başlatıldı.

8) Aşağıdakilerden hangisi narh sisteminin doğrudan aracıdır?

A) Kapan eminliği B) Derbent teşkilatı C) Voyvodalık D) Bac eminliği E) Tersane eminliği

Çözüm: Kapan eminleri çarşı–pazar işleyişi ve narhın uygulanmasında merkezî aktördür.

9) Mecelle hakkında verilen yargılardan hangisi yanlıştır?

A) Hanefî fıkhına dayanır B) Ahmet Cevdet Paşa başkanlığında hazırlanmıştır C) Ceza hukukunu da kapsayan bütüncül bir kanundur D) “Zarar izâle olunur” gibi küllî kaideler içerir E) Medenî nitelikli özel hukuk alanında kodifikasyondur

Çözüm: Mecelle medenî/özel hukuk odaklıdır; ceza hukukunu kapsamaz.

10) “I. Nizamiye mahkemeleri, II. Şer‘iyye sicilleri, III. Konsolosluk mahkemeleri” — Tanzimat sonrası karma yargı düzeninde bunlardan hangileri birlikte varlık göstermiştir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I, II ve III E) II ve III

Çözüm: Tanzimat’tan sonra nizamiye + şer‘î yargı birlikte sürer; kapitülasyonlar nedeniyle konsolosluk mahkemeleri de vardır.

11) Vilayet Nizamnamesi (1864) ile getirilen yeniliklerden biri değildir:

A) Vilayet–liva–kaza–nahiye–köy hiyerarşisi B) Tımar sisteminin yeniden tesis edilmesi C) Vilayet meclislerinin oluşturulması D) Vali ve idari birimlerin görevlerinin tanımlanması E) Yerel temsil unsurlarının meclise katılımı

Çözüm: 1864 düzeni tımarı geri getirmez; modern idari yapılanmadır.

12) Osmanlı’da kaime ilk kez hangi amaçla tedavüle çıkarılmıştır?

A) İaşe politikalarını desteklemek B) Kapitülasyonları finanse etmek C) Tımar gelirlerini toplamak D) Narh sistemini güçlendirmek E) Hazine açığını kapatmak ve nakit darlığını gidermek

Çözüm: Kaime (kâğıt para) hazine açıklarını kapatmak için çıkarıldı (1840’lar).

13) Humbaracı Ahmed Paşa kimdir ve hangi alanla ilişkilidir?

A) Kont de Bonneval — topçu/istihkâm ıslahatları B) Baron de Tott — deniz haritaları C) Kâtib Çelebi — harita basımı D) Naima — maliye reformu E) Hekimbaşı Mustafa — cerrahî aletler

Çözüm: Bonneval (Ahmed Paşa) 18. yy’da humbaracı/topçu ocaklarını ıslah etti.

14) Aşağıdakilerden hangisi gedik sisteminin bir sonucu değildir?

A) Üretimde kalite ve standart B) Üretim kotaları ve tekel C) Piyasaya girişte sınırlandırma D) Serbest rekabetin artması E) Esnaf hiyerarşisinin güçlenmesi

Çözüm: Gedik serbest rekabeti artırmaz; tekel/kalite denetimini güçlendirir.

15) “I. Avarız vergisinin kalıcılaşması, II. Tımar sisteminin çözülmesi, III. Sekban–Sarıca gibi ücretli birliklerin yaygınlaşması” — bu süreçlerin ortak paydası aşağıdakilerden hangisidir?

A) Lale Devri ıslahatları B) Tanzimat sonrası merkezileşme C) 17. yüzyıl mali–askerî bunalımı ve dönüşüm D) II. Meşrutiyet reformları E) Klasik dönemde zirve

Çözüm: 17. yy krizi: tımar çözülür, avarız kalıcılaşır, ücretli birlikler yayılır.

16) Kanunname-i Âl-i Osman aşağıdakilerden hangisiyle daha çok ilişkilidir?

A) Şer‘î vergilerin kodifikasyonu B) Örfî–idari düzen ve saray teşrifatı kuralları C) Denizcilik hukuku D) Ticaret hukuku E) Ceza muhakemeleri usulü

Çözüm: Hanedanın ve devlet düzeninin örfî kural ve teşrifatı bu kanunnamede şekillenir.

17) Matrah ve mükellef kavramları açısından aşağıdakilerden hangisi doğru eşlemedir?

A) Matrah: vergi yükümlüsü; mükellef: vergi konusu B) Matrah: vergi oranı; mükellef: vergi toplamı C) Matrah: narh; mükellef: esnaf D) Matrah: dirlik geliri; mükellef: tımar sipahisi E) Matrah: vergiye esas değer; mükellef: vergi ödeyen kişi

Çözüm: Matrah vergilendirilecek değer/gelir; mükellef vergi yükümlüsüdür.

18) “Menzil teşkilatı” esas olarak hangi ihtiyacı karşılamak üzere örgütlenmiştir?

A) Haberleşme ve ulak–posta taşımacılığı B) Köprü ve yol inşası C) Gümrük resmi tahsilatı D) Kervanların konaklama ücretleri E) Vakıf kayıtlarının tutulması

Çözüm: Devlet posta–ulak sistemi menzil teşkilatı ile işler.

19) Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?

A) Baron de Tott — Sürat topçuları B) Selimiye — Klasik Osmanlı mimarisinin olgun örneği C) Nizam-ı Cedid — III. Selim ıslahat ordusu D) Eşkinci Ocağı — II. Mahmud, yeniçeri ocağının güçlendirilmesi E) Tımar — Cebelü besleme yükümlülüğü

Çözüm: Eşkinci Ocağı II. Mahmud’un Yeniçeri’yi ikame girişimidir; “güçlendirme” değil, yerine modern birlik kurma denemesidir.

20) “1876 Kanun-ı Esasî” ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) Resmî dil Arapça olarak kabul edildi B) Şer‘î mahkemeler tamamen kaldırıldı C) Meclis-i Mebusan ve Ayan’dan oluşan iki meclisli sistem öngörüldü D) Padişahlık kurumu ilga edildi E) Vilayet nizamnamesi yürürlükten kaldırıldı

Çözüm: 1876’da iki meclisli yapı kuruldu; resmî dil Türkçe’dir, diğer ifadeler yanlıştır.

Sonuç

Doğru Yanlış / Boş

Mini Deneme – 3 Osmanlı Kültür ve Medeniyeti

Sonuç

Mini Deneme – 3 Osmanlı Kültür ve Medeniyeti

Sonuç

Mini Deneme – 3
Osmanlı Kültür ve Medeniyeti

Mini Deneme – 3
Osmanlı Kültür ve Medeniyeti