🏢 İDARE HUKUKU 🏢
1. İDARE HUKUKUNA GİRİŞ VE TEMEL KAVRAMLAR
A. İdare Hukukunun Özellikleri
- 💡Genç ve dinamik bir hukuk dalıdır (Sürekli gelişir).
- 📚Tedvin (kodifiye) edilmemiştir (Tek bir kitapta toplanmamıştır, dağınıktır).
- ⚖️İçtihatlara (mahkeme kararlarına) dayanır.
- 🏛️Statü hukukudur (Kurallar genel, soyut ve önceden belirlenmiştir).
- 🎯Amacı kamu yararını gerçekleştirmektir.
B. İdari Fonksiyon (İdarenin Görevi)
Devletin, yasama ve yargı fonksiyonları ile Cumhurbaşkanının siyasi işlemleri dışında kalan tüm faaliyetleridir. Temel amacı kamu hizmetlerini sürekli ve düzenli bir şekilde yürütmektir.
2. TÜRKİYE CUMHURİYETİ İDARESİNİN TEMEL İLKELERİ
1982 Anayasası'nın 123. Maddesi idarenin temel ilkelerini belirler: "İdare, kuruluş ve görevleriyle bir bütündür ve kanunla düzenlenir."
A. İdarenin Bütünlüğü İlkesi
İdarenin tek bir yapı olduğunu ifade eder. Bu bütünlük iki hukuki araçla sağlanır: Hiyerarşi ve İdari Vesayet.
1. Hiyerarşi 🔺 (Astlık-Üstlük)
Aynı tüzel kişilik içindeki astlık-üstlük ilişkisidir. Doğal bir yetkidir.
- Kimler Arasında Olur? Bakan ile Vali, Vali ile Kaymakam (Merkez teşkilatı içinde) veya Rektör ile Dekan (Üniversite içinde).
- Yetkiler: Üst, asta emir verebilir, astın işlemlerini hem hukuka uygunluk hem de yerindelik açısından denetleyebilir ve değiştirebilir.
2. İdari Vesayet ↔️ (Denetim)
Farklı tüzel kişilikler arasındaki denetim ilişkisidir. Genellikle Merkezi İdare ile Yerinden Yönetim Kuruluşları arasındadır.
- Kimler Arasında Olur? İçişleri Bakanı'nın Belediye Başkanını denetlemesi, YÖK'ün Üniversiteyi denetlemesi.
- Yetkiler: Sınırlıdır, kanunla belirlenir. Emir verme yetkisi yoktur. Sadece hukuka uygunluk denetimi yapılır (Yerindelik denetimi yapılamaz).
B. Merkezden Yönetim ve Yerinden Yönetim İlkeleri
➡️ Merkezden Yönetim: Hizmetlerin başkentten ve tek elden yürütülmesidir. (Faydası: Güçlü yönetim, yeknesak hizmet. Sakıncası: Bürokrasi artar).
➡️ Yerinden Yönetim: Hizmetlerin merkezin dışındaki, ayrı tüzel kişiliğe sahip kuruluşlarca yürütülmesidir. (Faydası: Bürokrasi azalır, demokrasiye uygundur. Sakıncası: Mali denetim zorlaşır).
C. Yetki Genişliği İlkesi
Sadece İllerde uygulanan ve sadece Valiye tanınan bir yetkidir. Valinin, istisnai durumlarda merkeze danışmadan, merkez adına karar alabilmesidir. Amaç hizmetin gecikmesini önlemektir.
3. TÜRKİYE CUMHURİYETİ İDARİ TEŞKİLATI (ŞEMA)
➡️ Merkezi İdare (Başkent ve Taşra): Ayrı KTK'sı YOKTUR. Hepsi "Devlet Tüzel Kişiliği" içindedir.
➡️ Yerinden Yönetim (Yerel ve Hizmet): KTK'sı VARDIR. (Bu sayede özerktirler ve yönetmelik çıkarabilirler).
1. BAŞKENT TEŞKİLATI 🏛️
- Cumhurbaşkanı
- Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanlıklar
- Yardımcı Kuruluşlar:
- Danıştay (Danışma)
- Sayıştay (Mali Denetim)
- Milli Güvenlik Kurulu (MGK) (Tavsiye)
- Ekonomik ve Sosyal Konsey
2. TAŞRA TEŞKİLATI 🗺️
- İl Genel İdaresi: Vali (En yetkili amir), İl İdare Şube Başkanları, İl İdare Kurulu.
- İlçe İdaresi: Kaymakam, İlçe İdare Şube Başkanları, İlçe İdare Kurulu.
- Bölge İdareleri: (GAP İdaresi, Karayolları Bölge Md. vb.)
1. YEREL YERİNDEN YÖNETİMLER (Mahalli İdareler) 🏡
Karar organları seçimle gelen kuruluşlardır.
- İl Özel İdaresi: (Büyükşehir olmayan 51 ilde). Organları: Vali, İl Genel Meclisi, İl Encümeni.
- Belediye İdaresi: Organları: Belediye Başkanı, Belediye Meclisi, Belediye Encümeni.
- Büyükşehir Belediyesi: (30 ilde).
- Köy İdaresi: Organları: Muhtar, İhtiyar Heyeti, Köy Derneği.
2. HİZMET YERİNDEN YÖNETİMLER (Kamu Kurumları) ⚙️
Belirli bir hizmeti yürüten uzmanlaşmış kuruluşlardır. Organları atama ile gelir.
- İdari Kamu Kurumları: Karayolları Gn. Md., DSİ.
- İktisadi Kamu Kurumları (KİT'ler): TCDD, BOTAŞ, Ziraat Bankası.
- Sosyal Kamu Kurumları: SGK, İŞKUR.
- Bilimsel ve Kültürel Kamu Kurumları: Üniversiteler, TRT, YÖK, TÜBİTAK.
- Bağımsız Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar: RTÜK, BDDK, SPK, Rekabet Kurumu.
- Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları: Barolar, Odalar.
4. YEREL YÖNETİM ORGANLARI HAKKINDA DETAYLAR
A. Kuruluş Usulleri
- ⚖️İl ve İlçe Kurulması/Kaldırılması: KANUN ile olur.
- 🏙️Büyükşehir Belediyesi Kurulması: Nüfusu 750.000+ ise KANUN ile kurulur.
- 🏘️Belediye Kurulması: Nüfusu 5.000+ ise Cumhurbaşkanı Kararı ile kurulur.
- 🏡Köy Kurulması: Nüfusu 150-2.000 arası ise İçişleri Bakanlığı Kararı ile kurulur.
B. Organların Görevden Alınması
Mahalli idarelerin seçilmiş organları (Belediye Başkanı, Meclis üyeleri vb.) suç işlerse:
- Geçici olarak uzaklaştırma yetkisi: İçişleri Bakanı'na aittir (İdari Vesayet).
- Kesin olarak görevden alma (organlığın düşmesi) yetkisi: Danıştay'a aittir (Seçimle gelen yargı kararıyla gider kuralı).
5. KAMU GÖREVLİLERİ VE MEMURLUK
A. Memurluk Mesleğinin Temel İlkeleri (657 DMK)
- Sınıflandırma: Memurların öğrenim ve görevlerine göre ayrılmasıdır (Örn: Teknik Hizmetler Sınıfı).
- Kariyer: Memurların yaptıkları hizmetler için bilgi ve yeteneklerine göre en üst dereceye kadar ilerlemesidir.
- Liyakat: İşe girişte ve yükselmede sadece bilgi, yetenek ve başarının esas alınmasıdır (Kayırmacılığın zıttıdır).
B. Memurluğa Giriş ve Süreç
- Aday memurluk süresi: En az 1 yıl, en çok 2 yıldır.
C. Memurların Ödevleri ve Yasakları
- Ödevler (+): Sadakat, tarafsızlık, kanunlara uyma, hiyerarşik amire itaat, mal bildiriminde bulunma (Sonu 0 ve 5 ile biten yıllarda).
- Yasaklar (-): Grev yasağı, siyasi partilere üye olma yasağı, ticaret yapma yasağı, hediye alma yasağı.
D. Disiplin Cezaları (Sırasıyla Hafiften Ağıra)
- ⚠️ Uyarma
- 🚫 Kınama
- 💰 Aylıktan Kesme
- 📊 Kademe İlerlemesinin Durdurulması
- ❌ Devlet Memurluğundan Çıkarma (İhraç)
🏢 İDARE HUKUKU 🏢
1. İDARE HUKUKUNA GİRİŞ VE TEMEL KAVRAMLAR
A. İdare Hukukunun Özellikleri
- 💡Genç ve dinamik bir hukuk dalıdır (Sürekli gelişir).
- 📚Tedvin (kodifiye) edilmemiştir (Tek bir kitapta toplanmamıştır, dağınıktır).
- ⚖️İçtihatlara (mahkeme kararlarına) dayanır.
- 🏛️Statü hukukudur (Kurallar genel, soyut ve önceden belirlenmiştir).
- 🎯Amacı kamu yararını gerçekleştirmektir.
B. İdari Fonksiyon (İdarenin Görevi)
Devletin, yasama ve yargı fonksiyonları ile Cumhurbaşkanının siyasi işlemleri dışında kalan tüm faaliyetleridir. Temel amacı kamu hizmetlerini sürekli ve düzenli bir şekilde yürütmektir.
2. TÜRKİYE CUMHURİYETİ İDARESİNİN TEMEL İLKELERİ
1982 Anayasası'nın 123. Maddesi idarenin temel ilkelerini belirler: "İdare, kuruluş ve görevleriyle bir bütündür ve kanunla düzenlenir."
A. İdarenin Bütünlüğü İlkesi
İdarenin tek bir yapı olduğunu ifade eder. Bu bütünlük iki hukuki araçla sağlanır: Hiyerarşi ve İdari Vesayet.
1. Hiyerarşi 🔺 (Astlık-Üstlük)
Aynı tüzel kişilik içindeki astlık-üstlük ilişkisidir. Doğal bir yetkidir.
- Kimler Arasında Olur? Bakan ile Vali, Vali ile Kaymakam (Merkez teşkilatı içinde) veya Rektör ile Dekan (Üniversite içinde).
- Yetkiler: Üst, asta emir verebilir, astın işlemlerini hem hukuka uygunluk hem de yerindelik açısından denetleyebilir ve değiştirebilir.
2. İdari Vesayet ↔️ (Denetim)
Farklı tüzel kişilikler arasındaki denetim ilişkisidir. Genellikle Merkezi İdare ile Yerinden Yönetim Kuruluşları arasındadır.
- Kimler Arasında Olur? İçişleri Bakanı'nın Belediye Başkanını denetlemesi, YÖK'ün Üniversiteyi denetlemesi.
- Yetkiler: Sınırlıdır, kanunla belirlenir. Emir verme yetkisi yoktur. Sadece hukuka uygunluk denetimi yapılır (Yerindelik denetimi yapılamaz).
B. Merkezden Yönetim ve Yerinden Yönetim İlkeleri
➡️ Merkezden Yönetim: Hizmetlerin başkentten ve tek elden yürütülmesidir. (Faydası: Güçlü yönetim, yeknesak hizmet. Sakıncası: Bürokrasi artar).
➡️ Yerinden Yönetim: Hizmetlerin merkezin dışındaki, ayrı tüzel kişiliğe sahip kuruluşlarca yürütülmesidir. (Faydası: Bürokrasi azalır, demokrasiye uygundur. Sakıncası: Mali denetim zorlaşır).
C. Yetki Genişliği İlkesi
Sadece İllerde uygulanan ve sadece Valiye tanınan bir yetkidir. Valinin, istisnai durumlarda merkeze danışmadan, merkez adına karar alabilmesidir. Amaç hizmetin gecikmesini önlemektir.
3. TÜRKİYE CUMHURİYETİ İDARİ TEŞKİLATI (ŞEMA)
➡️ Merkezi İdare (Başkent ve Taşra): Ayrı KTK'sı YOKTUR. Hepsi "Devlet Tüzel Kişiliği" içindedir.
➡️ Yerinden Yönetim (Yerel ve Hizmet): KTK'sı VARDIR. (Bu sayede özerktirler ve yönetmelik çıkarabilirler).
1. BAŞKENT TEŞKİLATI 🏛️
- Cumhurbaşkanı
- Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanlıklar
- Yardımcı Kuruluşlar:
- Danıştay (Danışma)
- Sayıştay (Mali Denetim)
- Milli Güvenlik Kurulu (MGK) (Tavsiye)
- Ekonomik ve Sosyal Konsey
2. TAŞRA TEŞKİLATI 🗺️
- İl Genel İdaresi: Vali (En yetkili amir), İl İdare Şube Başkanları, İl İdare Kurulu.
- İlçe İdaresi: Kaymakam, İlçe İdare Şube Başkanları, İlçe İdare Kurulu.
- Bölge İdareleri: (GAP İdaresi, Karayolları Bölge Md. vb.)
1. YEREL YERİNDEN YÖNETİMLER (Mahalli İdareler) 🏡
Karar organları seçimle gelen kuruluşlardır.
- İl Özel İdaresi: (Büyükşehir olmayan 51 ilde). Organları: Vali, İl Genel Meclisi, İl Encümeni.
- Belediye İdaresi: Organları: Belediye Başkanı, Belediye Meclisi, Belediye Encümeni.
- Büyükşehir Belediyesi: (30 ilde).
- Köy İdaresi: Organları: Muhtar, İhtiyar Heyeti, Köy Derneği.
2. HİZMET YERİNDEN YÖNETİMLER (Kamu Kurumları) ⚙️
Belirli bir hizmeti yürüten uzmanlaşmış kuruluşlardır. Organları atama ile gelir.
- İdari Kamu Kurumları: Karayolları Gn. Md., DSİ.
- İktisadi Kamu Kurumları (KİT'ler): TCDD, BOTAŞ, Ziraat Bankası.
- Sosyal Kamu Kurumları: SGK, İŞKUR.
- Bilimsel ve Kültürel Kamu Kurumları: Üniversiteler, TRT, YÖK, TÜBİTAK.
- Bağımsız Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar: RTÜK, BDDK, SPK, Rekabet Kurumu.
- Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları: Barolar, Odalar.
4. YEREL YÖNETİM ORGANLARI HAKKINDA DETAYLAR
A. Kuruluş Usulleri
- ⚖️İl ve İlçe Kurulması/Kaldırılması: KANUN ile olur.
- 🏙️Büyükşehir Belediyesi Kurulması: Nüfusu 750.000+ ise KANUN ile kurulur.
- 🏘️Belediye Kurulması: Nüfusu 5.000+ ise Cumhurbaşkanı Kararı ile kurulur.
- 🏡Köy Kurulması: Nüfusu 150-2.000 arası ise İçişleri Bakanlığı Kararı ile kurulur.
B. Organların Görevden Alınması
Mahalli idarelerin seçilmiş organları (Belediye Başkanı, Meclis üyeleri vb.) suç işlerse:
- Geçici olarak uzaklaştırma yetkisi: İçişleri Bakanı'na aittir (İdari Vesayet).
- Kesin olarak görevden alma (organlığın düşmesi) yetkisi: Danıştay'a aittir (Seçimle gelen yargı kararıyla gider kuralı).
5. KAMU GÖREVLİLERİ VE MEMURLUK
A. Memurluk Mesleğinin Temel İlkeleri (657 DMK)
- Sınıflandırma: Memurların öğrenim ve görevlerine göre ayrılmasıdır (Örn: Teknik Hizmetler Sınıfı).
- Kariyer: Memurların yaptıkları hizmetler için bilgi ve yeteneklerine göre en üst dereceye kadar ilerlemesidir.
- Liyakat: İşe girişte ve yükselmede sadece bilgi, yetenek ve başarının esas alınmasıdır (Kayırmacılığın zıttıdır).
B. Memurluğa Giriş ve Süreç
- Aday memurluk süresi: En az 1 yıl, en çok 2 yıldır.
C. Memurların Ödevleri ve Yasakları
- Ödevler (+): Sadakat, tarafsızlık, kanunlara uyma, hiyerarşik amire itaat, mal bildiriminde bulunma (Sonu 0 ve 5 ile biten yıllarda).
- Yasaklar (-): Grev yasağı, siyasi partilere üye olma yasağı, ticaret yapma yasağı, hediye alma yasağı.
D. Disiplin Cezaları (Sırasıyla Hafiften Ağıra)
- ⚠️ Uyarma
- 🚫 Kınama
- 💰 Aylıktan Kesme
- 📊 Kademe İlerlemesinin Durdurulması
- ❌ Devlet Memurluğundan Çıkarma (İhraç)