Anayasa Tarihi - Test 1 (Temel Kavramlar ve İlk Anayasalar)
1. Soru: Devletin temel yapısını, organlarını, bu organların birbirleriyle ilişkilerini ve kişilerin temel hak ve hürriyetlerini düzenleyen en üstün hukuk normuna ne ad verilir?
Doğru Cevap: B) Anayasa
Çözüm: Anayasa, normlar hiyerarşisinin en tepesinde yer alan ve devletin temel işleyişini belirleyen soyut ve genel kurallar bütünüdür. Kanunlar ve diğer tüm hukuk kuralları Anayasa'ya aykırı olamaz.
2. Soru: Değiştirilmesi, adi kanunların değiştirilmesinden daha zor usullere bağlanmış olan anayasa türü aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: A) Katı Anayasa
Çözüm: Katı anayasalar, normal kanunlardan farklı ve daha zorlu değiştirilme usullerine sahiptir. Örneğin, daha yüksek kabul nisabı veya halkoylaması şartı getirilmesi anayasayı katılaştırır. Yumuşak anayasalar ise normal kanunlarla aynı usulle değiştirilebilir.
3. Soru: Büyük ölçüde teamüllere, geleneklere ve tarihi belgelere dayanan, tek bir metin halinde toplanmamış anayasa türü hangisidir?
Doğru Cevap: D) Yazısız Anayasa
Çözüm: Yazısız veya teamüli anayasa, kuralların çoğunluğunun anayasal geleneklere ve zamanla oluşan uygulamalara dayandığı bir sistemdir. İngiltere bu sistemin en bilinen örneğidir.
4. Soru: Türk anayasa tarihinin ilk yazılı anayasası aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: C) 1876 Kanun-u Esasî
Çözüm: Osmanlı Devleti döneminde, Birinci Meşrutiyet'in ilanıyla birlikte yürürlüğe giren 1876 Kanun-u Esasî, Türk tarihinin ilk anayasal belgesidir.
5. Soru: 1876 Kanun-u Esasî'ye göre, Padişahın meclisi feshetme ve sürgüne gönderme gibi mutlak yetkileri hangi gelişme ile sınırlandırılmıştır?
Doğru Cevap: D) 1909 Değişiklikleri
Çözüm: İkinci Meşrutiyet'in ilanı sonrası yapılan 1909 değişiklikleri ile Kanun-u Esasî'nin demokratik niteliği artırılmıştır. Padişahın sürgün yetkisi kaldırılmış, meclisi fesih yetkisi zorlaştırılmış ve Meclis-i Mebusan'ın yetkileri artırılmıştır.
6. Soru: Aşağıdakilerden hangisi 1909 Anayasa değişikliği ile getirilen yeniliklerden biri değildir?
Doğru Cevap: C) İlk defa çok partili hayata geçilmesi
Çözüm: Çok partili hayat, 1909 değişikliği ile tanınan bir hak değil, İkinci Meşrutiyet'in ilanıyla fiilen başlayan bir süreçtir. 1909 değişiklikleri daha çok padişahın yetkilerini kısıtlayan ve parlamentonun yetkilerini artıran anayasal düzenlemelerdir.
7. Soru: 1921 Teşkilât-ı Esasiye Kanunu'nun en belirgin özelliği ve kabul ettiği hükümet sistemi aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: C) Kuvvetler birliği - Meclis Hükümeti sistemi
Çözüm: Milli Mücadele döneminde hazırlanan 1921 Anayasası, olağanüstü şartlar gereği "kuvvetler birliği" ilkesini benimsemiştir. Yasama ve yürütme güçleri Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde toplanmıştır. Bu sisteme Meclis Hükümeti sistemi denir.
8. Soru: Aşağıdakilerden hangisi 1921 Teşkilât-ı Esasiye Kanunu'nun özelliklerinden biri değildir?
Doğru Cevap: C) Temel hak ve hürriyetleri ayrıntılı olarak düzenlemesi
Çözüm: 1921 Anayasası, savaş koşullarında hazırlandığı için çok kısa bir metindir ve devletin temel organlarına odaklanmıştır. Temel hak ve hürriyetlere ilişkin bir düzenleme içermez; bu konularda Kanun-u Esasî'nin ilgili hükümlerinin devamı kabul edilmiştir.
9. Soru: 1921 Anayasası'nda 29 Ekim 1923 tarihinde yapılan değişikliğin en önemli sonucu aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: B) Devletin rejiminin Cumhuriyet olarak ilan edilmesi
Çözüm: 29 Ekim 1923 değişikliği ile "Türkiye Devletinin şekl-i Hükümeti Cumhuriyettir" maddesi eklenmiş, Cumhurbaşkanlığı makamı oluşturulmuş ve devletin rejimi net olarak belirlenmiştir.
10. Soru: Türk tarihinde anayasal nitelikteki ilk belge olarak kabul edilen ve Padişahın yetkilerini ilk kez sınırlandıran gelişme hangisidir?
Doğru Cevap: C) Sened-i İttifak
Çözüm: 1808 tarihli Sened-i İttifak, Padişah (II. Mahmut) ile Ayanlar arasında imzalanmış ve Padişahın otoritesini Ayanlar lehine sınırlandırmıştır. Bu özelliğiyle bir anayasa olmasa da anayasal nitelikteki ilk belge sayılır.
11. Soru: 1876 Kanun-u Esasî'nin kabul ettiği yasama organı kaç meclisli bir yapıya sahipti?
Doğru Cevap: B) İki Meclisli (Meclis-i Ayan ve Meclis-i Mebusan)
Çözüm: 1876 Anayasası, Meclis-i Umumi adında çift meclisli bir parlamento kurmuştur. Bu meclis, üyelerini Padişahın seçtiği Meclis-i Ayan ve halkın seçtiği Meclis-i Mebusan'dan oluşuyordu.
12. Soru: 1921 Anayasası'nın 1923 değişikliği ile Meclis Hükümeti sisteminden hangi sisteme doğru bir kayma yaşanmıştır?
Doğru Cevap: D) Parlamenter Sisteme
Çözüm: 1923 değişikliği ile Cumhurbaşkanlığı makamı oluşturulmuş, Başbakan'ın Cumhurbaşkanı tarafından atanması ve Başbakan'ın da bakanlarını seçmesi usulü getirilmiştir. Bu, Meclis Hükümetinin yürütme kurulunun meclis içinden seçilmesi modelinden, klasik parlamenter sistemin yürütme yapısına doğru bir kaymadır.
Anayasa Tarihi - Test 1 (Temel Kavramlar ve İlk Anayasalar)
1. Soru: Devletin temel yapısını, organlarını, bu organların birbirleriyle ilişkilerini ve kişilerin temel hak ve hürriyetlerini düzenleyen en üstün hukuk normuna ne ad verilir?
Doğru Cevap: B) Anayasa
Çözüm: Anayasa, normlar hiyerarşisinin en tepesinde yer alan ve devletin temel işleyişini belirleyen soyut ve genel kurallar bütünüdür. Kanunlar ve diğer tüm hukuk kuralları Anayasa'ya aykırı olamaz.
2. Soru: Değiştirilmesi, adi kanunların değiştirilmesinden daha zor usullere bağlanmış olan anayasa türü aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: A) Katı Anayasa
Çözüm: Katı anayasalar, normal kanunlardan farklı ve daha zorlu değiştirilme usullerine sahiptir. Örneğin, daha yüksek kabul nisabı veya halkoylaması şartı getirilmesi anayasayı katılaştırır. Yumuşak anayasalar ise normal kanunlarla aynı usulle değiştirilebilir.
3. Soru: Büyük ölçüde teamüllere, geleneklere ve tarihi belgelere dayanan, tek bir metin halinde toplanmamış anayasa türü hangisidir?
Doğru Cevap: D) Yazısız Anayasa
Çözüm: Yazısız veya teamüli anayasa, kuralların çoğunluğunun anayasal geleneklere ve zamanla oluşan uygulamalara dayandığı bir sistemdir. İngiltere bu sistemin en bilinen örneğidir.
4. Soru: Türk anayasa tarihinin ilk yazılı anayasası aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: C) 1876 Kanun-u Esasî
Çözüm: Osmanlı Devleti döneminde, Birinci Meşrutiyet'in ilanıyla birlikte yürürlüğe giren 1876 Kanun-u Esasî, Türk tarihinin ilk anayasal belgesidir.
5. Soru: 1876 Kanun-u Esasî'ye göre, Padişahın meclisi feshetme ve sürgüne gönderme gibi mutlak yetkileri hangi gelişme ile sınırlandırılmıştır?
Doğru Cevap: D) 1909 Değişiklikleri
Çözüm: İkinci Meşrutiyet'in ilanı sonrası yapılan 1909 değişiklikleri ile Kanun-u Esasî'nin demokratik niteliği artırılmıştır. Padişahın sürgün yetkisi kaldırılmış, meclisi fesih yetkisi zorlaştırılmış ve Meclis-i Mebusan'ın yetkileri artırılmıştır.
6. Soru: Aşağıdakilerden hangisi 1909 Anayasa değişikliği ile getirilen yeniliklerden biri değildir?
Doğru Cevap: C) İlk defa çok partili hayata geçilmesi
Çözüm: Çok partili hayat, 1909 değişikliği ile tanınan bir hak değil, İkinci Meşrutiyet'in ilanıyla fiilen başlayan bir süreçtir. 1909 değişiklikleri daha çok padişahın yetkilerini kısıtlayan ve parlamentonun yetkilerini artıran anayasal düzenlemelerdir.
7. Soru: 1921 Teşkilât-ı Esasiye Kanunu'nun en belirgin özelliği ve kabul ettiği hükümet sistemi aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: C) Kuvvetler birliği - Meclis Hükümeti sistemi
Çözüm: Milli Mücadele döneminde hazırlanan 1921 Anayasası, olağanüstü şartlar gereği "kuvvetler birliği" ilkesini benimsemiştir. Yasama ve yürütme güçleri Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde toplanmıştır. Bu sisteme Meclis Hükümeti sistemi denir.
8. Soru: Aşağıdakilerden hangisi 1921 Teşkilât-ı Esasiye Kanunu'nun özelliklerinden biri değildir?
Doğru Cevap: C) Temel hak ve hürriyetleri ayrıntılı olarak düzenlemesi
Çözüm: 1921 Anayasası, savaş koşullarında hazırlandığı için çok kısa bir metindir ve devletin temel organlarına odaklanmıştır. Temel hak ve hürriyetlere ilişkin bir düzenleme içermez; bu konularda Kanun-u Esasî'nin ilgili hükümlerinin devamı kabul edilmiştir.
9. Soru: 1921 Anayasası'nda 29 Ekim 1923 tarihinde yapılan değişikliğin en önemli sonucu aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: B) Devletin rejiminin Cumhuriyet olarak ilan edilmesi
Çözüm: 29 Ekim 1923 değişikliği ile "Türkiye Devletinin şekl-i Hükümeti Cumhuriyettir" maddesi eklenmiş, Cumhurbaşkanlığı makamı oluşturulmuş ve devletin rejimi net olarak belirlenmiştir.
10. Soru: Türk tarihinde anayasal nitelikteki ilk belge olarak kabul edilen ve Padişahın yetkilerini ilk kez sınırlandıran gelişme hangisidir?
Doğru Cevap: C) Sened-i İttifak
Çözüm: 1808 tarihli Sened-i İttifak, Padişah (II. Mahmut) ile Ayanlar arasında imzalanmış ve Padişahın otoritesini Ayanlar lehine sınırlandırmıştır. Bu özelliğiyle bir anayasa olmasa da anayasal nitelikteki ilk belge sayılır.
11. Soru: 1876 Kanun-u Esasî'nin kabul ettiği yasama organı kaç meclisli bir yapıya sahipti?
Doğru Cevap: B) İki Meclisli (Meclis-i Ayan ve Meclis-i Mebusan)
Çözüm: 1876 Anayasası, Meclis-i Umumi adında çift meclisli bir parlamento kurmuştur. Bu meclis, üyelerini Padişahın seçtiği Meclis-i Ayan ve halkın seçtiği Meclis-i Mebusan'dan oluşuyordu.
12. Soru: 1921 Anayasası'nın 1923 değişikliği ile Meclis Hükümeti sisteminden hangi sisteme doğru bir kayma yaşanmıştır?
Doğru Cevap: D) Parlamenter Sisteme
Çözüm: 1923 değişikliği ile Cumhurbaşkanlığı makamı oluşturulmuş, Başbakan'ın Cumhurbaşkanı tarafından atanması ve Başbakan'ın da bakanlarını seçmesi usulü getirilmiştir. Bu, Meclis Hükümetinin yürütme kurulunun meclis içinden seçilmesi modelinden, klasik parlamenter sistemin yürütme yapısına doğru bir kaymadır.