Ünite 5 - Bölüm 5
Balıkçılık ve Ormancılık
TÜRKİYE'DE BALIKÇILIK
Türkiye'de balıkçılık, hem iç suları hem de üç tarafını çevreleyen denizleri kapsayan önemli bir ekonomik faaliyettir. Ancak potansiyelinin tam olarak kullanılamamasında bazı faktörler etkilidir.
- Açık deniz balıkçılığına uygun modern ve büyük gemi filosunun yetersiz olması
- Zararlı ve bilinçsiz avlanma yöntemleri (dinamitle, trol ile vb.) ve zamansız avlanma
- Yakalanan ürünlerin depolanacağı soğuk hava zincirinin yetersizliği
- Kıyıların ve suların endüstriyel ve evsel atıklarla kirlenmesi
- Tüketim alışkanlıklarında balığın diğer et ürünlerine göre daha az tercih edilmesi
TATLI SU BALIKÇILIĞI
Türkiye'de tatlı su balıkçılığı daha çok Eğirdir, Beyşehir gibi büyük göller ile Keban ve Atatürk gibi büyük baraj göllerinde yapılır. Alabalık üretiminde ise Muğla, Denizli ve Sakarya gibi iller öne çıkmaktadır.
DENİZ BALIKÇILIĞI
Türkiye'de avcılıkla yapılan balık üretiminin büyük çoğunluğu denizlerden elde edilir. Farklı özelliklere sahip denizler, balık miktarı ve çeşidi açısından farklılık gösterir. Denizlerde yapılan avcılıkta Karadeniz açık ara birincidir.
KÜLTÜR BALIKÇILIĞI (YETİŞTİRİCİLİK)
Balık çiftliklerinde (havuz veya ağ kafeslerde) balık üretimidir. Türkiye'de kültür balıkçılığı son yıllarda hızla gelişmiştir. Özellikle levrek, çipura ve alabalık yetiştiriciliği önemlidir. Kıyılardaki koy ve körfezlerin bolluğu nedeniyle Ege Bölgesi (Muğla, İzmir, Aydın) deniz balığı yetiştiriciliğinde lider konumdadır.
Denizlerimize Göre Balıkçılık (Güncel Veriler)
Not: Yüzdelik dilimler, TÜİK'in en güncel Su Ürünleri İstatistiklerine göre avlanan toplam deniz balığı miktarının dağılımını yansıtmaktadır.
TÜRKİYE'DE ORMANCILIK
Geçmiş zamanlarda zengin orman örtüsüne sahip olan Türkiye'de, aşağıdaki nedenlerden dolayı ormanlar tahribata uğrayarak azalmıştır:
- Tarih boyunca medeniyetlerin yerleşim, tarım ve savaşlar için ormanları tahrip etmesi
- Tarla açmak (ormandan tarla kazanmak) ve kontrolsüz yakacak odun temini
- İhmal veya kasıt sonucu çıkan orman yangınları
TÜRKİYE'DE ORMANLARIN DAĞILIŞI (Güncel Veriler)
Orman Genel Müdürlüğü'nün (OGM) son verilerine göre Türkiye topraklarının yaklaşık %29-30'u ormanlarla kaplıdır. Ormanların coğrafi bölgelere göre dağılımı, büyük ölçüde yağış miktarı ve nemlilikle ilişkilidir.
Not: Haritadaki yüzdelik değerler, Türkiye toplam orman varlığının bölgelere göre yaklaşık dağılımını göstermektedir ve OGM'nin en son verilerine dayanmaktadır.
- Türkiye'de ormanların büyük bir çoğunluğu kıyı bölgelerdedir. Bunun temel nedeni nem ve yağışın kıyı bölgelerde daha fazla olmasıdır.
- Orman dağılışını etkileyen en önemli faktör **yağış (nemlilik)**'tir.
- Bunun yanında; enlem (sıcaklık), bakı, yükselti (sıcaklık ve yağış değişimi) ile toprak özellikleri de etkilidir.
TÜRKİYE'DEKİ ORMANLARIN FAYDALARI
- Mobilya Endüstrisi: Ankara (Siteler), Kayseri, Bursa (İnegöl) ve İstanbul gibi büyük merkezlerde yoğunlaşmıştır.
- Yakacak odun ihtiyacının karşılanması.
- Sanayide ve madencilikte (direk olarak) kullanılması.
- Ambalaj (karton, koli) sanayisi.
- Kibrit üretimi.
- Kereste Sanayisi: Özellikle Batı Karadeniz'de (Kastamonu, Bolu) gelişmiştir.
- Reçine, defne, kekik gibi odun dışı orman ürünleri sağlanması.
- Sığla yağı: Eşsiz bir ürün olup sadece Muğla ve çevresindeki sığla (günlük) ağaçlarından elde edilir.
- Çam fıstığı, ıhlamur gibi ürünlerin temini.
- Kâğıt ve Selüloz Sanayisi.
Başlıca Kağıt Fabrikalarının Dağılımı
- Kağıt sanayisi, ham madde olan ormana yakınlık nedeniyle genellikle kıyı bölgelerimizde kurulmuştur.
- Batı Karadeniz, bu sanayinin en yoğun olduğu alanlardan biridir.
- Orman varlığı açısından fakir olan İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu gibi bölgelerde kâğıt fabrikası bulunmamaktadır.
- İlaç ve kozmetik sanayisine ham madde sağlar.
- Yaban hayatı için yaşam alanı oluşturur.
- Hava kirliliğini önler, oksijen üretir.
- Erozyon, sel ve çığ gibi doğal afetlerin etkisini azaltır.
- Dinlenme ve rekreasyon alanları sunar (Milli Parklar, Tabiat Parkları).
- Askerî ve stratejik önem taşır (gizlenme, barınma).
- Yer altı sularını besler ve akarsu rejimlerini düzenler.
Türkiye'deki Ormanlara Zarar Veren Sebepler
- Orman yangınları: Özellikle yaz kuraklığının belirgin olduğu Akdeniz ve Ege'de büyük bir tehdittir.
- Tarım ve Yerleşim Alanı Açma: Ormanların kesilerek tarlaya veya yerleşim alanına dönüştürülmesi.
- Kaçak ve Aşırı Ağaç Kesimi: Yakacak veya ticari amaçlı yasa dışı kesimler.
- Bilinçsiz Otlatma: Özellikle keçi gibi hayvanların genç fidanlara zarar vermesi.
- Altyapı Çalışmaları: Yol, baraj, maden ocağı gibi projeler için orman alanlarının tahrip edilmesi.
- Çevre Kirliliği: Asit yağmurları ve atıkların orman ekosistemine zarar vermesi.
Ünite 5 - Bölüm 5
Balıkçılık ve Ormancılık
TÜRKİYE'DE BALIKÇILIK
Türkiye'de balıkçılık, hem iç suları hem de üç tarafını çevreleyen denizleri kapsayan önemli bir ekonomik faaliyettir. Ancak potansiyelinin tam olarak kullanılamamasında bazı faktörler etkilidir.
- Açık deniz balıkçılığına uygun modern ve büyük gemi filosunun yetersiz olması
- Zararlı ve bilinçsiz avlanma yöntemleri (dinamitle, trol ile vb.) ve zamansız avlanma
- Yakalanan ürünlerin depolanacağı soğuk hava zincirinin yetersizliği
- Kıyıların ve suların endüstriyel ve evsel atıklarla kirlenmesi
- Tüketim alışkanlıklarında balığın diğer et ürünlerine göre daha az tercih edilmesi
TATLI SU BALIKÇILIĞI
Türkiye'de tatlı su balıkçılığı daha çok Eğirdir, Beyşehir gibi büyük göller ile Keban ve Atatürk gibi büyük baraj göllerinde yapılır. Alabalık üretiminde ise Muğla, Denizli ve Sakarya gibi iller öne çıkmaktadır.
DENİZ BALIKÇILIĞI
Türkiye'de avcılıkla yapılan balık üretiminin büyük çoğunluğu denizlerden elde edilir. Farklı özelliklere sahip denizler, balık miktarı ve çeşidi açısından farklılık gösterir. Denizlerde yapılan avcılıkta Karadeniz açık ara birincidir.
KÜLTÜR BALIKÇILIĞI (YETİŞTİRİCİLİK)
Balık çiftliklerinde (havuz veya ağ kafeslerde) balık üretimidir. Türkiye'de kültür balıkçılığı son yıllarda hızla gelişmiştir. Özellikle levrek, çipura ve alabalık yetiştiriciliği önemlidir. Kıyılardaki koy ve körfezlerin bolluğu nedeniyle Ege Bölgesi (Muğla, İzmir, Aydın) deniz balığı yetiştiriciliğinde lider konumdadır.
Denizlerimize Göre Balıkçılık (Güncel Veriler)
Not: Yüzdelik dilimler, TÜİK'in en güncel Su Ürünleri İstatistiklerine göre avlanan toplam deniz balığı miktarının dağılımını yansıtmaktadır.
TÜRKİYE'DE ORMANCILIK
Geçmiş zamanlarda zengin orman örtüsüne sahip olan Türkiye'de, aşağıdaki nedenlerden dolayı ormanlar tahribata uğrayarak azalmıştır:
- Tarih boyunca medeniyetlerin yerleşim, tarım ve savaşlar için ormanları tahrip etmesi
- Tarla açmak (ormandan tarla kazanmak) ve kontrolsüz yakacak odun temini
- İhmal veya kasıt sonucu çıkan orman yangınları
TÜRKİYE'DE ORMANLARIN DAĞILIŞI (Güncel Veriler)
Orman Genel Müdürlüğü'nün (OGM) son verilerine göre Türkiye topraklarının yaklaşık %29-30'u ormanlarla kaplıdır. Ormanların coğrafi bölgelere göre dağılımı, büyük ölçüde yağış miktarı ve nemlilikle ilişkilidir.
Not: Haritadaki yüzdelik değerler, Türkiye toplam orman varlığının bölgelere göre yaklaşık dağılımını göstermektedir ve OGM'nin en son verilerine dayanmaktadır.
- Türkiye'de ormanların büyük bir çoğunluğu kıyı bölgelerdedir. Bunun temel nedeni nem ve yağışın kıyı bölgelerde daha fazla olmasıdır.
- Orman dağılışını etkileyen en önemli faktör **yağış (nemlilik)**'tir.
- Bunun yanında; enlem (sıcaklık), bakı, yükselti (sıcaklık ve yağış değişimi) ile toprak özellikleri de etkilidir.
TÜRKİYE'DEKİ ORMANLARIN FAYDALARI
- Mobilya Endüstrisi: Ankara (Siteler), Kayseri, Bursa (İnegöl) ve İstanbul gibi büyük merkezlerde yoğunlaşmıştır.
- Yakacak odun ihtiyacının karşılanması.
- Sanayide ve madencilikte (direk olarak) kullanılması.
- Ambalaj (karton, koli) sanayisi.
- Kibrit üretimi.
- Kereste Sanayisi: Özellikle Batı Karadeniz'de (Kastamonu, Bolu) gelişmiştir.
- Reçine, defne, kekik gibi odun dışı orman ürünleri sağlanması.
- Sığla yağı: Eşsiz bir ürün olup sadece Muğla ve çevresindeki sığla (günlük) ağaçlarından elde edilir.
- Çam fıstığı, ıhlamur gibi ürünlerin temini.
- Kâğıt ve Selüloz Sanayisi.
Başlıca Kağıt Fabrikalarının Dağılımı
- Kağıt sanayisi, ham madde olan ormana yakınlık nedeniyle genellikle kıyı bölgelerimizde kurulmuştur.
- Batı Karadeniz, bu sanayinin en yoğun olduğu alanlardan biridir.
- Orman varlığı açısından fakir olan İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu gibi bölgelerde kâğıt fabrikası bulunmamaktadır.
- İlaç ve kozmetik sanayisine ham madde sağlar.
- Yaban hayatı için yaşam alanı oluşturur.
- Hava kirliliğini önler, oksijen üretir.
- Erozyon, sel ve çığ gibi doğal afetlerin etkisini azaltır.
- Dinlenme ve rekreasyon alanları sunar (Milli Parklar, Tabiat Parkları).
- Askerî ve stratejik önem taşır (gizlenme, barınma).
- Yer altı sularını besler ve akarsu rejimlerini düzenler.
Türkiye'deki Ormanlara Zarar Veren Sebepler
- Orman yangınları: Özellikle yaz kuraklığının belirgin olduğu Akdeniz ve Ege'de büyük bir tehdittir.
- Tarım ve Yerleşim Alanı Açma: Ormanların kesilerek tarlaya veya yerleşim alanına dönüştürülmesi.
- Kaçak ve Aşırı Ağaç Kesimi: Yakacak veya ticari amaçlı yasa dışı kesimler.
- Bilinçsiz Otlatma: Özellikle keçi gibi hayvanların genç fidanlara zarar vermesi.
- Altyapı Çalışmaları: Yol, baraj, maden ocağı gibi projeler için orman alanlarının tahrip edilmesi.
- Çevre Kirliliği: Asit yağmurları ve atıkların orman ekosistemine zarar vermesi.