CÜMLEDE ANLAM
Cümlede anlam, bir yargıyı ifade eden sözcüklerin bir araya gelerek oluşturduğu anlam bütünlüğünü inceler. KPSS'de bu konu, okuduğunu anlama ve yorumlama becerisini ölçen temel alanlardan biridir ve paragraf sorularının da temelini oluşturur.
1. CÜMLENİN YORUMU
Bu başlık altında, verilen bir cümlenin ne anlattığı, hangi cümlelerle aynı doğrultuda olduğu veya çeliştiği gibi konular ele alınır.
A. Cümlenin İletisi (Ana Düşüncesi)
Cümlenin okuyucuya vermek istediği temel mesajdır. "Bu cümlede anlatılmak istenen nedir?" sorusunun cevabıdır.
İleti: Bilgiyi paylaşmak veya başkasına yardım etmek, insanın değerini azaltmaz, aksine çoğaltır.
B. Cümleden Çıkarılacak Kesin Yargı
ÖSYM'nin son yıllarda sıkça sorduğu bir soru tipidir. Verilen cümleden, yorum katmadan, mantıksal olarak kesinlikle ulaşılabilecek yargıyı bulmayı gerektirir. Cümledeki "en, sadece, da/de bağlacı" gibi ifadelere dikkat edilmelidir.
Kesin Yargılar:
- Türkiye'de Ağrı Dağı'ndan daha yüksek bir dağ yoktur ("en yüksek").
- Ağrı Dağı'na daha önceki yıllarda da tırmanış yapılmıştır ("bu yıl da").
- Tırmanışı yapanlar bu alanda uzmandır ("profesyonel").
C. Cümlede Vurgu
Cümlede anlamca en önemli olan, özellikle belirtilmek istenen ögedir. Türkçede vurgu genellikle yükleme en yakın olan ögenin üzerindedir.
"Ali Ankara'dan uçakla dün geldi." (Zaman vurgulanıyor.)
D. Eş - Yakın Anlamlı Cümleler
Aynı konuyu, aynı düşünceyi farklı sözcükler ve farklı söz dizimiyle anlatan cümlelerdir. Bu tip sorularda anahtar kelimelere ve cümlenin genel anlamına odaklanmak önemlidir.
Cümle 2: Başarıya giden yol, yetenek ve disiplinli çalışmanın birleşiminden geçer.
E. Anlamca Çelişen Cümleler
Anlam bakımından birbirinin tam tersini savunan, birbiriyle tutarsız olan cümlelerdir. Konu genellikle aynıdır ancak bakış açısı zıttır.
Cümle 2: Nitelikli bir eser, okur sayısıyla değerlendirilemez.
Soru 1: "Sanat eseri, okuyucuyu düşünmeye sevk etmiyorsa amacına ulaşmamış demektir."
Aşağıdakilerden hangisi bu cümleyle anlamca aynı doğrultudadır?
Soru 2: "Geçen ay vizyona giren filmler arasında en yüksek gişe hasılatını 'Kayıp Miras' adlı yerli yapım elde etti."
Bu cümleden aşağıdaki yargılardan hangisi kesin olarak çıkarılamaz?
2. ANLAMLARINA GÖRE CÜMLELER
A. Olumlu Cümleler
Yüklemde bildirilen işin, eylemin gerçekleştiğini veya sözü edilen kavramın var olduğunu, bulunduğunu belirten cümlelerdir.
B. Olumsuz Cümleler
Yüklemde bildirilen işin gerçekleşmediğini veya sözü edilen kavramın var olmadığını belirten cümlelerdir. (-ma, -me, yok, değil, -sız ekleri/sözcükleri ile yapılır).
1. Biçimce Olumsuz, Anlamca Olumlu: Yapısal olarak olumsuzluk unsuru (-ma, yok, değil) aldığı halde anlam olarak olumludur.
"Seni sevmiyor değilim." (Biçimce Olumsuz -> Anlamı: Seviyorum.)
"Bu mağazada yok yok." (Biçimce Olumsuz -> Anlamı: Her şey var.)
2. Biçimce Olumlu, Anlamca Olumsuz: Yapısal olarak olumsuzluk unsuru barındırmadığı halde anlam olarak olumsuzdur.
"Ne arayan var ne soran." (Biçimce Olumlu -> Anlamı: Arayan soran yok.)
"Bu soğukta dışarı mı çıkılır?" (Biçimce Olumlu -> Anlamı: Çıkılmaz.)
C. Soru Cümleleri
Bir konuda bilgi almak, şüpheyi gidermek veya bir düşünceyi onaylatmak amacıyla kurulan cümlelerdir.
- Gerçek Soru Cümlesi: Cevap bekleyen cümlelerdir. (Yarın kaçta geleceksin?)
- Sözde Soru Cümlesi: Cevap beklemeyen, genellikle duyguları (şaşırma, sitem, rica) ifade etmek için kurulan cümlelerdir. (Ben mi söylemişim bunu?)
D. Ünlem Cümleleri
Korku, sevinç, şaşkınlık, acıma, öfke gibi ani ortaya çıkan duyguları ifade eden veya seslenme amacı taşıyan cümlelerdir.
E. Emir Cümleleri
Bir işin yapılmasını veya yapılmamasını kesin bir buyrukla ifade eden cümlelerdir.
Soru 3: Aşağıdaki cümlelerden hangisi anlamca olumsuzdur?
Soru 4: Aşağıdaki cümlelerin hangisinin sonuna soru işareti getirilmesi uygun değildir?
3. İÇERDİĞİ DUYGU, DÜŞÜNCE VE DURUMA GÖRE CÜMLELER
Cümlelerin taşıdığı farklı anlam özellikleridir. KPSS'de sıkça sorgulanan bu başlıkları dikkatle inceleyelim:
Çıkarım
Mevcut verilerden veya gözlemlerden yola çıkarak bir sonuç elde etmektir.
Saptama (Tespit)
Bir durumu, olayı tespit etmektir. Genellikle nesneldir ve bir durumu ortaya koyar.
Değerlendirme
Bir eser, kişi veya durum hakkında olumlu ya da olumsuz görüş bildirmektir (eleştiri).
Kanıksama
Çok tekrarlanan bir duruma alışma, artık tepki vermeme halidir.
Yadsıma
İnkâr etme, kabul etmeme durumudur.
Yakınma (Şikâyet)
Bir durumdan duyulan rahatsızlığı başkalarına anlatmaktır. Memnuniyetsizlik söz konusudur.
Sitem
Birine duyulan kırgınlığı, gönül koymayı öfkelenmeden, doğrudan o kişiye söylemektir.
Hayıflanma
Geçmişte yapılmayan, elden kaçırılan fırsatlar için üzülmektir. (Yapılmayanlar için üzülme)
Pişmanlık
Geçmişte yapılan bir hata veya yanlış davranıştan dolayı duyulan üzüntüdür. (Yapılanlar için üzülme)
Ön Yargı (Peşin Hüküm)
Bir kişi veya durumla ilgili, yeterli bilgi edinmeden, önceden edinilmiş (genellikle olumsuz) yargılardır.
Olasılık (İhtimal)
Bir olayın gerçekleşip gerçekleşmeyeceğinin tam olarak bilinmemesi durumudur.
Tahmin
Akla, sezgilere veya bazı verilere dayanarak gelecekte olacak bir şeyi önceden kestirmektir.
Varsayım
Gerçekleşmemiş bir durumu bir anlığına gerçekleşmiş gibi kabul etmektir. "Diyelim ki, farz edelim, tut ki" gibi ifadelerle başlar.
Şaşırma
Beklenmedik bir durum karşısında hayrete düşmektir.
Kuşku (Şüphe)
Bir durum veya düşünce karşısında emin olamama, tereddüt etme halidir.
Uyarı (İkaz)
Bir tehlikeye veya olumsuz bir duruma karşı dikkat çekmektir.
Öneri (Teklif)
Bir sorunu çözmek veya bir amaca ulaşmak için sunulan görüş, tekliftir.
Beklenti
Gelecekte olması umulan durumdur.
Yakınma vs Sitem: Yakınmada rahatsızlık başkalarına anlatılır (gıyabında) veya genel bir durumdan şikayet edilir. Sitemde kırgınlık doğrudan ilgili kişiye söylenir.
Hayıflanma vs Pişmanlık: Hayıflanma yapılmayanlar için, pişmanlık yapılanlar için duyulan üzüntüdür.
Soru 5: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "varsayım" söz konusudur?
Soru 6: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yay ayraç içinde verilen duygu veya düşünce yanlıştır?
4. ANLAM İLİŞKİLERİNE GÖRE CÜMLELER
A. Neden - Sonuç (Gerekçe) İlişkisi
Bir eylemin hangi sebeple (nedenle) gerçekleştiğini bildiren cümlelerdir. Yükleme sorulan "Neden?", "Niçin?" sorularına cevap verir. Genellikle "-dığı için, -den dolayı, çünkü, zira" gibi ifadeler kullanılır. Neden-Sonuç ilişkisinde her iki yargı da gerçekleşmiştir.
B. Amaç - Sonuç İlişkisi
Eylemin hangi amaca yönelik yapıldığını belirten cümlelerdir. Yükleme sorulan "Hangi amaçla?" sorusuna cevap verir. Genellikle "-mek için, -mek üzere, diye, amacıyla" gibi ifadeler kullanılır. Amaç-Sonuç ilişkisinde amacın gerçekleşip gerçekleşmediği belirsizdir.
Pratik Yol: Cümledeki ilgili edatın (genellikle "için") yerine "amacıyla" kelimesini getirin. Anlamlı oluyorsa Amaç-Sonuç, olmuyorsa Neden-Sonuçtur.
(Seni görmek amacıyla geldim -> Amaç-Sonuç)
(Hasta olduğu amacıyla gelemedi -> Olmuyor -> Neden-Sonuç)
C. Koşul (Şart) Cümleleri
Bir eylemin veya durumun gerçekleşmesinin, başka bir eylemin veya durumun gerçekleşmesine bağlı olduğunu belirten cümlelerdir. Genellikle "-se, -sa, ise, -dıkça, ama, üzere (şartıyla), yeter ki" gibi ifadelerle kurulur.
- Ödevini yaparsan (Koşul) dışarı çıkabilirsin (Sonuç).
- Geri vermek üzere (Koşul) bu kitabı alabilirsin (Sonuç).
Soru 7: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde amaç-sonuç ilişkisi vardır?
Soru 8: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde eylemin gerçekleşmesi bir koşula bağlanmıştır?
5. ANLATIM ÖZELLİKLERİNE GÖRE CÜMLELER
A. Öznel (Subjektif) Anlatım
Kişiden kişiye değişen, kanıtlanamayan, yorum ve beğeni içeren yargılardır. "Bence, bana göre" anlamı taşır.
B. Nesnel (Objektif) Anlatım
Kişiden kişiye değişmeyen, kanıtlanabilen, herkesçe kabul edilen, yorum ve beğeni içermeyen yargılardır.
C. Tanım Cümleleri
Bir kavramın veya varlığın ne olduğunu açıklayan cümlelerdir. "Bu nedir?", "Bu kimdir?" sorularına cevap verir. Tanımlar öznel veya nesnel olabilir.
D. Karşılaştırma Cümleleri
Birden fazla varlık, kavram veya durum arasındaki benzerlikleri veya farklılıkları ortaya koyan cümlelerdir. Genellikle "gibi, kadar, en, daha, göre, oysa" gibi ifadeler kullanılır.
E. İçerik (Konu) Cümleleri
Bir eserin ne anlattığını, konusunun ne olduğunu belirten cümlelerdir. "Eserde ne anlatılıyor?" sorusuna cevap verir.
F. Üslup (Biçem/Dil ve Anlatım) Cümleleri
Bir yazarın dili kullanma biçimini, anlatım tarzını ifade eden cümlelerdir. "Eser nasıl anlatılıyor?" sorusuna cevap verir. (Sade dil, ağır dil, akıcı anlatım, sanatlı söyleyişler, kısa cümleler vb.)
G. Doğrudan (Dolaysız) Anlatım
Başkasının sözünün hiç değiştirilmeden, olduğu gibi aktarılmasıdır. Genellikle tırnak içinde veya virgülle belirtilir.
H. Dolaylı Anlatım
Başkasının sözünün, anlamı korunarak ancak cümle yapısı değiştirilerek (kendi ifadelerimizle) aktarılmasıdır. Genellikle "-dığını, -eceğini" gibi eklerle biter.
Soru 9: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde nesnel bir anlatım söz konusudur?
Soru 10: Aşağıdaki cümlelerin hangisi bir üslup (biçem) cümlesidir?
6. CÜMLE ANALİZİ (CÜMLE DEĞERLENDİRME)
A. Cümlenin Yapısı (Anlam Yönüyle)
Cümleler yapılarına göre (Basit, Birleşik, Sıralı, Bağlı) dil bilgisi konusudur. Ancak anlam sorularında genellikle birleşik cümlelerdeki yan cümleciklerin temel cümleyle olan anlam ilişkisi (Neden, Amaç, Koşul, Zaman) sorulur.
B. Cümle Tamamlama
Bir cümlenin başı, ortası veya sonu boş bırakılarak bu kısmın anlam bütünlüğüne ve dil bilgisi kurallarına uygun olarak tamamlanması istenir.
Tamamlama: ...yeterince planlı değildi. (Cümlenin ikinci kısmında, ilk kısımdaki durumun gerekçesi açıklanmalıdır.)
C. Cümle Oluşturma
Karışık olarak verilen sözcük veya söz öbeklerinden kurallı ve anlamlı bir cümle oluşturulması istenir. Bu tip sorularda öncelikle yüklem bulunmalı (genellikle sonda olur), ardından diğer ögeler (özne, tümleçler) anlamlı bir sıraya konulmalıdır. Tamlamaların bölünmemesine dikkat edilmelidir.
Sıralama: Çağdaş aydın (2-6), toplumsal sorunları önemseyen (3-5-1) bir kişidir (4-7). -> 2-6-3-5-1-4-7
Soru 11: I. zenginleştiren
II. bir
III. en önemli
IV. kelime dağarcığını
V. etkinliktir
VI. yollardan biri
VII. kitap okumak
Yukarıdaki sözcüklerle anlamlı ve kurallı bir cümle oluşturulduğunda sıralama nasıl olur?
Soru 12: Sanatçı, eserlerinde toplumsal mesajlar vermeyi amaçlamış ---- bu mesajları kuru bir didaktiklikle değil, estetik bir kaygıyla sunmayı başarmıştır.
Bu cümlede boş bırakılan yere düşüncenin akışına göre aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
CÜMLEDE ANLAM
Cümlede anlam, bir yargıyı ifade eden sözcüklerin bir araya gelerek oluşturduğu anlam bütünlüğünü inceler. KPSS'de bu konu, okuduğunu anlama ve yorumlama becerisini ölçen temel alanlardan biridir ve paragraf sorularının da temelini oluşturur.
1. CÜMLENİN YORUMU
Bu başlık altında, verilen bir cümlenin ne anlattığı, hangi cümlelerle aynı doğrultuda olduğu veya çeliştiği gibi konular ele alınır.
A. Cümlenin İletisi (Ana Düşüncesi)
Cümlenin okuyucuya vermek istediği temel mesajdır. "Bu cümlede anlatılmak istenen nedir?" sorusunun cevabıdır.
İleti: Bilgiyi paylaşmak veya başkasına yardım etmek, insanın değerini azaltmaz, aksine çoğaltır.
B. Cümleden Çıkarılacak Kesin Yargı
ÖSYM'nin son yıllarda sıkça sorduğu bir soru tipidir. Verilen cümleden, yorum katmadan, mantıksal olarak kesinlikle ulaşılabilecek yargıyı bulmayı gerektirir. Cümledeki "en, sadece, da/de bağlacı" gibi ifadelere dikkat edilmelidir.
Kesin Yargılar:
- Türkiye'de Ağrı Dağı'ndan daha yüksek bir dağ yoktur ("en yüksek").
- Ağrı Dağı'na daha önceki yıllarda da tırmanış yapılmıştır ("bu yıl da").
- Tırmanışı yapanlar bu alanda uzmandır ("profesyonel").
C. Cümlede Vurgu
Cümlede anlamca en önemli olan, özellikle belirtilmek istenen ögedir. Türkçede vurgu genellikle yükleme en yakın olan ögenin üzerindedir.
"Ali Ankara'dan uçakla dün geldi." (Zaman vurgulanıyor.)
D. Eş - Yakın Anlamlı Cümleler
Aynı konuyu, aynı düşünceyi farklı sözcükler ve farklı söz dizimiyle anlatan cümlelerdir. Bu tip sorularda anahtar kelimelere ve cümlenin genel anlamına odaklanmak önemlidir.
Cümle 2: Başarıya giden yol, yetenek ve disiplinli çalışmanın birleşiminden geçer.
E. Anlamca Çelişen Cümleler
Anlam bakımından birbirinin tam tersini savunan, birbiriyle tutarsız olan cümlelerdir. Konu genellikle aynıdır ancak bakış açısı zıttır.
Cümle 2: Nitelikli bir eser, okur sayısıyla değerlendirilemez.
Soru 1: "Sanat eseri, okuyucuyu düşünmeye sevk etmiyorsa amacına ulaşmamış demektir."
Aşağıdakilerden hangisi bu cümleyle anlamca aynı doğrultudadır?
Soru 2: "Geçen ay vizyona giren filmler arasında en yüksek gişe hasılatını 'Kayıp Miras' adlı yerli yapım elde etti."
Bu cümleden aşağıdaki yargılardan hangisi kesin olarak çıkarılamaz?
2. ANLAMLARINA GÖRE CÜMLELER
A. Olumlu Cümleler
Yüklemde bildirilen işin, eylemin gerçekleştiğini veya sözü edilen kavramın var olduğunu, bulunduğunu belirten cümlelerdir.
B. Olumsuz Cümleler
Yüklemde bildirilen işin gerçekleşmediğini veya sözü edilen kavramın var olmadığını belirten cümlelerdir. (-ma, -me, yok, değil, -sız ekleri/sözcükleri ile yapılır).
1. Biçimce Olumsuz, Anlamca Olumlu: Yapısal olarak olumsuzluk unsuru (-ma, yok, değil) aldığı halde anlam olarak olumludur.
"Seni sevmiyor değilim." (Biçimce Olumsuz -> Anlamı: Seviyorum.)
"Bu mağazada yok yok." (Biçimce Olumsuz -> Anlamı: Her şey var.)
2. Biçimce Olumlu, Anlamca Olumsuz: Yapısal olarak olumsuzluk unsuru barındırmadığı halde anlam olarak olumsuzdur.
"Ne arayan var ne soran." (Biçimce Olumlu -> Anlamı: Arayan soran yok.)
"Bu soğukta dışarı mı çıkılır?" (Biçimce Olumlu -> Anlamı: Çıkılmaz.)
C. Soru Cümleleri
Bir konuda bilgi almak, şüpheyi gidermek veya bir düşünceyi onaylatmak amacıyla kurulan cümlelerdir.
- Gerçek Soru Cümlesi: Cevap bekleyen cümlelerdir. (Yarın kaçta geleceksin?)
- Sözde Soru Cümlesi: Cevap beklemeyen, genellikle duyguları (şaşırma, sitem, rica) ifade etmek için kurulan cümlelerdir. (Ben mi söylemişim bunu?)
D. Ünlem Cümleleri
Korku, sevinç, şaşkınlık, acıma, öfke gibi ani ortaya çıkan duyguları ifade eden veya seslenme amacı taşıyan cümlelerdir.
E. Emir Cümleleri
Bir işin yapılmasını veya yapılmamasını kesin bir buyrukla ifade eden cümlelerdir.
Soru 3: Aşağıdaki cümlelerden hangisi anlamca olumsuzdur?
Soru 4: Aşağıdaki cümlelerin hangisinin sonuna soru işareti getirilmesi uygun değildir?
3. İÇERDİĞİ DUYGU, DÜŞÜNCE VE DURUMA GÖRE CÜMLELER
Cümlelerin taşıdığı farklı anlam özellikleridir. KPSS'de sıkça sorgulanan bu başlıkları dikkatle inceleyelim:
Çıkarım
Mevcut verilerden veya gözlemlerden yola çıkarak bir sonuç elde etmektir.
Saptama (Tespit)
Bir durumu, olayı tespit etmektir. Genellikle nesneldir ve bir durumu ortaya koyar.
Değerlendirme
Bir eser, kişi veya durum hakkında olumlu ya da olumsuz görüş bildirmektir (eleştiri).
Kanıksama
Çok tekrarlanan bir duruma alışma, artık tepki vermeme halidir.
Yadsıma
İnkâr etme, kabul etmeme durumudur.
Yakınma (Şikâyet)
Bir durumdan duyulan rahatsızlığı başkalarına anlatmaktır. Memnuniyetsizlik söz konusudur.
Sitem
Birine duyulan kırgınlığı, gönül koymayı öfkelenmeden, doğrudan o kişiye söylemektir.
Hayıflanma
Geçmişte yapılmayan, elden kaçırılan fırsatlar için üzülmektir. (Yapılmayanlar için üzülme)
Pişmanlık
Geçmişte yapılan bir hata veya yanlış davranıştan dolayı duyulan üzüntüdür. (Yapılanlar için üzülme)
Ön Yargı (Peşin Hüküm)
Bir kişi veya durumla ilgili, yeterli bilgi edinmeden, önceden edinilmiş (genellikle olumsuz) yargılardır.
Olasılık (İhtimal)
Bir olayın gerçekleşip gerçekleşmeyeceğinin tam olarak bilinmemesi durumudur.
Tahmin
Akla, sezgilere veya bazı verilere dayanarak gelecekte olacak bir şeyi önceden kestirmektir.
Varsayım
Gerçekleşmemiş bir durumu bir anlığına gerçekleşmiş gibi kabul etmektir. "Diyelim ki, farz edelim, tut ki" gibi ifadelerle başlar.
Şaşırma
Beklenmedik bir durum karşısında hayrete düşmektir.
Kuşku (Şüphe)
Bir durum veya düşünce karşısında emin olamama, tereddüt etme halidir.
Uyarı (İkaz)
Bir tehlikeye veya olumsuz bir duruma karşı dikkat çekmektir.
Öneri (Teklif)
Bir sorunu çözmek veya bir amaca ulaşmak için sunulan görüş, tekliftir.
Beklenti
Gelecekte olması umulan durumdur.
Yakınma vs Sitem: Yakınmada rahatsızlık başkalarına anlatılır (gıyabında) veya genel bir durumdan şikayet edilir. Sitemde kırgınlık doğrudan ilgili kişiye söylenir.
Hayıflanma vs Pişmanlık: Hayıflanma yapılmayanlar için, pişmanlık yapılanlar için duyulan üzüntüdür.
Soru 5: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "varsayım" söz konusudur?
Soru 6: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yay ayraç içinde verilen duygu veya düşünce yanlıştır?
4. ANLAM İLİŞKİLERİNE GÖRE CÜMLELER
A. Neden - Sonuç (Gerekçe) İlişkisi
Bir eylemin hangi sebeple (nedenle) gerçekleştiğini bildiren cümlelerdir. Yükleme sorulan "Neden?", "Niçin?" sorularına cevap verir. Genellikle "-dığı için, -den dolayı, çünkü, zira" gibi ifadeler kullanılır. Neden-Sonuç ilişkisinde her iki yargı da gerçekleşmiştir.
B. Amaç - Sonuç İlişkisi
Eylemin hangi amaca yönelik yapıldığını belirten cümlelerdir. Yükleme sorulan "Hangi amaçla?" sorusuna cevap verir. Genellikle "-mek için, -mek üzere, diye, amacıyla" gibi ifadeler kullanılır. Amaç-Sonuç ilişkisinde amacın gerçekleşip gerçekleşmediği belirsizdir.
Pratik Yol: Cümledeki ilgili edatın (genellikle "için") yerine "amacıyla" kelimesini getirin. Anlamlı oluyorsa Amaç-Sonuç, olmuyorsa Neden-Sonuçtur.
(Seni görmek amacıyla geldim -> Amaç-Sonuç)
(Hasta olduğu amacıyla gelemedi -> Olmuyor -> Neden-Sonuç)
C. Koşul (Şart) Cümleleri
Bir eylemin veya durumun gerçekleşmesinin, başka bir eylemin veya durumun gerçekleşmesine bağlı olduğunu belirten cümlelerdir. Genellikle "-se, -sa, ise, -dıkça, ama, üzere (şartıyla), yeter ki" gibi ifadelerle kurulur.
- Ödevini yaparsan (Koşul) dışarı çıkabilirsin (Sonuç).
- Geri vermek üzere (Koşul) bu kitabı alabilirsin (Sonuç).
Soru 7: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde amaç-sonuç ilişkisi vardır?
Soru 8: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde eylemin gerçekleşmesi bir koşula bağlanmıştır?
5. ANLATIM ÖZELLİKLERİNE GÖRE CÜMLELER
A. Öznel (Subjektif) Anlatım
Kişiden kişiye değişen, kanıtlanamayan, yorum ve beğeni içeren yargılardır. "Bence, bana göre" anlamı taşır.
B. Nesnel (Objektif) Anlatım
Kişiden kişiye değişmeyen, kanıtlanabilen, herkesçe kabul edilen, yorum ve beğeni içermeyen yargılardır.
C. Tanım Cümleleri
Bir kavramın veya varlığın ne olduğunu açıklayan cümlelerdir. "Bu nedir?", "Bu kimdir?" sorularına cevap verir. Tanımlar öznel veya nesnel olabilir.
D. Karşılaştırma Cümleleri
Birden fazla varlık, kavram veya durum arasındaki benzerlikleri veya farklılıkları ortaya koyan cümlelerdir. Genellikle "gibi, kadar, en, daha, göre, oysa" gibi ifadeler kullanılır.
E. İçerik (Konu) Cümleleri
Bir eserin ne anlattığını, konusunun ne olduğunu belirten cümlelerdir. "Eserde ne anlatılıyor?" sorusuna cevap verir.
F. Üslup (Biçem/Dil ve Anlatım) Cümleleri
Bir yazarın dili kullanma biçimini, anlatım tarzını ifade eden cümlelerdir. "Eser nasıl anlatılıyor?" sorusuna cevap verir. (Sade dil, ağır dil, akıcı anlatım, sanatlı söyleyişler, kısa cümleler vb.)
G. Doğrudan (Dolaysız) Anlatım
Başkasının sözünün hiç değiştirilmeden, olduğu gibi aktarılmasıdır. Genellikle tırnak içinde veya virgülle belirtilir.
H. Dolaylı Anlatım
Başkasının sözünün, anlamı korunarak ancak cümle yapısı değiştirilerek (kendi ifadelerimizle) aktarılmasıdır. Genellikle "-dığını, -eceğini" gibi eklerle biter.
Soru 9: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde nesnel bir anlatım söz konusudur?
Soru 10: Aşağıdaki cümlelerin hangisi bir üslup (biçem) cümlesidir?
6. CÜMLE ANALİZİ (CÜMLE DEĞERLENDİRME)
A. Cümlenin Yapısı (Anlam Yönüyle)
Cümleler yapılarına göre (Basit, Birleşik, Sıralı, Bağlı) dil bilgisi konusudur. Ancak anlam sorularında genellikle birleşik cümlelerdeki yan cümleciklerin temel cümleyle olan anlam ilişkisi (Neden, Amaç, Koşul, Zaman) sorulur.
B. Cümle Tamamlama
Bir cümlenin başı, ortası veya sonu boş bırakılarak bu kısmın anlam bütünlüğüne ve dil bilgisi kurallarına uygun olarak tamamlanması istenir.
Tamamlama: ...yeterince planlı değildi. (Cümlenin ikinci kısmında, ilk kısımdaki durumun gerekçesi açıklanmalıdır.)
C. Cümle Oluşturma
Karışık olarak verilen sözcük veya söz öbeklerinden kurallı ve anlamlı bir cümle oluşturulması istenir. Bu tip sorularda öncelikle yüklem bulunmalı (genellikle sonda olur), ardından diğer ögeler (özne, tümleçler) anlamlı bir sıraya konulmalıdır. Tamlamaların bölünmemesine dikkat edilmelidir.
Sıralama: Çağdaş aydın (2-6), toplumsal sorunları önemseyen (3-5-1) bir kişidir (4-7). -> 2-6-3-5-1-4-7
Soru 11: I. zenginleştiren
II. bir
III. en önemli
IV. kelime dağarcığını
V. etkinliktir
VI. yollardan biri
VII. kitap okumak
Yukarıdaki sözcüklerle anlamlı ve kurallı bir cümle oluşturulduğunda sıralama nasıl olur?
Soru 12: Sanatçı, eserlerinde toplumsal mesajlar vermeyi amaçlamış ---- bu mesajları kuru bir didaktiklikle değil, estetik bir kaygıyla sunmayı başarmıştır.
Bu cümlede boş bırakılan yere düşüncenin akışına göre aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?