KPSS Tarih Mini Deneme - 2 (Atatürk Dönemi Dış Politika)

Doğru Cevap: (E) Milliyetçilik

Analiz: Kapitülasyonların kaldırılması, yabancı devletlerin Türkiye üzerindeki ekonomik ve hukuki ayrıcalıklarına son vererek tam bağımsızlığı sağlamıştır. Bu durum, milli egemenliği ve çıkarları ön planda tutan Milliyetçilik ilkesinin önemli bir kazanımıdır.

Doğru Cevap: (A) "Etabli" kavramının tanımı ve kapsamı

Analiz: Lozan'da İstanbul Rumları ile Batı Trakya Türklerinin yerleşik (etabli) olanlarının mübadele dışı kalması kararlaştırılmıştı. Ancak Yunanistan'ın İstanbul'a sonradan gelen Rumları da etabli saymaya çalışması, iki ülke arasında uzun süren bir anlaşmazlığa neden olmuştur.

Doğru Cevap: (C) Dünya barışına katkıda bulunmak ve uluslararası işbirliğine katılmak

Analiz: Türkiye, "Yurtta sulh, cihanda sulh" ilkesi gereği dünya barışını desteklemiş ve uluslararası platformlarda aktif rol almak amacıyla Milletler Cemiyeti'ne üye olmuştur.

Doğru Cevap: (B) İtalya ve Almanya

Analiz: 1930'larda İtalya'nın Akdeniz'de ve Balkanlarda, Almanya'nın ise Orta Avrupa'da izlediği saldırgan ve yayılmacı (revizyonist) politikalar, Balkan ülkelerini kendi aralarında bir güvenlik paktı (Balkan Antantı) kurmaya yöneltmiştir.

Doğru Cevap: (A) Almanya ve İtalya'nın silahlanması ve Japonya'nın yayılmacılığı

Analiz: 1930'larda Almanya, İtalya ve Japonya'nın saldırgan politikaları ve silahlanma yarışının hızlanması, dünya barışını tehdit etmiş ve Boğazların statüsünün yeniden gözden geçirilmesi için uygun bir ortam yaratmıştır. Türkiye bu ortamı iyi değerlendirmiştir.

Doğru Cevap: (E) Orta Doğu'da barışı korumak ve İtalya'nın yayılmacılığına karşı işbirliği yapmak

Analiz: Sadabat Paktı, Türkiye, İran, Irak ve Afganistan arasında, özellikle İtalya'nın Doğu Akdeniz ve Orta Doğu'daki tehdidine karşı, bölge ülkeleri arasında dostluk ve saldırmazlığı esas alan bir güvenlik işbirliğiydi.

Doğru Cevap: (C) Türkiye - Fransa

Analiz: 1921 Ankara Antlaşması ile özel bir statüyle Fransa mandasındaki Suriye'ye bırakılan Hatay (İskenderun Sancağı), Fransa'nın Suriye'ye bağımsızlık vermesi sürecinde Türkiye ile Fransa arasında önemli bir sorun haline gelmiştir.

Doğru Cevap: (B) Karşılıklı çıkar ve dengeye dayalı dostluk

Analiz: Kurtuluş Savaşı yıllarında başlayan dostluk ilişkileri, ortak tehdit algısı ve karşılıklı çıkarlar temelinde Atatürk döneminin büyük bölümünde devam etmiştir. Ancak Türkiye, Sovyet ideolojisine mesafeli durmuş ve tam bağımsızlığını korumuştur.

Doğru Cevap: (D) İtalya ve Almanya'nın yayılmacı politikalarının yarattığı tehdit

Analiz: 1930'larda İtalya ve Almanya'nın saldırgan politikaları, İngiltere'yi Akdeniz ve Orta Doğu'da Türkiye gibi barış yanlısı ülkelerle işbirliğine yöneltmiş ve Musul sorunundan kaynaklanan gerginlik azalmıştır.

Doğru Cevap: (A) 1930

Analiz: Etabli sorunu nedeniyle gerginleşen Türk-Yunan ilişkileri, 1930 yılında Yunan Başbakanı Venizelos'un Ankara'yı ziyareti ve imzalanan Ahali Mübadelesi Antlaşması ile dostluk sürecine girmiştir.

Doğru Cevap: (B) Lozan Antlaşması

Analiz: Lozan Barış Antlaşması'nda Boğazların yönetimi, başkanlığını bir Türk'ün yaptığı uluslararası bir Boğazlar Komisyonu'na bırakılmıştı. Montrö ile bu komisyon kaldırılarak tüm yetkiler Türkiye'ye devredilmiştir.

Doğru Cevap: (D) Savunmaya dayanmayan savaşı kanun dışı saymak

Analiz: Fransa Dışişleri Bakanı Briand ve ABD Dışişleri Bakanı Kellogg öncülüğünde imzalanan bu pakt, uluslararası anlaşmazlıkların çözümünde savaşa başvurulmamasını ve savunmaya dayanmayan savaşın kanun dışı sayılmasını öngörüyordu. Türkiye de bu pakta katılarak barışçı politikasını göstermiştir.

Doğru Cevap: (A) Litvinov Protokolü

Analiz: Sovyet Dışişleri Bakanı Litvinov'un girişimiyle, Kellogg-Briand Paktı'nın yürürlüğe girmesini beklemeden komşu ülkeler arasında savaşı yasa dışı sayan Litvinov Protokolü imzalanmış, Türkiye de buna katılmıştır.

Doğru Cevap: (C) I. Dünya Savaşı'nda kaybettiği toprakları geri almak

Analiz: Bulgaristan, Balkan Savaşları ve I. Dünya Savaşı'nda kaybettiği toprakları geri alma isteği (revizyonist politika) nedeniyle, mevcut sınırları korumayı amaçlayan Balkan Antantı'na katılmamıştır.

Doğru Cevap: (E) Milletler Cemiyeti - İngiltere

Analiz: Lozan'da çözülemeyen Musul sorunu Milletler Cemiyeti'ne götürülmüş, cemiyet İngiltere'nin etkisiyle Musul'un Irak'a bırakılması yönünde karar almıştır. Türkiye bu kararı 1926 Ankara Antlaşması ile kabul etmek zorunda kalmıştır.

Doğru Cevap: (A) Barışçılık

Analiz: Bu ifade, "Yurtta sulh, cihanda sulh" ilkesinin bir yansıması olarak, Türkiye'nin dış ilişkilerinde barışçı ve iyi komşuluk ilişkilerini temel aldığını gösterir.

Doğru Cevap: (D) Hoover Moratoryumu sonrası yapılan anlaşma

Analiz: 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı sonrası ABD Başkanı Hoover'ın borç erteleme moratoryumu ilan etmesi, Türkiye'nin de borçlarını ödemekte zorlanmasına neden oldu. Bu süreçte Fransa ile yapılan yeni bir anlaşmayla borçların ödeme planı yeniden düzenlendi.

Doğru Cevap: (A) Milli Egemenlik ve Bağımsızlık

Analiz: Türkiye, kendi topraklarındaki tüm okulların Türk kanunlarına ve Milli Eğitim Bakanlığı yönetmeliklerine tabi olması gerektiğini savunarak, bu konunun kendi iç egemenlik meselesi olduğunu vurgulamış ve dış müdahaleyi reddetmiştir.

Doğru Cevap: (C) Tevfik Rüştü Aras

Analiz: 1936'da İsviçre'nin Montrö şehrinde yapılan Boğazlar Konferansı'nda Türk heyetine dönemin Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras başkanlık etmiştir.

Doğru Cevap: (E) İsmet İnönü

Analiz: Hatay'ın Türkiye'ye katılması süreci Atatürk'ün sağlığında büyük ölçüde şekillenmiş olsa da, Hatay Meclisi'nin katılma kararı aldığı ve TBMM'nin bunu onayladığı tarih (Haziran-Temmuz 1939), Atatürk'ün vefatından sonrasına denk gelir ve bu sırada Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'dür.