KPSS Tarih Mini Deneme - 1 (Partiler ve İç Politikalar)

Doğru Cevap: (A) İnkılapçı değil, savaş meclisi olması

Analiz: I. TBMM'nin öncelikli amacı vatanın kurtuluşuydu. Bu nedenle inkılapçı faaliyetlerden çok (Saltanatın kaldırılması hariç), savaşın yönetimine odaklanmıştır ve farklı görüşlerden insanları barındırmıştır.

Doğru Cevap: (C) Halk Fırkası

Analiz: Temelleri Sivas Kongresi'ndeki Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'ne dayanan Halk Fırkası, 9 Eylül 1923'te Mustafa Kemal tarafından kurulmuştur. Daha sonra "Cumhuriyet" adını almıştır.

Doğru Cevap: (B) Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası

Analiz: 1924 yılında Kazım Karabekir, Rauf Orbay, Ali Fuat Cebesoy, Refet Bele ve Adnan Adıvar gibi isimler tarafından kurulan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Cumhuriyet tarihinin ilk muhalefet partisidir.

Doğru Cevap: (D) Laiklik

Analiz: Bu ifade, henüz laiklik ilkesinin tam olarak yerleşmediği bir dönemde, rejim karşıtlarının parti etrafında toplanmasına ve dini siyasete alet etme girişimlerine zemin hazırlayabileceği endişesiyle eleştirilmiştir.

Doğru Cevap: (A) Şeyh Sait İsyanı

Analiz: Laik Cumhuriyet rejimine karşı dini ve etnik motiflerle çıkan Şeyh Sait İsyanı, genç Cumhuriyete yönelik ilk ciddi tehdit olmuş ve sert tedbirlerle bastırılmıştır.

Doğru Cevap: (C) Takrir-i Sükun Kanunu

Analiz: Şeyh Sait İsyanı'nın ardından 1925'te çıkarılan Takrir-i Sükun (Huzuru Sağlama) Kanunu, hükümete isyanı bastırmak, rejime yönelik tehditleri ortadan kaldırmak ve inkılapları yerleştirmek için geniş yetkiler vermiştir.

Doğru Cevap: (B) Musul'un İngiliz mandasındaki Irak'a bırakılması

Analiz: Şeyh Sait İsyanı, Türk ordusunun Musul üzerine olası bir harekatını engellemiş ve Türkiye'nin Musul konusundaki diplomatik gücünü zayıflatmıştır. Sonuç olarak 1926 Ankara Antlaşması ile Musul, Milletler Cemiyeti kararı doğrultusunda Irak'a bırakılmıştır.

Doğru Cevap: (E) Giritli Şevki

Analiz: Suikast planını yapan Ziya Hurşit ve adamlarını İzmir'den kaçıracak olan motorcu Giritli Şevki'nin durumu İzmir Valiliği'ne ihbar etmesiyle suikast girişimi ortaya çıkarılmıştır.

Doğru Cevap: (A) İstiklal Mahkemeleri

Analiz: İzmir Suikastı Girişimi, rejime yönelik bir tehdit olarak değerlendirilmiş ve sanıklar Ankara ve İzmir'de kurulan İstiklal Mahkemeleri'nde yargılanmıştır.

Doğru Cevap: (C) Fethi Okyar

Analiz: Atatürk, çok partili hayata geçişi denemek ve hükümetin denetlenmesini sağlamak amacıyla yakın arkadaşı Fethi Okyar'dan yeni bir parti kurmasını istemiş ve Serbest Cumhuriyet Fırkası kurulmuştur.

Doğru Cevap: (B) Liberalizm

Analiz: Serbest Cumhuriyet Fırkası, Cumhuriyet Halk Fırkası'nın Devletçilik politikasına karşı, özel girişimi ve serbest piyasa ekonomisini savunan liberal bir ekonomik program benimsemiştir.

Doğru Cevap: (E) Rejim karşıtlarının parti etrafında toplanması ve Fethi Okyar'ın kontrolü kaybetmesi

Analiz: SCF, kısa sürede beklenenden fazla ilgi görmüş ancak bu ilgi daha çok mevcut iktidara muhalif olan ve inkılaplara karşı çıkan çevrelerden gelmiştir. Partinin rejim karşıtlarının odağı haline gelmesi üzerine Fethi Okyar partiyi feshetmiştir.

Doğru Cevap: (A) Laik Cumhuriyete karşı gerici bir ayaklanma

Analiz: Derviş Mehmet liderliğindeki bir grup, şeriat talebiyle Menemen'de isyan çıkarmış ve olaya müdahale eden Asteğmen Kubilay'ı şehit etmiştir. Bu olay, laik rejime yönelik gerici bir tehdit olarak değerlendirilmiştir.

Doğru Cevap: (C) Toplumun henüz demokratik olgunluğa ulaşmamış olması ve rejim karşıtlarının muhalefeti kullanması

Analiz: Hem TCF hem de SCF deneyimleri, kurulan muhalefet partilerinin kısa sürede rejim karşıtlarının ve inkılaplara muhalif olanların toplandığı merkezler haline geldiğini göstermiştir. Bu durum, çok partili hayata geçiş için henüz ortamın uygun olmadığını ortaya koymuştur.

Doğru Cevap: (B) 13 Ekim 1923

Analiz: Lozan Antlaşması'nın onaylanmasından sonra İsmet Paşa ve arkadaşlarının verdiği kanun teklifiyle Ankara, 13 Ekim 1923'te Türkiye Cumhuriyeti'nin başkenti olarak ilan edilmiştir.

Doğru Cevap: (D) Devlet başkanlığı sorununu çözmek ve rejimin adını koymak

Analiz: Saltanatın kaldırılmasından sonra ortaya çıkan devlet başkanlığı boşluğunu doldurmak, Meclis Hükümeti sistemindeki tıkanıklıkları aşmak (hükümet bunalımı) ve yeni devletin rejimini netleştirmek amacıyla Cumhuriyet ilan edilmiştir.

Doğru Cevap: (A) Medeni Kanun'un kabulü

Analiz: 3 Mart 1924, laikleşme yolunda çok önemli adımların atıldığı bir gündür. Halifelik, Şer'iye ve Evkaf Vekaleti, Erkan-ı Harbiye Vekaleti kaldırılmış, Tevhid-i Tedrisat Kanunu çıkarılmış ve hanedan sürgün edilmiştir. Medeni Kanun 1926'da kabul edilmiştir.

Doğru Cevap: (E) I. TBMM'nin savaş meclisi, II. TBMM'nin inkılap meclisi olması

Analiz: I. TBMM (1920-1923) öncelikle Kurtuluş Savaşı'nı yürütmüştür. Lozan sonrası seçilen II. TBMM (1923-1927) ise Cumhuriyetin ilanı, Halifeliğin kaldırılması gibi köklü inkılapları gerçekleştirmiştir.

Doğru Cevap: (C) Şeyh Sait İsyanı

Analiz: Şeyh Sait İsyanı'nın çıkmasında Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nın "dini inançlara saygılı" tutumunun isyancıları cesaretlendirdiği iddiasıyla parti, Takrir-i Sükun Kanunu'na dayanılarak kapatılmıştır.

Doğru Cevap: (B) 1931

Analiz: Cumhuriyet Halk Fırkası'nın 1931 yılındaki Üçüncü Büyük Kurultayı'nda altı ok ile simgelenen Atatürk ilkeleri (Cumhuriyetçilik, Milliyetçilik, Halkçılık, Devletçilik, Laiklik, İnkılapçılık) partinin temel programı olarak kabul edilmiştir.