ATATÜRK DÖNEMİ İÇ POLİTİKA GELİŞMELERİ
TEST - 5
Soru 1: I. TBMM'nin feshedilerek II. TBMM için seçimlerin yenilenmesi kararının alınmasında;
I. Lozan görüşmelerinde yaşanan sert tartışmalar,
II. Meclisin savaş koşullarında yıpranmış olması,
III. İnkılapların gerçekleştirilmesi için daha uyumlu bir meclise ihtiyaç duyulması
gerekçelerinden hangileri etkili olmuştur?
Doğru Cevap: E) I, II ve III
Açıklama: Lozan görüşmeleri sırasında meclisteki muhalefet artmış (I), savaş yıllarını yöneten meclis doğal olarak yorulmuş ve yıpranmıştı (II). Atatürk, barıştan sonra yapmayı planladığı köklü inkılaplar için daha dinamik ve uyumlu bir meclis gerektiğini düşündüğünden seçimlerin yenilenmesini istemiştir (III).
Soru 2: Aşağıdaki isyanlardan hangisinin bastırılması, Türkiye'de tek parti döneminin pekişmesine ve otoriter bir yönetimin yerleşmesine doğrudan zemin hazırlamıştır?
Doğru Cevap: A) Şeyh Sait İsyanı
Açıklama: Şeyh Sait İsyanı, genç cumhuriyete karşı en ciddi tehdit olarak algılanmıştır. Bu isyanın bastırılması için çıkarılan Takrir-i Sükûn Kanunu, hükümete olağanüstü yetkiler vermiş, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kapatılmış ve bu durum, 1930'a kadar sürecek olan otoriter tek parti yönetiminin başlangıcı olmuştur.
Soru 3: 3 Mart 1924'te çıkarılan kanunlarla;
I. Erkan-ı Harbiye Vekaleti'nin kaldırılması,
II. Şeriye ve Evkaf Vekaleti'nin kaldırılması,
III. Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun kabulü
gelişmelerinden hangileri ordunun siyasetten ayrılması ilkesine hizmet etmektedir?
Doğru Cevap: A) Yalnız I
Açıklama: Erkân-ı Harbiye Vekaleti'nin (Genelkurmay Bakanlığı) kaldırılıp yerine Genelkurmay Başkanlığı'nın kurulması ve bu kurumun siyasetin dışında tutulması, doğrudan "ordunun siyasetten ayrılması" amacına yöneliktir. Diğerleri laikleşme ve eğitimle ilgilidir.
Soru 4: Cumhuriyetin ilanından hemen sonra Fethi Okyar'ın istifa etmesiyle başlayan hükümet bunalımının temel nedeni, hangi sistemin artık işlememesidir?
Doğru Cevap: B) Meclis Hükümeti Sistemi
Açıklama: Meclis Hükümeti sisteminde bakanların meclis tarafından tek tek seçilmesi gerekiyordu. Bu durum, meclis içinde uzlaşma sağlanamadığında hükümet kurulmasını imkansız hale getiriyordu. İşte bu "hükümet bunalımı", Cumhuriyet'in ilanı ve başbakanın bakanları atadığı Kabine Sistemine geçişi zorunlu kılmıştır.
Soru 5: Atatürk'ün, Fethi Okyar'a kurdurduğu Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın programında yer alan aşağıdaki maddelerden hangisi, 1929 Dünya Ekonomik Krizi'nin etkilerine bir çözüm arayışı niteliğindedir?
Doğru Cevap: A) Ekonomide liberalizmi savunması
Açıklama: 1929 Krizi, tüm dünyada devletçi ekonomi politikalarının sorgulanmasına neden olmuştu. SCF'nin, CHF'nin devletçi modeline karşı liberalizmi (özel teşebbüs, yabancı sermaye) savunması, bu küresel krizin etkilerine karşı alternatif bir ekonomik model sunma arayışının bir sonucudur.
Soru 6: Aşağıdakilerden hangisi, Saltanatın kaldırılması ile Cumhuriyetin ilanı arasında geçen bir yıllık "ara dönemde" Türkiye'de yaşanan bir siyasi sorundur?
Doğru Cevap: D) Devlet başkanlığı sorunu
Açıklama: 1 Kasım 1922'de Saltanat kaldırılınca, yüzyıllardır devletin başı olan padişahlık makamı boşalmıştır. Ancak yeni devletin başkanı kim olacağı netleşmemişti. Meclis Başkanı bu görevi fiilen yürüse de resmi bir devlet başkanlığı makamı yoktu. Bu sorun, 29 Ekim 1923'te Cumhuriyetin ilanı ve Cumhurbaşkanının seçilmesiyle çözülmüştür.
Soru 7: İzmir Suikastı Girişimi'nin ardından Mustafa Kemal'in "Benim naçiz vücudum elbet bir gün toprak olacaktır; fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır." demesi, onun neyi vurguladığını gösterir?
Doğru Cevap: C) Rejimin kişilere değil, ilkelere bağlı olduğunu
Açıklama: Atatürk bu sözüyle, suikastın asıl hedefinin kendi şahsı değil, kurduğu Cumhuriyet rejimi olduğunu belirtmiştir. Kendi hayatının gelip geçici olduğunu, ancak Cumhuriyet'in temel ilkelere dayandığı için sonsuza dek yaşayacağını vurgulayarak, rejimin kişilerden bağımsız ve kalıcı olduğunu ifade etmiştir.
Soru 8: Cumhuriyetin ilk yıllarında gerçekleştirilen aşağıdaki inkılaplardan hangisi, toplumsal alanda ayrıcalık belirten unvanları kaldırarak "eşitlik" ilkesini pekiştirmeye yöneliktir?
Doğru Cevap: A) Soyadı Kanunu
Açıklama: Soyadı Kanunu sadece resmi işlerdeki karışıklığı gidermekle kalmamış, aynı zamanda "Ağa, Hacı, Hoca, Paşa, Efendi, Bey" gibi toplumsal statü ve ayrıcalık belirten unvanların resmi olarak kullanılmasını yasaklamıştır. Bu durum, kanun önünde bütün vatandaşların eşit olduğu ilkesini güçlendirmiştir.
Soru 9: 1924 Anayasası'nda yer alan "Yürütme gücü Cumhurbaşkanı ve onun atayacağı Bakanlar Kurulu tarafından kullanılır." hükmü, hangi yönetim sisteminin benimsendiğini gösterir?
Doğru Cevap: E) Parlamenter Kabine Sistemi
Açıklama: Bu madde, yürütme organının (hükümetin) yasama organından (meclisten) ayrı bir yapı olduğunu ve başbakanın (Cumhurbaşkanı tarafından atanan) kendi bakanlarını seçerek bir kabine oluşturduğunu tanımlar. Bu, Meclis Hükümeti sisteminden farklı olarak modern parlamenter demokrasilerde uygulanan Kabine sistemidir.
Soru 10: II. TBMM tarafından gerçekleştirilen aşağıdaki inkılaplardan hangisi, doğrudan laik devlet düzenini pekiştirmeye yönelik değildir?
Doğru Cevap: A) Ankara'nın başkent yapılması
Açıklama: Ankara'nın başkent yapılması, Milli Mücadele'nin merkezini yeni devletin de merkezi yaparak ulusal egemenliği ve yeni düzenin kalıcılığını simgeleyen siyasi bir karardır. Diğer seçeneklerin tamamı ise doğrudan din ve devlet işlerini birbirinden ayırmaya yönelik laiklik adımlarıdır.
Soru 11: Aşağıdakilerden hangisi, II. Meşrutiyet Dönemi'nde ortaya çıkan ve Atatürk'ün de bir dönem üyesi olduğu ancak daha sonra fikir ayrılıkları nedeniyle eleştirdiği siyasi yapıdır?
Doğru Cevap: B) İttihat ve Terakki Cemiyeti
Açıklama: Mustafa Kemal, başlangıçta Meşrutiyet'i getiren İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne üye olmuş, ancak cemiyetin orduyu siyasete karıştırması ve Enver Paşa gibi liderlerin maceracı politikaları nedeniyle cemiyeti eleştirerek yollarını ayırmıştır.
Soru 12: Cumhuriyet Halk Fırkası'nın parti tüzüğünde yer alan "Altı Ok" ilkesi, hangi yıl yapılan değişiklikle 1924 Anayasası'na girmiştir?
Doğru Cevap: D) 1937
Açıklama: Atatürk'ün altı temel ilkesi (Cumhuriyetçilik, Milliyetçilik, Halkçılık, Devletçilik, Laiklik, İnkılapçılık), uzun bir olgunlaşma sürecinden sonra 5 Şubat 1937'de yapılan anayasa değişikliği ile devletin temel nitelikleri olarak 1924 Anayasası'na eklenmiştir.
Soru 13: Atatürk Dönemi'nde kurulan muhalefet partilerinin kısa ömürlü olmasında;
I. Rejime yönelik tehditlerin ortaya çıkması,
II. Toplumun henüz demokratik olgunluğa ulaşmamış olması,
III. Parti kurucularının inkılaplara karşı olması
durumlarından hangileri etkili olmuştur?
Doğru Cevap: C) I ve II
Açıklama: Hem TCF hem de SCF, kısa sürede rejim karşıtlarının toplandığı merkezler haline gelmiş (I) ve bu durum toplumun henüz farklılıklara dayalı bir siyasi rekabete hazır olmadığını göstermiştir (II). Ancak parti kurucuları (Kazım Karabekir, Fethi Okyar gibi) inkılaplara karşı değildi, sadece uygulama yöntemleri konusunda farklı düşünüyorlardı (III. yanlış).
Soru 14: Cumhuriyetin ilanından önce, II. TBMM'nin yaptığı ilk önemli icraat aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: B) Lozan Barış Antlaşması'nın onaylanması
Açıklama: I. TBMM döneminde imzalanan ancak onaylanamayan Lozan Antlaşması, 11 Ağustos 1923'te göreve başlayan II. TBMM'nin ilk işi olarak 23 Ağustos 1923'te onaylanmıştır. Bu, yeni devletin uluslararası meşruiyetini sağlayan en önemli adımdı.
Soru 15: Aşağıdaki olaylardan hangisi, diğerlerinden daha sonra meydana gelmiştir?
Doğru Cevap: D) İzmir Suikastı Girişimi
Açıklama: Kronolojik sıralama şöyledir: Saltanatın kaldırılması (1922), Cumhuriyetin ilanı (1923), Şeyh Sait İsyanı (1925), TCF'nin kapatılması (1925), İzmir Suikastı Girişimi (1926).
Soru 16: Cumhuriyet döneminde, ordu mensuplarının milletvekili olabilmeleri için ordudan istifa etmeleri şartının getirilmesi, hangi ilkenin bir gereğidir?
Doğru Cevap: A) Ordunun siyasetten ayrılması
Açıklama: Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nın kurucularının aynı zamanda muvazzaf asker olmaları üzerine çıkarılan bu kanun, ordu mensuplarının siyasi tartışmaların ve parti rekabetinin dışında kalmasını amaçlamıştır. Bu, ordunun asli görevi olan vatan savunmasına odaklanmasını sağlayan önemli bir adımdır.
Soru 17: Aşağıdaki olaylardan hangisi, hem II. TBMM döneminde yaşanmış hem de rejime karşı çıkan ilk organize isyan hareketidir?
Doğru Cevap: C) Şeyh Sait İsyanı
Açıklama: Şeyh Sait İsyanı, 1925 yılında, yani II. TBMM döneminde (1923-1927) gerçekleşmiştir. İsyanın amacı, halifeliği geri getirmek ve cumhuriyet rejimini yıkmak olduğu için, yeni rejime karşı çıkan ilk büyük ve organize isyan hareketidir.
Soru 18: Atatürk'ün, Fethi Okyar'a Serbest Cumhuriyet Fırkası'nı kurdurmasıyla ulaşmak istediği amaçlar arasında;
I. Hükümet icraatını denetleyecek bir mekanizma oluşturmak,
II. 1929 Dünya Ekonomik Krizi'ne karşı alternatif politikalar üretmek,
III. Rejim karşıtlarını tek bir partide toplayıp kontrol altına almak
hangileri yer alır?
Doğru Cevap: C) I ve II
Açıklama: Atatürk, demokratik bir sistem için muhalefetin şart olduğuna inanıyor ve hükümetin denetlenmesini istiyordu (I). Ayrıca, 1929 Krizi'nin etkilerine karşı CHF'nin devletçi politikalarına alternatif olarak SCF'nin liberal politikalarının tartışılmasını istiyordu (II). Ancak amacı rejim karşıtlarını bir araya getirmek değil, rejime bağlı bir muhalefet partisi oluşturmaktı (III. yanlış).
Soru 19: Cumhuriyetin ilk yıllarında varlığını sürdüren "Ağalık" ve "Şeyhlik" gibi feodal kurumların ortadan kaldırılmasına yönelik en etkili inkılap hangisidir?
Doğru Cevap: E) Medeni Kanun
Açıklama: Ağalık ve şeyhlik gibi kurumlar, güçlerini yerel geleneklerden ve dini yorumlardan alıyordu. Medeni Kanun, bu tür yerel ve dini hukuk kurallarını ortadan kaldırarak ülke genelinde tek ve modern bir hukuk sistemi getirmiştir. Kanun önünde herkesi eşit sayarak bu feodal otoritelerin yasal dayanağını yok etmiştir.
Soru 20: Aşağıdakilerden hangisi, I. TBMM'nin aksine II. TBMM'nin bir özelliği olarak kabul edilebilir?
Doğru Cevap: B) İnkılapçı bir karaktere sahip olması
Açıklama: I. TBMM bir savaş meclisiydi ve temel amacı vatanı kurtarmaktı. Yaptığı tek inkılap saltanatın kaldırılmasıydı. II. TBMM ise savaş bittikten sonra toplandığı için enerjisini tamamen cumhuriyet rejimini yerleştirecek köklü inkılaplara (Halifeliğin kaldırılması, Medeni Kanun vb.) harcamıştır. Bu yüzden II. TBMM için "inkılapçı meclis" tanımı daha uygundur.
ATATÜRK DÖNEMİ İÇ POLİTİKA GELİŞMELERİ
TEST - 5
Soru 1: I. TBMM'nin feshedilerek II. TBMM için seçimlerin yenilenmesi kararının alınmasında;
I. Lozan görüşmelerinde yaşanan sert tartışmalar,
II. Meclisin savaş koşullarında yıpranmış olması,
III. İnkılapların gerçekleştirilmesi için daha uyumlu bir meclise ihtiyaç duyulması
gerekçelerinden hangileri etkili olmuştur?
Doğru Cevap: E) I, II ve III
Açıklama: Lozan görüşmeleri sırasında meclisteki muhalefet artmış (I), savaş yıllarını yöneten meclis doğal olarak yorulmuş ve yıpranmıştı (II). Atatürk, barıştan sonra yapmayı planladığı köklü inkılaplar için daha dinamik ve uyumlu bir meclis gerektiğini düşündüğünden seçimlerin yenilenmesini istemiştir (III).
Soru 2: Aşağıdaki isyanlardan hangisinin bastırılması, Türkiye'de tek parti döneminin pekişmesine ve otoriter bir yönetimin yerleşmesine doğrudan zemin hazırlamıştır?
Doğru Cevap: A) Şeyh Sait İsyanı
Açıklama: Şeyh Sait İsyanı, genç cumhuriyete karşı en ciddi tehdit olarak algılanmıştır. Bu isyanın bastırılması için çıkarılan Takrir-i Sükûn Kanunu, hükümete olağanüstü yetkiler vermiş, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kapatılmış ve bu durum, 1930'a kadar sürecek olan otoriter tek parti yönetiminin başlangıcı olmuştur.
Soru 3: 3 Mart 1924'te çıkarılan kanunlarla;
I. Erkan-ı Harbiye Vekaleti'nin kaldırılması,
II. Şeriye ve Evkaf Vekaleti'nin kaldırılması,
III. Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun kabulü
gelişmelerinden hangileri ordunun siyasetten ayrılması ilkesine hizmet etmektedir?
Doğru Cevap: A) Yalnız I
Açıklama: Erkân-ı Harbiye Vekaleti'nin (Genelkurmay Bakanlığı) kaldırılıp yerine Genelkurmay Başkanlığı'nın kurulması ve bu kurumun siyasetin dışında tutulması, doğrudan "ordunun siyasetten ayrılması" amacına yöneliktir. Diğerleri laikleşme ve eğitimle ilgilidir.
Soru 4: Cumhuriyetin ilanından hemen sonra Fethi Okyar'ın istifa etmesiyle başlayan hükümet bunalımının temel nedeni, hangi sistemin artık işlememesidir?
Doğru Cevap: B) Meclis Hükümeti Sistemi
Açıklama: Meclis Hükümeti sisteminde bakanların meclis tarafından tek tek seçilmesi gerekiyordu. Bu durum, meclis içinde uzlaşma sağlanamadığında hükümet kurulmasını imkansız hale getiriyordu. İşte bu "hükümet bunalımı", Cumhuriyet'in ilanı ve başbakanın bakanları atadığı Kabine Sistemine geçişi zorunlu kılmıştır.
Soru 5: Atatürk'ün, Fethi Okyar'a kurdurduğu Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın programında yer alan aşağıdaki maddelerden hangisi, 1929 Dünya Ekonomik Krizi'nin etkilerine bir çözüm arayışı niteliğindedir?
Doğru Cevap: A) Ekonomide liberalizmi savunması
Açıklama: 1929 Krizi, tüm dünyada devletçi ekonomi politikalarının sorgulanmasına neden olmuştu. SCF'nin, CHF'nin devletçi modeline karşı liberalizmi (özel teşebbüs, yabancı sermaye) savunması, bu küresel krizin etkilerine karşı alternatif bir ekonomik model sunma arayışının bir sonucudur.
Soru 6: Aşağıdakilerden hangisi, Saltanatın kaldırılması ile Cumhuriyetin ilanı arasında geçen bir yıllık "ara dönemde" Türkiye'de yaşanan bir siyasi sorundur?
Doğru Cevap: D) Devlet başkanlığı sorunu
Açıklama: 1 Kasım 1922'de Saltanat kaldırılınca, yüzyıllardır devletin başı olan padişahlık makamı boşalmıştır. Ancak yeni devletin başkanı kim olacağı netleşmemişti. Meclis Başkanı bu görevi fiilen yürüse de resmi bir devlet başkanlığı makamı yoktu. Bu sorun, 29 Ekim 1923'te Cumhuriyetin ilanı ve Cumhurbaşkanının seçilmesiyle çözülmüştür.
Soru 7: İzmir Suikastı Girişimi'nin ardından Mustafa Kemal'in "Benim naçiz vücudum elbet bir gün toprak olacaktır; fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır." demesi, onun neyi vurguladığını gösterir?
Doğru Cevap: C) Rejimin kişilere değil, ilkelere bağlı olduğunu
Açıklama: Atatürk bu sözüyle, suikastın asıl hedefinin kendi şahsı değil, kurduğu Cumhuriyet rejimi olduğunu belirtmiştir. Kendi hayatının gelip geçici olduğunu, ancak Cumhuriyet'in temel ilkelere dayandığı için sonsuza dek yaşayacağını vurgulayarak, rejimin kişilerden bağımsız ve kalıcı olduğunu ifade etmiştir.
Soru 8: Cumhuriyetin ilk yıllarında gerçekleştirilen aşağıdaki inkılaplardan hangisi, toplumsal alanda ayrıcalık belirten unvanları kaldırarak "eşitlik" ilkesini pekiştirmeye yöneliktir?
Doğru Cevap: A) Soyadı Kanunu
Açıklama: Soyadı Kanunu sadece resmi işlerdeki karışıklığı gidermekle kalmamış, aynı zamanda "Ağa, Hacı, Hoca, Paşa, Efendi, Bey" gibi toplumsal statü ve ayrıcalık belirten unvanların resmi olarak kullanılmasını yasaklamıştır. Bu durum, kanun önünde bütün vatandaşların eşit olduğu ilkesini güçlendirmiştir.
Soru 9: 1924 Anayasası'nda yer alan "Yürütme gücü Cumhurbaşkanı ve onun atayacağı Bakanlar Kurulu tarafından kullanılır." hükmü, hangi yönetim sisteminin benimsendiğini gösterir?
Doğru Cevap: E) Parlamenter Kabine Sistemi
Açıklama: Bu madde, yürütme organının (hükümetin) yasama organından (meclisten) ayrı bir yapı olduğunu ve başbakanın (Cumhurbaşkanı tarafından atanan) kendi bakanlarını seçerek bir kabine oluşturduğunu tanımlar. Bu, Meclis Hükümeti sisteminden farklı olarak modern parlamenter demokrasilerde uygulanan Kabine sistemidir.
Soru 10: II. TBMM tarafından gerçekleştirilen aşağıdaki inkılaplardan hangisi, doğrudan laik devlet düzenini pekiştirmeye yönelik değildir?
Doğru Cevap: A) Ankara'nın başkent yapılması
Açıklama: Ankara'nın başkent yapılması, Milli Mücadele'nin merkezini yeni devletin de merkezi yaparak ulusal egemenliği ve yeni düzenin kalıcılığını simgeleyen siyasi bir karardır. Diğer seçeneklerin tamamı ise doğrudan din ve devlet işlerini birbirinden ayırmaya yönelik laiklik adımlarıdır.
Soru 11: Aşağıdakilerden hangisi, II. Meşrutiyet Dönemi'nde ortaya çıkan ve Atatürk'ün de bir dönem üyesi olduğu ancak daha sonra fikir ayrılıkları nedeniyle eleştirdiği siyasi yapıdır?
Doğru Cevap: B) İttihat ve Terakki Cemiyeti
Açıklama: Mustafa Kemal, başlangıçta Meşrutiyet'i getiren İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne üye olmuş, ancak cemiyetin orduyu siyasete karıştırması ve Enver Paşa gibi liderlerin maceracı politikaları nedeniyle cemiyeti eleştirerek yollarını ayırmıştır.
Soru 12: Cumhuriyet Halk Fırkası'nın parti tüzüğünde yer alan "Altı Ok" ilkesi, hangi yıl yapılan değişiklikle 1924 Anayasası'na girmiştir?
Doğru Cevap: D) 1937
Açıklama: Atatürk'ün altı temel ilkesi (Cumhuriyetçilik, Milliyetçilik, Halkçılık, Devletçilik, Laiklik, İnkılapçılık), uzun bir olgunlaşma sürecinden sonra 5 Şubat 1937'de yapılan anayasa değişikliği ile devletin temel nitelikleri olarak 1924 Anayasası'na eklenmiştir.
Soru 13: Atatürk Dönemi'nde kurulan muhalefet partilerinin kısa ömürlü olmasında;
I. Rejime yönelik tehditlerin ortaya çıkması,
II. Toplumun henüz demokratik olgunluğa ulaşmamış olması,
III. Parti kurucularının inkılaplara karşı olması
durumlarından hangileri etkili olmuştur?
Doğru Cevap: C) I ve II
Açıklama: Hem TCF hem de SCF, kısa sürede rejim karşıtlarının toplandığı merkezler haline gelmiş (I) ve bu durum toplumun henüz farklılıklara dayalı bir siyasi rekabete hazır olmadığını göstermiştir (II). Ancak parti kurucuları (Kazım Karabekir, Fethi Okyar gibi) inkılaplara karşı değildi, sadece uygulama yöntemleri konusunda farklı düşünüyorlardı (III. yanlış).
Soru 14: Cumhuriyetin ilanından önce, II. TBMM'nin yaptığı ilk önemli icraat aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: B) Lozan Barış Antlaşması'nın onaylanması
Açıklama: I. TBMM döneminde imzalanan ancak onaylanamayan Lozan Antlaşması, 11 Ağustos 1923'te göreve başlayan II. TBMM'nin ilk işi olarak 23 Ağustos 1923'te onaylanmıştır. Bu, yeni devletin uluslararası meşruiyetini sağlayan en önemli adımdı.
Soru 15: Aşağıdaki olaylardan hangisi, diğerlerinden daha sonra meydana gelmiştir?
Doğru Cevap: D) İzmir Suikastı Girişimi
Açıklama: Kronolojik sıralama şöyledir: Saltanatın kaldırılması (1922), Cumhuriyetin ilanı (1923), Şeyh Sait İsyanı (1925), TCF'nin kapatılması (1925), İzmir Suikastı Girişimi (1926).
Soru 16: Cumhuriyet döneminde, ordu mensuplarının milletvekili olabilmeleri için ordudan istifa etmeleri şartının getirilmesi, hangi ilkenin bir gereğidir?
Doğru Cevap: A) Ordunun siyasetten ayrılması
Açıklama: Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nın kurucularının aynı zamanda muvazzaf asker olmaları üzerine çıkarılan bu kanun, ordu mensuplarının siyasi tartışmaların ve parti rekabetinin dışında kalmasını amaçlamıştır. Bu, ordunun asli görevi olan vatan savunmasına odaklanmasını sağlayan önemli bir adımdır.
Soru 17: Aşağıdaki olaylardan hangisi, hem II. TBMM döneminde yaşanmış hem de rejime karşı çıkan ilk organize isyan hareketidir?
Doğru Cevap: C) Şeyh Sait İsyanı
Açıklama: Şeyh Sait İsyanı, 1925 yılında, yani II. TBMM döneminde (1923-1927) gerçekleşmiştir. İsyanın amacı, halifeliği geri getirmek ve cumhuriyet rejimini yıkmak olduğu için, yeni rejime karşı çıkan ilk büyük ve organize isyan hareketidir.
Soru 18: Atatürk'ün, Fethi Okyar'a Serbest Cumhuriyet Fırkası'nı kurdurmasıyla ulaşmak istediği amaçlar arasında;
I. Hükümet icraatını denetleyecek bir mekanizma oluşturmak,
II. 1929 Dünya Ekonomik Krizi'ne karşı alternatif politikalar üretmek,
III. Rejim karşıtlarını tek bir partide toplayıp kontrol altına almak
hangileri yer alır?
Doğru Cevap: C) I ve II
Açıklama: Atatürk, demokratik bir sistem için muhalefetin şart olduğuna inanıyor ve hükümetin denetlenmesini istiyordu (I). Ayrıca, 1929 Krizi'nin etkilerine karşı CHF'nin devletçi politikalarına alternatif olarak SCF'nin liberal politikalarının tartışılmasını istiyordu (II). Ancak amacı rejim karşıtlarını bir araya getirmek değil, rejime bağlı bir muhalefet partisi oluşturmaktı (III. yanlış).
Soru 19: Cumhuriyetin ilk yıllarında varlığını sürdüren "Ağalık" ve "Şeyhlik" gibi feodal kurumların ortadan kaldırılmasına yönelik en etkili inkılap hangisidir?
Doğru Cevap: E) Medeni Kanun
Açıklama: Ağalık ve şeyhlik gibi kurumlar, güçlerini yerel geleneklerden ve dini yorumlardan alıyordu. Medeni Kanun, bu tür yerel ve dini hukuk kurallarını ortadan kaldırarak ülke genelinde tek ve modern bir hukuk sistemi getirmiştir. Kanun önünde herkesi eşit sayarak bu feodal otoritelerin yasal dayanağını yok etmiştir.
Soru 20: Aşağıdakilerden hangisi, I. TBMM'nin aksine II. TBMM'nin bir özelliği olarak kabul edilebilir?
Doğru Cevap: B) İnkılapçı bir karaktere sahip olması
Açıklama: I. TBMM bir savaş meclisiydi ve temel amacı vatanı kurtarmaktı. Yaptığı tek inkılap saltanatın kaldırılmasıydı. II. TBMM ise savaş bittikten sonra toplandığı için enerjisini tamamen cumhuriyet rejimini yerleştirecek köklü inkılaplara (Halifeliğin kaldırılması, Medeni Kanun vb.) harcamıştır. Bu yüzden II. TBMM için "inkılapçı meclis" tanımı daha uygundur.