Ünite 5 - Bölüm 1
Türkiye'nin Ekonomik Coğrafyası: Giriş ve Tarım
Ünite 5
Türkiye'nin Ekonomik Coğrafyası
Hangi Kavramlar Bilinmeli?
Modern ve teknolojik tarımın bütün yöntemleri uygulanmaktadır. Böylece, en yüksek verim elde edilmeye odaklanılmaktadır.
Modern tarım yöntemlerinin kullanılmadan ilkel yöntemler ile gerçekleştirilen bir tarım metodudur. Bu tarım türünde geleneksel yöntemler kullanılmaktadır.
Otlak, meyilli, engebeli ve taban suyunun derinde olduğu yem bitkilerinin bulunduğu alanlara ve hayvancılık amacı ile kullanılan alanlara verilen addır. Çayırlara göre daha kısa boylu, seyrek otların bulunduğu meralar kaba yem alanlarıdır. Bu topraklar hayvancılık amacıyla kullanılmaktadır.
Geleneksel yöntemlerle yapılan hayvancılık yöntemidir.
Modern yöntemlerle yapılan hayvancılık yöntemidir.
(Ekim nöbeti) (rotasyonu); aynı tarla üzerinde farklı kültür bitkilerinin belirli zaman sırası halinde birbirini takip edecek şekilde yetiştirilmesidir. Örneğin baklagil gibi azot sabitleyici bir ekin her zaman azot tüketen bir üründen önce ekilmelidir.
Araziye bir yılda düşen yağışın, her yıl ürün almaya yetmeyecek kadar az olduğu yerlerde toprağın bir yıl boş bırakma işlemidir.
Tarımda bir yılda elde edilen herhangi bir ürünün toplamı.
1. Okyanus veya denizin sahanlık alanı ötesinde, genellikle karasuları dışında kalan sularda yapılan balıkçılık. 2. Limandan ayrıldıktan sonra en az yedi gün süreyle denizde kalıp avlama yapabilen, avladıkları balıkları muhafaza ve işleme imkânlarına sahip donanımlı gemilerle yapılan avcılık biçimi, kıyı ötesi balıkçılığı, ofşor balıkçılık.
Çok kez kişisel girişimle, kıyı yakınında, bir sandal, motor takılı küçük bir tekne, olta, çapari ya da küçük ağlarla yapılan, örgütlenmemiş ya da yetersiz örgütlü balıkçılık biçimi.
Özel olarak hazırlanmış havuzlarda ve kafeslerde bilimsel yöntemlerle balık üretme işidir.
Odunların biçilmesi, kesilmesi veya yarılması ve yontulması suretiyle elde olunan parçadır.
Ağacın kesilerek silindir biçimine getirilmiş gövdesidir.
Bitkilerde hücre yapısının büyük bir bölümünü oluşturan karbonhidrat. Kâğıt, yapay ipek ve patlayıcı maddelerin yapımında kullanılır.
Maden cevheri içindeki saf maden oranı. Bir maden kütlesindeki cevher (filiz) miktarına tenör denir.
Endüstride bir ürün ya da yapının elde edilmesinde kullanılan gerekli bileşenlerin işlenip elde edilmesinden önceki durumudur.
Bir veya daha fazla sayıdaki diğer maddelerden biyolojik, kimyasal veya fiziksel değişimlerin sonucu meydana gelen bir madde (kağıt, un vs).
Doğal maddeler çıkarıldıktan sonra herhangi bir yerde (Fabrika, Tesis vb.) makineler yada insanlar tarafından işlenerek, şekillendirilerek oluşturulmuş insanlar tarafından kullanılmaya hazır olan maddelere "işlenmiş madde" denilmektedir.
(roll on roll off) gemileri, tekerlekli araçların taşımacılığı için kullanılan özel gemilerdir. Bu gemilere yarı römorklar çekicileriyle yüklenebilir ve yol alırlar. Veya çekici, römorku yükleme limanında gemiye bırakır.
Üzerinde birçok konaklama, yemek, eğlence seçenekleri bulunan; yüksek hizmet standartlarına sahip; programlanmış belirli rotalarda turistik amaçlı olarak çalışan yolcu gemileridir.
TÜRKİYE'NİN EKONOMİK COĞRAFYASI
İnsanların yaşamları içerisinde meydana gelen tarım, hayvancılık, ormancılık, madencilik, ulaşım, ticaret ve sanayi gibi faaliyetlerin tamamı ekonomiyi oluşturmaktadır.
Türkiye Dünya'nın en büyük 17. ekonomisine sahip ülkesidir. Bu ekonomiyi etkileyen faktörler şu şekilde sıralanır.
Türkiye Ekonomisini Etkileyen Faktörler:
- Coğrafi konum
- Yeryüzü şekilleri
- İklim özellikleri
- Nüfus ve yerleşme durumu
- Yer altı kaynakları
Türkiye'nin Ekonomisinde Sektörler ve Durumu
- Tarım
- Hayvancılık
- Ormancılık
- Madenler
- Enerji Kaynakları
- Sanayi (Endüstri Kuruluşları)
- Ulaşım ve Ticaret
- Turizm
TÜRKİYE'DE TARIM
Türkiye Ekonomisinde Tarımın Önemi
- Sanayide ham madde olarak kullanılır. (Tütün, pamuk, şekerpancarı vs.)
- Halkın temel besin ihtiyacını karşılar.
- İhracat gelirlerinde önemli paya sahiptir. (Zeytin, incir, fındık vs.)
- Temel geçim kaynakları arasındadır.
- Türkiye'de 4 milyon 157 bin çiftçi bulunmaktadır.
- Nüfusun %35'i geçimini tarımdan sağlar.
- Millî gelire %5,76'lık bir katkı sağlar.
- İç ticaretteki gelirlerde tarımın payı fazladır.
a) Sulama Sorunu
Türkiye yarı kurak bir iklime sahiptir. Bu nedenle Türkiye'deki tarımsal faaliyetlerde yaşanan en önemli sorun sulamadır. Bu nedenle de Türkiye'deki herhangi bir yerde tarımda verimi artırmak için yapılması gereken en önemli unsur sulama olanaklarının geliştirilmesidir.
Türkiye'de sulama koşulları yetersiz olduğu için nadas uygulaması yaygındır.
Şiddetli yaz kuraklığının yaşandığı yerlerde, toprağın azot ve su ihtiyacını karşılamak için, bir yıl süreyle boş bırakılmasıdır. Türkiye'de nadas uygulaması en fazla İç Anadolu Bölgesi'ndedir.
Nadasın ortadan kaldırılması için sulama koşullarının iyileştirilmesi ve nöbetleşe ekim yapılması gerekir.
Tarım alanlarında dönüşümlü olarak ürün yetiştirmektir. Bir yıl buğday, diğer yıl nohut, diğer yıl arpa gibi birer yıl arayla aynı tarlada farklı ürün yetiştirmedir.
Nöbetleşe ekim sulama koşullarının yetersiz olduğu yerlerde ve nadası önlemek için yapılır.
Türkiye'nin iç bölgelerinde tarımda sulama sorunu çözülse bile çay, fındık gibi nem isteği fazla olan ürünler ile zeytin, turunçgil, incir ve muz gibi kış ılıklığı isteyen ürünler yetiştirilemez.
- Türkiye'de sulama sorununun en az yaşandığı bölge Karadeniz'dir. Çünkü bölgede yağış rejimi düzenlidir.
- Türkiye'de sulama sorunu en fazla İç Anadolu Bölgesi'ndedir. Sebebi yağışın az olmasıdır.
- Türkiye'de tarım ürünlerinin su isteği (sulama ihtiyacı) en fazla Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ndedir. Sebebi buharlaşmanın şiddetli olmasıdır.
Nöbetleşe ekimde kuraklığa dayanıklı olan buğday, arpa, çavdar, yulaf, nohut ve mercimek gibi tarım ürünleri arasında değişim yapılır. Su isteyen ürünler arasında da değişim yapılır. Fakat Türkiye'de çok yaygın değildir.
- Nadasa ayrılan alanlar azalır.
- Ekim-dikim işleri daha düzenli ve sürekli olur.
- Tarımda verim ve üretim artar.
- Tahıl ve baklagillerin yerini, ekonomik değeri yüksek olan sebze, meyve ve sanayi ürünleri alır.
- Sanayinin ham madde açığı azalır.
- Nadasa ayrılan alanlar azaldığı için erozyon da azalır.
- Kırsal kesimde, tarımla uğraşan nüfusun gelir düzeyi artar ve kente olan göçler azalır.
"Türkiye'de sulama koşullarının geliştiği bir yörede ne gibi değişiklikler yaşanır?" sorularıyla "GAP ile birlikte Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde ne gibi değişiklikler görülür?" sorularının cevabı aynıdır.
↓
GAP'ın tamamlanmasıyla tahıllara ve mercimeğe ayrılan alanlar azalırken ekonomik getirisi daha fazla olan pamuk başta olmak üzere pirinç, mısır ve sebze-meyve gibi ürünlerin üretimi artacak ve nadasa ayrılan alanlar azalacaktır.
↓
GAP ile sulama olanakları gelişen Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde Antep fıstığı ve pamuk yetiştiriciliğini azaltmaz. Aynı zamanda sulamanın iyileşmesi Antep fıstığı ve zeytin yetiştirilen alanları genişletmez.
Soru: Akdeniz, Ege Bölgesi ve Güney Marmara Bölümü'nde yazlar sıcak ve kurak olduğu hâlde mısır, sebze ve meyve yetiştiriciliğinin yaygın olması bu yerlerle ilgili neyin göstergesidir?
Cevap: Sulama olanaklarının gelişmiş olduğunun göstergesidir.
TÜRKİYE'DE UYGULANAN TARIMSAL YÖNTEMLER
Bu konu başlığı içerisinde öğrenecekleriniz Türkiye tarımını anlamanızı kolaylaştıracaktır. Türkiye'nin tarımında genellikle ekstansif (ilkel) tarım yöntemleri uygulanmaktadır. Bu nedenle ekstansif tarım yöntemlerinin bilinmesi Türkiye'deki tarımın genel özelliklerininin bilinmesi anlamına gelir.
| Ekstansif (İlkel) Tarım Yöntemi | İntansif (Modern) Tarım Yöntemi |
|---|---|
| 1. Geniş alanda, uzun süreli ve çok insanla yapılan tarımdır. Fakat elde edilen verimlilik azdır. | Az alandan, az zamanda ve az insanla birim alandan çok ve büyük üretim alınır. |
2. Sulama koşulları yetersizdir. Bu nedenle:
|
Yeterlidir.
|
3. Tarımda makine kullanımı azdır. Bu nedenle:
|
Fazladır.
|
| 4. Çiftçinin eğitim seviyesi (tarım alanındaki) düşüktür. | Yüksektir. |
| 5. Yerli (ıslah edilmemiş) tohum kullanılır. | Islah edilmiş (kaliteli) tohum kullanılır. |
| 6. Türkiye'de yaygın bir yöntemdir. Türkiye'nin Doğu Anadolu, İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde daha yaygındır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde GAP'tan sonra bu durum biraz daha değişmiştir. | En fazla Marmara Bölgesi'nde sonra Ege Bölgesi'ndeki kıyı ovalarında Adana, Antalya ve Samsun kentlerinde kullanılmaktadır. Türkiye'de yaygın bir yöntem değildir. |
Ünite 5 - Bölüm 1
Türkiye'nin Ekonomik Coğrafyası: Giriş ve Tarım
Ünite 5
Türkiye'nin Ekonomik Coğrafyası
Hangi Kavramlar Bilinmeli?
Modern ve teknolojik tarımın bütün yöntemleri uygulanmaktadır. Böylece, en yüksek verim elde edilmeye odaklanılmaktadır.
Modern tarım yöntemlerinin kullanılmadan ilkel yöntemler ile gerçekleştirilen bir tarım metodudur. Bu tarım türünde geleneksel yöntemler kullanılmaktadır.
Otlak, meyilli, engebeli ve taban suyunun derinde olduğu yem bitkilerinin bulunduğu alanlara ve hayvancılık amacı ile kullanılan alanlara verilen addır. Çayırlara göre daha kısa boylu, seyrek otların bulunduğu meralar kaba yem alanlarıdır. Bu topraklar hayvancılık amacıyla kullanılmaktadır.
Geleneksel yöntemlerle yapılan hayvancılık yöntemidir.
Modern yöntemlerle yapılan hayvancılık yöntemidir.
(Ekim nöbeti) (rotasyonu); aynı tarla üzerinde farklı kültür bitkilerinin belirli zaman sırası halinde birbirini takip edecek şekilde yetiştirilmesidir. Örneğin baklagil gibi azot sabitleyici bir ekin her zaman azot tüketen bir üründen önce ekilmelidir.
Araziye bir yılda düşen yağışın, her yıl ürün almaya yetmeyecek kadar az olduğu yerlerde toprağın bir yıl boş bırakma işlemidir.
Tarımda bir yılda elde edilen herhangi bir ürünün toplamı.
1. Okyanus veya denizin sahanlık alanı ötesinde, genellikle karasuları dışında kalan sularda yapılan balıkçılık. 2. Limandan ayrıldıktan sonra en az yedi gün süreyle denizde kalıp avlama yapabilen, avladıkları balıkları muhafaza ve işleme imkânlarına sahip donanımlı gemilerle yapılan avcılık biçimi, kıyı ötesi balıkçılığı, ofşor balıkçılık.
Çok kez kişisel girişimle, kıyı yakınında, bir sandal, motor takılı küçük bir tekne, olta, çapari ya da küçük ağlarla yapılan, örgütlenmemiş ya da yetersiz örgütlü balıkçılık biçimi.
Özel olarak hazırlanmış havuzlarda ve kafeslerde bilimsel yöntemlerle balık üretme işidir.
Odunların biçilmesi, kesilmesi veya yarılması ve yontulması suretiyle elde olunan parçadır.
Ağacın kesilerek silindir biçimine getirilmiş gövdesidir.
Bitkilerde hücre yapısının büyük bir bölümünü oluşturan karbonhidrat. Kâğıt, yapay ipek ve patlayıcı maddelerin yapımında kullanılır.
Maden cevheri içindeki saf maden oranı. Bir maden kütlesindeki cevher (filiz) miktarına tenör denir.
Endüstride bir ürün ya da yapının elde edilmesinde kullanılan gerekli bileşenlerin işlenip elde edilmesinden önceki durumudur.
Bir veya daha fazla sayıdaki diğer maddelerden biyolojik, kimyasal veya fiziksel değişimlerin sonucu meydana gelen bir madde (kağıt, un vs).
Doğal maddeler çıkarıldıktan sonra herhangi bir yerde (Fabrika, Tesis vb.) makineler yada insanlar tarafından işlenerek, şekillendirilerek oluşturulmuş insanlar tarafından kullanılmaya hazır olan maddelere "işlenmiş madde" denilmektedir.
(roll on roll off) gemileri, tekerlekli araçların taşımacılığı için kullanılan özel gemilerdir. Bu gemilere yarı römorklar çekicileriyle yüklenebilir ve yol alırlar. Veya çekici, römorku yükleme limanında gemiye bırakır.
Üzerinde birçok konaklama, yemek, eğlence seçenekleri bulunan; yüksek hizmet standartlarına sahip; programlanmış belirli rotalarda turistik amaçlı olarak çalışan yolcu gemileridir.
TÜRKİYE'NİN EKONOMİK COĞRAFYASI
İnsanların yaşamları içerisinde meydana gelen tarım, hayvancılık, ormancılık, madencilik, ulaşım, ticaret ve sanayi gibi faaliyetlerin tamamı ekonomiyi oluşturmaktadır.
Türkiye Dünya'nın en büyük 17. ekonomisine sahip ülkesidir. Bu ekonomiyi etkileyen faktörler şu şekilde sıralanır.
Türkiye Ekonomisini Etkileyen Faktörler:
- Coğrafi konum
- Yeryüzü şekilleri
- İklim özellikleri
- Nüfus ve yerleşme durumu
- Yer altı kaynakları
Türkiye'nin Ekonomisinde Sektörler ve Durumu
- Tarım
- Hayvancılık
- Ormancılık
- Madenler
- Enerji Kaynakları
- Sanayi (Endüstri Kuruluşları)
- Ulaşım ve Ticaret
- Turizm
TÜRKİYE'DE TARIM
Türkiye Ekonomisinde Tarımın Önemi
- Sanayide ham madde olarak kullanılır. (Tütün, pamuk, şekerpancarı vs.)
- Halkın temel besin ihtiyacını karşılar.
- İhracat gelirlerinde önemli paya sahiptir. (Zeytin, incir, fındık vs.)
- Temel geçim kaynakları arasındadır.
- Türkiye'de 4 milyon 157 bin çiftçi bulunmaktadır.
- Nüfusun %35'i geçimini tarımdan sağlar.
- Millî gelire %5,76'lık bir katkı sağlar.
- İç ticaretteki gelirlerde tarımın payı fazladır.
a) Sulama Sorunu
Türkiye yarı kurak bir iklime sahiptir. Bu nedenle Türkiye'deki tarımsal faaliyetlerde yaşanan en önemli sorun sulamadır. Bu nedenle de Türkiye'deki herhangi bir yerde tarımda verimi artırmak için yapılması gereken en önemli unsur sulama olanaklarının geliştirilmesidir.
Türkiye'de sulama koşulları yetersiz olduğu için nadas uygulaması yaygındır.
Şiddetli yaz kuraklığının yaşandığı yerlerde, toprağın azot ve su ihtiyacını karşılamak için, bir yıl süreyle boş bırakılmasıdır. Türkiye'de nadas uygulaması en fazla İç Anadolu Bölgesi'ndedir.
Nadasın ortadan kaldırılması için sulama koşullarının iyileştirilmesi ve nöbetleşe ekim yapılması gerekir.
Tarım alanlarında dönüşümlü olarak ürün yetiştirmektir. Bir yıl buğday, diğer yıl nohut, diğer yıl arpa gibi birer yıl arayla aynı tarlada farklı ürün yetiştirmedir.
Nöbetleşe ekim sulama koşullarının yetersiz olduğu yerlerde ve nadası önlemek için yapılır.
Türkiye'nin iç bölgelerinde tarımda sulama sorunu çözülse bile çay, fındık gibi nem isteği fazla olan ürünler ile zeytin, turunçgil, incir ve muz gibi kış ılıklığı isteyen ürünler yetiştirilemez.
- Türkiye'de sulama sorununun en az yaşandığı bölge Karadeniz'dir. Çünkü bölgede yağış rejimi düzenlidir.
- Türkiye'de sulama sorunu en fazla İç Anadolu Bölgesi'ndedir. Sebebi yağışın az olmasıdır.
- Türkiye'de tarım ürünlerinin su isteği (sulama ihtiyacı) en fazla Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ndedir. Sebebi buharlaşmanın şiddetli olmasıdır.
Nöbetleşe ekimde kuraklığa dayanıklı olan buğday, arpa, çavdar, yulaf, nohut ve mercimek gibi tarım ürünleri arasında değişim yapılır. Su isteyen ürünler arasında da değişim yapılır. Fakat Türkiye'de çok yaygın değildir.
- Nadasa ayrılan alanlar azalır.
- Ekim-dikim işleri daha düzenli ve sürekli olur.
- Tarımda verim ve üretim artar.
- Tahıl ve baklagillerin yerini, ekonomik değeri yüksek olan sebze, meyve ve sanayi ürünleri alır.
- Sanayinin ham madde açığı azalır.
- Nadasa ayrılan alanlar azaldığı için erozyon da azalır.
- Kırsal kesimde, tarımla uğraşan nüfusun gelir düzeyi artar ve kente olan göçler azalır.
"Türkiye'de sulama koşullarının geliştiği bir yörede ne gibi değişiklikler yaşanır?" sorularıyla "GAP ile birlikte Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde ne gibi değişiklikler görülür?" sorularının cevabı aynıdır.
↓
GAP'ın tamamlanmasıyla tahıllara ve mercimeğe ayrılan alanlar azalırken ekonomik getirisi daha fazla olan pamuk başta olmak üzere pirinç, mısır ve sebze-meyve gibi ürünlerin üretimi artacak ve nadasa ayrılan alanlar azalacaktır.
↓
GAP ile sulama olanakları gelişen Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde Antep fıstığı ve pamuk yetiştiriciliğini azaltmaz. Aynı zamanda sulamanın iyileşmesi Antep fıstığı ve zeytin yetiştirilen alanları genişletmez.
Soru: Akdeniz, Ege Bölgesi ve Güney Marmara Bölümü'nde yazlar sıcak ve kurak olduğu hâlde mısır, sebze ve meyve yetiştiriciliğinin yaygın olması bu yerlerle ilgili neyin göstergesidir?
Cevap: Sulama olanaklarının gelişmiş olduğunun göstergesidir.
TÜRKİYE'DE UYGULANAN TARIMSAL YÖNTEMLER
Bu konu başlığı içerisinde öğrenecekleriniz Türkiye tarımını anlamanızı kolaylaştıracaktır. Türkiye'nin tarımında genellikle ekstansif (ilkel) tarım yöntemleri uygulanmaktadır. Bu nedenle ekstansif tarım yöntemlerinin bilinmesi Türkiye'deki tarımın genel özelliklerininin bilinmesi anlamına gelir.
| Ekstansif (İlkel) Tarım Yöntemi | İntansif (Modern) Tarım Yöntemi |
|---|---|
| 1. Geniş alanda, uzun süreli ve çok insanla yapılan tarımdır. Fakat elde edilen verimlilik azdır. | Az alandan, az zamanda ve az insanla birim alandan çok ve büyük üretim alınır. |
2. Sulama koşulları yetersizdir. Bu nedenle:
|
Yeterlidir.
|
3. Tarımda makine kullanımı azdır. Bu nedenle:
|
Fazladır.
|
| 4. Çiftçinin eğitim seviyesi (tarım alanındaki) düşüktür. | Yüksektir. |
| 5. Yerli (ıslah edilmemiş) tohum kullanılır. | Islah edilmiş (kaliteli) tohum kullanılır. |
| 6. Türkiye'de yaygın bir yöntemdir. Türkiye'nin Doğu Anadolu, İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde daha yaygındır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde GAP'tan sonra bu durum biraz daha değişmiştir. | En fazla Marmara Bölgesi'nde sonra Ege Bölgesi'ndeki kıyı ovalarında Adana, Antalya ve Samsun kentlerinde kullanılmaktadır. Türkiye'de yaygın bir yöntem değildir. |