KPSS Coğrafya – 30 Öğretici Soru (Kilitli Cevaplar)

KPSS Coğrafya – 30 Öğretici Soru

Kilitli cevap, harita odaklı anlatım ve net görsel vurgu.

15 Haritalı Soru Kilitli Cevap 15 Yorum Sorusu Hızlı & Mobil Uyumlu

Soru: 21 Haziran’da aynı boylam üzerindeki Sinop ve Hatay’da öğle vaktinde gölge boylarını ve güneşin doğuş-batış farklarını karşılaştırınız. Nedeni Türkiye’nin mutlak konumu ile açıklayınız.

ÇÖZÜM

Öğretici Cevap

Gölge: Türkiye, Yengeç Dönencesi’nin kuzeyindedir. 21 Haziran’da güneye (Hatay) doğru güneş ışınları daha dik gelir; bu yüzden Hatay’da gölge daha kısadır, Sinop’ta daha uzundur.

Gündüz Süresi: Kuzeye gidildikçe gündüz uzar; Sinop’ta gün en uzundur. Yaklaşık aynı boylamda olduklarından yerel öğle anı benzerdir; farklılık gündüz süresindedir.

Soru: Türkiye’nin jeopolitik önemini boğazlar ve enerji koridoru üzerinden özetleyiniz.

KISA ÖZ

Öğretici Cevap

Boğazlar: Karadeniz’i Akdeniz’e bağlayan tek kapı (Montrö) → askerî/ekonomik üstünlük.

Enerji: Hazar/Ortadoğu kaynakları ile Avrupa tüketimini bağlayan koridor (BTC, TANAP) → stratejik rol.

Soru: Erzurum-Kars, Taşeli, Cihanbeyli platolarını oluşum tipi ve baskın faaliyetlerle eşleştirin.

EŞLEŞTİR

Öğretici Cevap

Erzurum-Kars: Lav örtüsü → büyükbaş mera.

Taşeli: Karstik → kıl keçisi.

Cihanbeyli: Tabaka düzlüğü/aşınım → tahıl + küçükbaş.

Soru: Türkiye’nin genç oluşumlu olmasının üç önemli sonucunu yazınız.

3 MADDE

Öğretici Cevap

Deprem riski yüksek (aktif faylar), jeotermal zengin (sıcak sular), yüksek ve engebeli (ort. 1132 m).

Soru: Batı Anadolu’daki horst-graben yapısını açıklayınız.

YAPI

Öğretici Cevap

Kuzey–güney gerilmeyle kırıklı orojenez: yükselen bloklar horst (dağlar), çöken alanlar graben (Bakırçay, Gediz, B. & K. Menderes ovaları). Dağlar denize dik uzanır.

Soru: Finike–Kaş, İstanbul Boğazı, B.Çekmece, Fethiye–Menteşe kıyı tiplerini belirtiniz.

TİP

Öğretici Cevap

Dalmaçya, Ria, Limanlı/Kıyı set gölü, Enine sırasıyla.

Soru: Çernezyom ve Terra Rossa’yı iklim–bitki–verim açısından karşılaştırınız.

KARŞILAŞTIR

Öğretici Cevap

Çernezyom: Sert karasal + çayır → çok humus → çok verimli (Erzurum-Kars).
Terra Rossa: Akdeniz + kalker → humusça fakir ama iklim elverişli; gübre–sulama ile verim artar.

Soru: Haritada Konya, Taşeli, Mardin gibi riskin az olduğu alanlar gösterilmiştir. Bu alanların ortak jeolojik özelliği nedir?

MASİF

Öğretici Cevap

Bu alanlar Masif Arazi (I. Jeolojik Zaman'da oluşmuş eski, sert ve oturmuş kütleler) oldukları için deprem riski diğer alanlara göre çok daha düşüktür.

Soru: Türkiye'de heyelan olaylarının en yoğun olduğu Doğu Karadeniz'de, bu afetin özellikle İlkbahar aylarında artmasının üç temel nedenini belirtiniz.

3 NEDEN

Öğretici Cevap

1. Eğim: Arazinin çok eğimli olması.
2. Zemin: Killi toprak yapısının suyu emerek kayganlaşması.
3. İlkbahar Faktörü: Kışın yağan karın, ilkbahar yağmurlarıyla birlikte erimesi (Kar Erimeleri) ve toprağı suya tamamen doyurması.

Soru: Haritada işaretli merkezlerin (Rize, Konya, Antalya, Kars) hakim iklim tiplerini ve yağışın en fazla düştüğü mevsimleri (Yağış Rejimi) eşleştiriniz.

E = İYKS

Öğretici Cevap

Rize (Karadeniz): En çok yağış Sonbahar.
Konya (Step/Karasal): En çok yağış İlkbahar.
Antalya (Akdeniz): En çok yağış Kış.
Kars (Sert Karasal): En çok yağış Yaz.
(İpucu: İç Anadolu'dan başlayıp 'E' harfi çizin: İlkbahar → Yaz → Sonbahar → Kış)

Soru: Fön (Föhn) rüzgarı nedir? Bu rüzgarın Doğu Karadeniz (Rize) kıyılarında yarattığı mikroklima etkisiyle hangi tarım ürününün yetişmesine izin verdiğini belirtiniz.

MİKROKLİMA

Öğretici Cevap

Fön: Dağdan aşağı inen havanın sürtünerek ısınmasıdır (100m/1°C).
Etkisi: Rize'de kış ılıklığı yaratarak, normalde Akdeniz iklim ürünü olan Turunçgil (Portakal, Mandalina) ve Zeytin yetişmesini sağlar.

Soru: Haritada işaretli alanların (Tuz Gölü, Taşeli, Menteşe, Hakkari) seyrek nüfuslu olmasının temel nedenlerini (iklim, yer şekli) eşleştiriniz.

EŞLEŞTİR

Öğretici Cevap

Tuz Gölü: İklim (Kuraklık / Yağış azlığı).
Taşeli Platosu: Yer Şekilleri (Engebeli Karstik arazi).
Menteşe Yöresi: Yer Şekilleri (Engebeli / Sıradağlar).
Hakkari Bölümü: Yer Şekilleri (Aşırı engebe) + İklim (Sert kışlar).

Soru: 1923-1960 yılları arasında Türkiye Cumhuriyeti'nin nüfus artış hızını YÜKSELTİCİ (Pro-natalist) bir politika izlemesinin temel nedenleri nelerdir?

TARİHSEL

Öğretici Cevap

1. Savaşlar: Savaşlardan (Balkan, 1. Dünya, Kurtuluş) dolayı azalan (özellikle erkek) nüfus.
2. İnsan Gücü: Tarımda makineleşmenin yetersiz olması ve insan gücüne (işçi) duyulan ihtiyaç.
3. Askeri Güç: Nüfusun o dönemde askeri ve siyasi bir güç unsuru olarak görülmesi.

Soru: Haritada başkentleri işaretlenmiş olan Hititler, Frigler, Lidyalılar ve Urartular'ı konumlarıyla eşleştiriniz.

BAŞKENTLER

Öğretici Cevap

Hititler: İç Anadolu (Kızılırmak Yayı) - Hattuşaş (Çorum).
Frigler: İç Anadolu (Sakarya civarı) - Gordion (Ankara).
Lidyalılar: Ege (Gediz Ovası) - Sardes (Manisa).
Urartular: Doğu Anadolu (Van Gölü) - Tuşpa (Van).

Soru: Kurak bölgelerde (İç Anadolu) uygulanan Nadas tarımının olumsuzlukları nelerdir? Devletin bunun yerine teşvik ettiği Nöbetleşe Ekim (Münavebeli) nedir?

VERİM

Öğretici Cevap

Nadas: Tarlayı 1 yıl boş bırakmaktır. Olumsuzlukları: Üretim azalır ve boş kalan toprak erozyona uğrar.
Nöbetleşe Ekim: Tarlayı boş bırakmak yerine, bir yıl tahıl (buğday) ertesi yıl (nohut, mercimek gibi) toprağı dinlendiren (azot bağlayan) ve az su isteyen bir ürün ekmektir. Erozyonu önler, üretimi sürekli kılar.

Soru: Haritada işaretli alanların (Rize, Aydın, Edirne, Şanlıurfa, Konya) iklim koşullarıyla özdeşleşen en baskın tarım ürünlerini belirtiniz.

EŞLEŞTİR

Öğretici Cevap

Rize: Çay (Bol yağış, kireçsiz toprak).
Aydın: İncir (Kış ılıklığı) / Zeytin.
Edirne: Ayçiçeği (Yaz kuraklığı) / Pirinç (Akarsu boyu).
Şanlıurfa: Pamuk (GAP sulaması + Yüksek sıcaklık).
Konya: Buğday (Step iklimi) / Şeker Pancarı (Sulama).

Soru: Besi ve Ahır (İntansif) hayvancılığı ile Mera (Ekstansif) hayvancılığını; yapıldığı yerler, iklime bağımlılık ve verimlilik açısından karşılaştırınız.

FARK

Öğretici Cevap

Besi (Modern): Ahırda, yemle yapılır (Marmara/Konya). İklime bağımlı değildir. Verim yüksektir.
Mera (Geleneksel): Çayırda, otlatma ile yapılır (Erzurum-Kars). İklime (yağışa) bağımlıdır. Verim düşük ve dalgalıdır.

Soru: Haritada işaretli alanlarda (Zonguldak, Elbistan, Sarayköy, Susurluk) çıkarılan/işletilen stratejik maden ve enerji kaynaklarını belirtiniz.

KAYNAK

Öğretici Cevap

Zonguldak: Taş Kömürü (I. Zaman - Enerji).
Elbistan: Linyit (III. Zaman - Termik Santral).
Sarayköy: Jeotermal (Fay hattı - Sıcak Su).
Susurluk: Bor Mineralleri (Dünya 1.siyiz).

Soru: Türkiye'deki Demir-Çelik fabrikalarının kuruluş yeri seçimini (Karabük/Ereğli, İskenderun, Sivas) hangi üç faktör (Hammadde, Enerji, Ulaşım) belirlemiştir?

NEDEN?

Öğretici Cevap

Karabük / Ereğli: Enerji Kaynağına yakınlık (Taş Kömürü).
İskenderun: Ulaşıma yakınlık (Liman - İthal kömür/demir).
Sivas: Hammaddeye yakınlık (Divriği demir madeni).

Soru: Rüzgar Enerji Santrallerinin (RES) neden özellikle Batı Anadolu (Ege) ve Marmara kıyılarında (Çeşme, Çanakkale, Bandırma) yoğunlaştığını açıklayınız.

POTANSİYEL

Öğretici Cevap

1. Hakim Rüzgarlar: Bölgenin batı rüzgarlarına (Etezyen, Meltem) açık olması.
2. Yer Şekilleri: Dağların denize dik uzanması rüzgarın içlere girmesini sağlar.
3. Huni Etkisi: Çanakkale ve İstanbul Boğazları rüzgarı "kanalize ederek" hızlandırır.

Soru: Haritadaki geçitleri (Zigana/Kop, Gülek, Belen) aştıkları sıradağlar ve bağladıkları bölgelerle eşleştiriniz.

BAĞLANTI

Öğretici Cevap

Zigana/Kop: Kuzey Anadolu Dağları'nı aşar (Doğu Karadeniz'i Doğu Anadolu'ya bağlar).
Gülek: Torosları (Bolkar) aşar (İç Anadolu'yu Akdeniz'e/Çukurova'ya bağlar).
Belen: Nur/Amanos Dağları'nı aşar (Akdeniz'i Hatay/Amik Ovası'na bağlar).

Soru: Türkiye'nin dış ticaret açığının (ithalat > ihracat) temel nedeni nedir? En çok ithal (alım) ettiğimiz ve en çok ihraç (satım) ettiğimiz 1 numaralı ürün grupları nelerdir?

BİLANÇO

Öğretici Cevap

Açığın Nedeni: İthalattaki enerji (petrol/doğalgaz) ve ara mal (hammadde) payının yüksek olması.
En Çok İTHALAT (Alım): 1. Enerji (Mineral yakıtlar, petrol, doğalgaz).
En Çok İHRACAT (Satım): 1. Otomotiv Sanayii.

Soru: Haritada işaretli merkezlerin (Antalya, Pamukkale, Kapadokya, Uludağ) öne çıktığı baskın turizm faaliyetlerini belirtiniz.

TURİZM

Öğretici Cevap

Antalya: Kitle Turizmi (Deniz-Kum-Güneş).
Pamukkale: Doğa (Traverten) + Kültür (Hierapolis Antik Kenti).
Kapadokya: Doğa (Peri Bacaları) + Kültür (Yeraltı Şehirleri, Balon).
Uludağ: Kış Turizmi (Kayak).

Soru: Türkiye'nin ilan edilen "ilk" milli parkı hangisidir ve hangi ilimizdedir?

İLK

Öğretici Cevap

Türkiye'nin ilk milli parkı Yozgat Çamlığı Milli Parkı'dır (1958).

Soru: Haritada havzaları gösterilen GAP ve KOP projelerinin temel farkını (su kaynağı) açıklayınız.

PROJE FARKI

Öğretici Cevap

GAP: Kendi havzası içindeki zengin su kaynaklarını (Fırat ve Dicle) kullanır (Sulama + HES).
KOP: Su fakiri bir havzaya (Konya Kapalı Havzası), havza dışından (Göksu Nehri'nden Mavi Tünel ile) su transfer etmeyi amaçlar.

Soru: DOKAP (Doğu Karadeniz) ve ZBK (Zonguldak-Bartın-Karabük) projelerinin odaklandıkları temel sorunlar ve hedefleri nelerdir?

ODAK NOKTASI

Öğretici Cevap

DOKAP: Temel sorun engebedir. Hedefi; ulaşımı (tünellerle) ve turizmi (Yayla Turizmi / Yeşil Yol) geliştirmektir.
ZBK: Temel sorun ekonominin tek sektöre (Taş Kömürü/Demir-Çelik) bağımlı olmasıdır. Hedefi; ekonomiyi çeşitlendirmektir (yeni sanayi kolları, turizm vb.).

Soru: Haritadaki Çukurova, Bafra ve Çarşamba gibi büyük delta ovalarının oluşabilmesi için gerekli olan üç temel coğrafi şart nedir?

3 ŞART

Öğretici Cevap

1. Bol Alüvyon: Akarsuyun bol miktarda malzeme (toprak) taşıması.
2. Sığ Kıyı (Kıta Sahanlığı Geniş): Denizin döküldüğü yerin derin olmaması.
3. Akıntısız Kıyı: Kıyıda güçlü dalga, akıntı veya gelgit (med-cezir) olmaması.

Soru: Orman varlığı en fazla ve en az olan bölgelerimiz hangileridir? Akdeniz ve Karadeniz kıyı ormanlarındaki baskın ağaç türleri (Kızılçam, Kayın vb.) nelerdir?

DAĞILIŞ

Öğretici Cevap

En Fazla Orman: Karadeniz Bölgesi (Bol yağış nedeniyle).
En Az Orman: Güneydoğu Anadolu (Şiddetli kuraklık nedeniyle).
Karadeniz Kıyıları (Nemcil): Geniş yapraklı (Kayın, Gürgen, Kestane).
Akdeniz Kıyıları (Kurakçıl): İğne yapraklı (Kızılçam - tahrip olunca Maki oluşur).

Soru: Haritada işaretli Van, Tuz, Abant, B.Çekmece ve Bafa göllerinin oluşum tiplerini (Set veya Tektonik) eşleştiriniz.

GÖL TİPLERİ

Öğretici Cevap

Van Gölü: Volkanik Set (Nemrut'tan çıkan lavlar çukurun önünü kapattı).
Tuz Gölü: Tektonik (Çöküntü alanı).
Abant Gölü: Heyelan Set (Kayan toprak vadiyi kapattı).
Büyükçekmece: Kıyı Set / Lagün (Dalgalar koyun önünü kapattı).
Bafa Gölü: Alüvyal Set (B. Menderes Nehri körfezin önünü kapattı).

Soru: Ege Bölgesi ile Doğu Anadolu Bölgesi'ni; Ortalama Yükselti, Nüfus Yoğunluğu ve baskın Enerji Potansiyeli açısından karşılaştırınız.

BÖLGE FARKI

Öğretici Cevap

Ege Bölgesi: Yükselti azdır. Nüfus (kıyıda) yoğundur. Enerji potansiyeli Linyit, Rüzgar (RES) ve Jeotermal'dir.
Doğu Anadolu: Yükselti fazladır (En yüksek bölge). Nüfus seyrektir. Enerji potansiyeli (eğimden dolayı) Hidroelektrik (HES)'tir.