Hukukun Temel Kavramları - KPSS Mini Test 1
1. Soru: Toplum hayatını düzenleyen ve devlet yaptırımıyla güçlendirilmiş kurallar bütününe ne ad verilir?
Doğru Cevap: A) Hukuk
Çözüm: Bu tanım, toplumsal düzeni sağlayan ve devletin zorlayıcı gücüyle (yaptırım) desteklenen 'hukuk' kavramının tanımıdır. Ahlak, din ve görgü kurallarının yaptırımı manevidir, devlet yaptırımı yoktur. Örf ve adet ise ancak hukuk kuralı haline gelirse devlet yaptırımına kavuşur.
2. Soru: Türk Hukuk sisteminde, normlar hiyerarşisine göre en üstün olan yazılı hukuk kaynağı aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: C) Anayasa
Çözüm: Normlar hiyerarşisinin (hukuk kuralları arasındaki astlık-üstlük ilişkisi) en tepesinde Anayasa yer alır. Hiçbir kanun, kararname veya yönetmelik Anayasa'ya aykırı olamaz.
3. Soru: Örf ve adet hukukunun bir hukuk kuralı olarak kabul edilebilmesi için aşağıdakilerden hangisi zorunlu unsurlarından biri değildir?
Doğru Cevap: D) Yazılı olması
Çözüm: Örf ve adet hukukunun temel özelliği, adından da anlaşılacağı gibi, "yazısız" bir hukuk kaynağı olmasıdır. Bir örf ve adetin hukuk kuralı sayılabilmesi için; süreklilik (uzun zamandır uygulanması), genel inanç (toplumun buna uymayı zorunlu görmesi) ve devlet desteği (ihlali halinde devlet yaptırımıyla karşılaşılması) unsurları gerekir. Yazılı olma bir şart değildir.
4. Soru: Hâkimin hukuk yaratırken veya mevcut hukuku yorumlarken başvurduğu, bağlayıcı olmayan kaynaklara ne ad verilir?
Doğru Cevap: E) Yardımcı Kaynaklar
Çözüm: Yardımcı kaynaklar, hâkimin karar verirken faydalandığı ancak uymak zorunda olmadığı kaynaklardır. Bunlar bilimsel görüşler (doktrin) ve mahkeme kararlarıdır (içtihatlar - Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararları hariç).
5. Soru: Hukuka aykırı bir idari işlemin, mahkeme kararıyla geçmişe etkili olarak ortadan kaldırılmasına ne ad verilir?
Doğru Cevap: D) İptal
Çözüm: İdare hukukunda, idari işlemlerin (örn: bir atama, bir ceza) hukuka aykırı olması durumunda idare mahkemesinde açılan dava sonucu verilen karara "iptal" denir. İptal kararı, işlemi yapıldığı andan itibaren (geçmişe etkili) ortadan kaldırır.
6. Soru: Bir kimsenin hukuka aykırı bir fiil ile başkasına verdiği zararı ödeme yükümlülüğüne ne ad verilir?
Doğru Cevap: A) Tazminat
Çözüm: Hukuk kurallarının yaptırımlarından biri olan tazminat, bir kişinin hukuka aykırı eylemi (haksız fiil) veya sözleşmeye aykırılığı sonucu başkasına verdiği zararı (maddi veya manevi) giderme yükümlülüğüdür.
7. Soru: Aşağıdakilerden hangisi Kamu Hukuku dallarından biri değildir?
Doğru Cevap: D) Borçlar Hukuku
Çözüm: Kamu hukuku, devlet ile birey veya devletin kurumları arasındaki (eşit olmayan) ilişkileri düzenler. Anayasa, İdare, Ceza ve Vergi Hukuku bu kapsama girer. Borçlar Hukuku ise, eşitler arasındaki (birey-birey veya birey-şirket) borç ilişkilerini düzenleyen bir Özel Hukuk dalıdır.
8. Soru: Ceza Hukukuna hakim olan "Kanunda açıkça suç olarak belirtilmeyen bir fiilden dolayı kimseye ceza verilemez" ilkesi aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: B) Kanunilik İlkesi
Çözüm: "Kanunsuz suç ve ceza olmaz" (nullum crimen, nulla poena sine lege) olarak da bilinen kanunilik ilkesi, bir fiilin suç sayılabilmesi ve karşılığında bir ceza verilebilmesi için bunun açıkça kanunda yazılı olması gerektiğini ifade eder. Bu, temel bir hukuki güvencedir.
9. Soru: Bir kişinin kendi fiilleriyle hak edinebilmesi ve borç altına girebilmesi yeteneğine ne ad verilir?
Doğru Cevap: C) Fiil Ehliyeti
Çözüm: Fiil ehliyeti, kişinin aktif olarak hukuki işlem (örn: sözleşme yapma, dava açma) yapabilme yeteneğidir. Şartları; ayırt etme gücüne sahip olmak, ergin olmak ve kısıtlı olmamaktır. Hak ehliyeti ise, hak ve borç sahibi olabilme (pasif) yeteneğidir ve sağ doğmakla kazanılır.
10. Soru: Aşağıdakilerden hangisi Medeni Hukuk'un alt dallarından biri değildir?
Doğru Cevap: E) Ticaret Hukuku
Çözüm: Medeni Hukuk, Özel Hukukun en geniş dalıdır ve 4 kitaptan oluşur: Kişiler Hukuku, Aile Hukuku, Miras Hukuku ve Eşya Hukuku. (Borçlar Hukuku da Medeni Hukukun tamamlayıcısı ve 5. kitabı olarak kabul edilir). Ticaret Hukuku ise Medeni Hukuk'tan ayrı, bağımsız bir özel hukuk dalıdır.
11. Soru: Sahibine, bir şey üzerinde en geniş yetkileri veren ve herkese karşı ileri sürülebilen haklara ne ad verilir?
Doğru Cevap: B) Mutlak Haklar
Çözüm: Mutlak haklar, sahibine en geniş yetkileri veren ve herkese (toplumdaki diğer tüm bireylere) karşı ileri sürülebilen haklardır. En tipik örnekleri mülkiyet hakkı (ayni haklar) ve kişilik haklarıdır.
12. Soru: Sadece belirli bir kişiye veya kişilere karşı ileri sürülebilen haklara ne ad verilir?
Doğru Cevap: D) Nispi Haklar
Çözüm: Nispi haklar, mutlak hakların aksine, sadece belirli bir kişiye (borçluya) karşı ileri sürülebilen haklardır. En tipik örneği alacak hakkıdır. Bir kişiden 100 TL alacağınız varsa, bu hakkı sadece o kişiden talep edebilirsiniz, başkalarından edemezsiniz.
Hukukun Temel Kavramları - KPSS Mini Test 1
1. Soru: Toplum hayatını düzenleyen ve devlet yaptırımıyla güçlendirilmiş kurallar bütününe ne ad verilir?
Doğru Cevap: A) Hukuk
Çözüm: Bu tanım, toplumsal düzeni sağlayan ve devletin zorlayıcı gücüyle (yaptırım) desteklenen 'hukuk' kavramının tanımıdır. Ahlak, din ve görgü kurallarının yaptırımı manevidir, devlet yaptırımı yoktur. Örf ve adet ise ancak hukuk kuralı haline gelirse devlet yaptırımına kavuşur.
2. Soru: Türk Hukuk sisteminde, normlar hiyerarşisine göre en üstün olan yazılı hukuk kaynağı aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: C) Anayasa
Çözüm: Normlar hiyerarşisinin (hukuk kuralları arasındaki astlık-üstlük ilişkisi) en tepesinde Anayasa yer alır. Hiçbir kanun, kararname veya yönetmelik Anayasa'ya aykırı olamaz.
3. Soru: Örf ve adet hukukunun bir hukuk kuralı olarak kabul edilebilmesi için aşağıdakilerden hangisi zorunlu unsurlarından biri değildir?
Doğru Cevap: D) Yazılı olması
Çözüm: Örf ve adet hukukunun temel özelliği, adından da anlaşılacağı gibi, "yazısız" bir hukuk kaynağı olmasıdır. Bir örf ve adetin hukuk kuralı sayılabilmesi için; süreklilik (uzun zamandır uygulanması), genel inanç (toplumun buna uymayı zorunlu görmesi) ve devlet desteği (ihlali halinde devlet yaptırımıyla karşılaşılması) unsurları gerekir. Yazılı olma bir şart değildir.
4. Soru: Hâkimin hukuk yaratırken veya mevcut hukuku yorumlarken başvurduğu, bağlayıcı olmayan kaynaklara ne ad verilir?
Doğru Cevap: E) Yardımcı Kaynaklar
Çözüm: Yardımcı kaynaklar, hâkimin karar verirken faydalandığı ancak uymak zorunda olmadığı kaynaklardır. Bunlar bilimsel görüşler (doktrin) ve mahkeme kararlarıdır (içtihatlar - Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararları hariç).
5. Soru: Hukuka aykırı bir idari işlemin, mahkeme kararıyla geçmişe etkili olarak ortadan kaldırılmasına ne ad verilir?
Doğru Cevap: D) İptal
Çözüm: İdare hukukunda, idari işlemlerin (örn: bir atama, bir ceza) hukuka aykırı olması durumunda idare mahkemesinde açılan dava sonucu verilen karara "iptal" denir. İptal kararı, işlemi yapıldığı andan itibaren (geçmişe etkili) ortadan kaldırır.
6. Soru: Bir kimsenin hukuka aykırı bir fiil ile başkasına verdiği zararı ödeme yükümlülüğüne ne ad verilir?
Doğru Cevap: A) Tazminat
Çözüm: Hukuk kurallarının yaptırımlarından biri olan tazminat, bir kişinin hukuka aykırı eylemi (haksız fiil) veya sözleşmeye aykırılığı sonucu başkasına verdiği zararı (maddi veya manevi) giderme yükümlülüğüdür.
7. Soru: Aşağıdakilerden hangisi Kamu Hukuku dallarından biri değildir?
Doğru Cevap: D) Borçlar Hukuku
Çözüm: Kamu hukuku, devlet ile birey veya devletin kurumları arasındaki (eşit olmayan) ilişkileri düzenler. Anayasa, İdare, Ceza ve Vergi Hukuku bu kapsama girer. Borçlar Hukuku ise, eşitler arasındaki (birey-birey veya birey-şirket) borç ilişkilerini düzenleyen bir Özel Hukuk dalıdır.
8. Soru: Ceza Hukukuna hakim olan "Kanunda açıkça suç olarak belirtilmeyen bir fiilden dolayı kimseye ceza verilemez" ilkesi aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: B) Kanunilik İlkesi
Çözüm: "Kanunsuz suç ve ceza olmaz" (nullum crimen, nulla poena sine lege) olarak da bilinen kanunilik ilkesi, bir fiilin suç sayılabilmesi ve karşılığında bir ceza verilebilmesi için bunun açıkça kanunda yazılı olması gerektiğini ifade eder. Bu, temel bir hukuki güvencedir.
9. Soru: Bir kişinin kendi fiilleriyle hak edinebilmesi ve borç altına girebilmesi yeteneğine ne ad verilir?
Doğru Cevap: C) Fiil Ehliyeti
Çözüm: Fiil ehliyeti, kişinin aktif olarak hukuki işlem (örn: sözleşme yapma, dava açma) yapabilme yeteneğidir. Şartları; ayırt etme gücüne sahip olmak, ergin olmak ve kısıtlı olmamaktır. Hak ehliyeti ise, hak ve borç sahibi olabilme (pasif) yeteneğidir ve sağ doğmakla kazanılır.
10. Soru: Aşağıdakilerden hangisi Medeni Hukuk'un alt dallarından biri değildir?
Doğru Cevap: E) Ticaret Hukuku
Çözüm: Medeni Hukuk, Özel Hukukun en geniş dalıdır ve 4 kitaptan oluşur: Kişiler Hukuku, Aile Hukuku, Miras Hukuku ve Eşya Hukuku. (Borçlar Hukuku da Medeni Hukukun tamamlayıcısı ve 5. kitabı olarak kabul edilir). Ticaret Hukuku ise Medeni Hukuk'tan ayrı, bağımsız bir özel hukuk dalıdır.
11. Soru: Sahibine, bir şey üzerinde en geniş yetkileri veren ve herkese karşı ileri sürülebilen haklara ne ad verilir?
Doğru Cevap: B) Mutlak Haklar
Çözüm: Mutlak haklar, sahibine en geniş yetkileri veren ve herkese (toplumdaki diğer tüm bireylere) karşı ileri sürülebilen haklardır. En tipik örnekleri mülkiyet hakkı (ayni haklar) ve kişilik haklarıdır.
12. Soru: Sadece belirli bir kişiye veya kişilere karşı ileri sürülebilen haklara ne ad verilir?
Doğru Cevap: D) Nispi Haklar
Çözüm: Nispi haklar, mutlak hakların aksine, sadece belirli bir kişiye (borçluya) karşı ileri sürülebilen haklardır. En tipik örneği alacak hakkıdır. Bir kişiden 100 TL alacağınız varsa, bu hakkı sadece o kişiden talep edebilirsiniz, başkalarından edemezsiniz.