Anayasa Tarihi - Test 2 (Cumhuriyet Dönemi Anayasaları)
1. Soru: Hem 1921 Anayasası hem de 1924 Anayasası tarafından benimsenen ortak hükümet sistemi modeli aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: B) Karma Sistem (Meclis Hükümeti ve Parlamenter Sistem arası)
Çözüm: 1924 Anayasası, 1921'in Meclis Hükümeti sisteminin temelini (yasamanın üstünlüğü) korumuş ancak 1923 değişikliği ile eklenen parlamenter sistem unsurlarını (Cumhurbaşkanı, Başbakan, Bakanlar Kurulu) da geliştirmiştir. Bu nedenle "karma" bir sistem olarak nitelendirilir.
2. Soru: Aşağıdakilerden hangisi 1924 Teşkilât-ı Esasiye Kanunu'nun özelliklerinden biri değildir?
Doğru Cevap: D) Anayasanın üstünlüğünü denetleyen bir Anayasa Mahkemesi kurması
Çözüm: 1924 Anayasası'nda anayasanın üstünlüğü ilkesi bulunsa da, kanunların anayasaya uygunluğunu denetleyecek bir Anayasa Mahkemesi kurulmamıştır. Anayasaya uygunluk denetimi (Anayasa Yargısı) Türk hukukuna ilk kez 1961 Anayasası ile girmiştir.
3. Soru: Atatürk ilkelerinin 1924 Anayasası'na girmesi hangi yıl yapılan değişiklikle gerçekleşmiştir?
Doğru Cevap: D) 1937
Çözüm: 1924 Anayasası'nın en önemli değişikliklerinden biri 1937 yılında yapılmış ve altı temel ilke (Cumhuriyetçilik, Milliyetçilik, Halkçılık, Devletçilik, Laiklik, İnkılapçılık) anayasa metnine eklenmiştir.
4. Soru: 1924 Anayasası döneminde, "Devletin dini, din-i İslamdır" ibaresinin anayasadan çıkarılması hangi yıl gerçekleşmiştir?
Doğru Cevap: B) 1928
Çözüm: Laikleşme yolunda atılan önemli adımlardan biri olarak, 1928 yılında yapılan anayasa değişikliği ile hem "Devletin dini İslamdır" maddesi hem de milletvekillerinin yemin metnindeki dini ifadeler anayasadan çıkarılmıştır.
5. Soru: Türk Anayasa tarihinde ilk defa "sosyal devlet" ilkesine ve sendika kurma gibi sosyal haklara yer veren anayasa aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: D) 1961 Anayasası
Çözüm: 1961 Anayasası, hazırlandığı dönemin de etkisiyle sosyal haklara ve "sosyal devlet" ilkesine vurgu yapan ilk anayasamızdır. Temel hak ve hürriyetleri çok ayrıntılı düzenlemiş, sendika kurma ve grev haklarını anayasal güvenceye kavuşturmuştur.
6. Soru: Aşağıdakilerden hangisi 1961 Anayasası'nın getirdiği yeniliklerden biri değildir?
Doğru Cevap: C) Başbakanlık makamının oluşturulması
Çözüm: Başbakanlık makamı ve parlamenter sistemin temel unsurları ilk kez 1921 Anayasası'nın 1923 değişikliği ile hukukumuza girmiş ve 1924 Anayasası'nda da devam etmiştir. 1961 Anayasası bu makamı getiren değil, klasik parlamenter sisteme uygun şekilde yeniden düzenleyen anayasadır.
7. Soru: 1961 Anayasası'nın kabul ettiği yasama organının iki kanadı aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: D) Millet Meclisi ve Cumhuriyet Senatosu
Çözüm: 1961 Anayasası, 1876'dan sonra tekrar çift meclisli bir parlamento yapısını benimsemiştir. Yasama organı olan Türkiye Büyük Millet Meclisi; halkın seçtiği Millet Meclisi ve seçilmiş/atanmış üyelerden oluşan Cumhuriyet Senatosu'ndan meydana geliyordu.
8. Soru: 1961 Anayasası'nın çok özgürlükçü bulunması ve siyasi istikrarsızlıklara yol açtığı iddiasıyla, yürütmeyi güçlendirmek ve temel hakları sınırlamak amacıyla yapılan değişiklikler hangi tarihler arasında gerçekleşmiştir?
Doğru Cevap: B) 1971-1973
Çözüm: 12 Mart 1971 Muhtırası sonrasında, 1961 Anayasası'nın getirdiği özgürlükçü ortamın "fazla" olduğu gerekçesiyle, 1971 ve 1973 yıllarında köklü değişiklikler yapılmıştır. Bu değişiklikler yürütme organını güçlendirmiş ve temel hakları kısıtlamıştır.
9. Soru: Aşağıdakilerden hangisi 1971-1973 değişiklikleri ile getirilen düzenlemelerden biri değildir?
Doğru Cevap: C) Anayasa Mahkemesi'nin kurulması
Çözüm: Anayasa Mahkemesi, 1971-1973 değişiklikleri ile değil, 1961 Anayasası'nın ilk hali ile kurulan bir organdır. 1971 değişiklikleri Anayasa Mahkemesi'nin bazı yetkilerini (örn: anayasa değişikliği denetimi) kısıtlamıştır.
10. Soru: Sadece temel ilkeleri belirleyen, ayrıntılı düzenlemeleri kanunlara bırakan kısa ve öz anayasa modeline ne ad verilir?
Doğru Cevap: B) Çerçeve Anayasa
Çözüm: Çerçeve anayasalar, genel ilkeleri koyar ve ayrıntıları yasama organına bırakır (Örn: 1921 Anayasası). Kazuistik anayasalar ise çok ayrıntılıdır ve birçok konuyu detaylıca düzenler (Örn: 1961 ve 1982 Anayasaları).
11. Soru: 1961 Anayasası'nı hazırlayan ve halkoyuna sunan meclis aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: C) Kurucu Meclis
Çözüm: 27 Mayıs 1960 askeri müdahalesi sonrasında, yeni anayasayı hazırlamak üzere "Kurucu Meclis" oluşturulmuştur. Bu meclis, Milli Birlik Komitesi ve Temsilciler Meclisi olmak üzere iki kanattan oluşuyordu.
12. Soru: 1924 Anayasası, egemenliğin kaynağı ve devletin rejimi bakımından hangi iki anayasadan temel olarak ayrılır?
Doğru Cevap: C) Sadece 1876
Çözüm: 1921, 1924, 1961 ve 1982 Anayasalarının tamamı egemenliği millete dayandırır. 1876 Kanun-u Esasî ise egemenliği Padişaha (ve soya) dayandıran tek anayasamızdır. 1924 Anayasası'nın "Cumhuriyet" rejimi de onu 1876'nın "Meşruti Monarşi"sinden temel olarak ayırır.
Anayasa Tarihi - Test 2 (Cumhuriyet Dönemi Anayasaları)
1. Soru: Hem 1921 Anayasası hem de 1924 Anayasası tarafından benimsenen ortak hükümet sistemi modeli aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: B) Karma Sistem (Meclis Hükümeti ve Parlamenter Sistem arası)
Çözüm: 1924 Anayasası, 1921'in Meclis Hükümeti sisteminin temelini (yasamanın üstünlüğü) korumuş ancak 1923 değişikliği ile eklenen parlamenter sistem unsurlarını (Cumhurbaşkanı, Başbakan, Bakanlar Kurulu) da geliştirmiştir. Bu nedenle "karma" bir sistem olarak nitelendirilir.
2. Soru: Aşağıdakilerden hangisi 1924 Teşkilât-ı Esasiye Kanunu'nun özelliklerinden biri değildir?
Doğru Cevap: D) Anayasanın üstünlüğünü denetleyen bir Anayasa Mahkemesi kurması
Çözüm: 1924 Anayasası'nda anayasanın üstünlüğü ilkesi bulunsa da, kanunların anayasaya uygunluğunu denetleyecek bir Anayasa Mahkemesi kurulmamıştır. Anayasaya uygunluk denetimi (Anayasa Yargısı) Türk hukukuna ilk kez 1961 Anayasası ile girmiştir.
3. Soru: Atatürk ilkelerinin 1924 Anayasası'na girmesi hangi yıl yapılan değişiklikle gerçekleşmiştir?
Doğru Cevap: D) 1937
Çözüm: 1924 Anayasası'nın en önemli değişikliklerinden biri 1937 yılında yapılmış ve altı temel ilke (Cumhuriyetçilik, Milliyetçilik, Halkçılık, Devletçilik, Laiklik, İnkılapçılık) anayasa metnine eklenmiştir.
4. Soru: 1924 Anayasası döneminde, "Devletin dini, din-i İslamdır" ibaresinin anayasadan çıkarılması hangi yıl gerçekleşmiştir?
Doğru Cevap: B) 1928
Çözüm: Laikleşme yolunda atılan önemli adımlardan biri olarak, 1928 yılında yapılan anayasa değişikliği ile hem "Devletin dini İslamdır" maddesi hem de milletvekillerinin yemin metnindeki dini ifadeler anayasadan çıkarılmıştır.
5. Soru: Türk Anayasa tarihinde ilk defa "sosyal devlet" ilkesine ve sendika kurma gibi sosyal haklara yer veren anayasa aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: D) 1961 Anayasası
Çözüm: 1961 Anayasası, hazırlandığı dönemin de etkisiyle sosyal haklara ve "sosyal devlet" ilkesine vurgu yapan ilk anayasamızdır. Temel hak ve hürriyetleri çok ayrıntılı düzenlemiş, sendika kurma ve grev haklarını anayasal güvenceye kavuşturmuştur.
6. Soru: Aşağıdakilerden hangisi 1961 Anayasası'nın getirdiği yeniliklerden biri değildir?
Doğru Cevap: C) Başbakanlık makamının oluşturulması
Çözüm: Başbakanlık makamı ve parlamenter sistemin temel unsurları ilk kez 1921 Anayasası'nın 1923 değişikliği ile hukukumuza girmiş ve 1924 Anayasası'nda da devam etmiştir. 1961 Anayasası bu makamı getiren değil, klasik parlamenter sisteme uygun şekilde yeniden düzenleyen anayasadır.
7. Soru: 1961 Anayasası'nın kabul ettiği yasama organının iki kanadı aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: D) Millet Meclisi ve Cumhuriyet Senatosu
Çözüm: 1961 Anayasası, 1876'dan sonra tekrar çift meclisli bir parlamento yapısını benimsemiştir. Yasama organı olan Türkiye Büyük Millet Meclisi; halkın seçtiği Millet Meclisi ve seçilmiş/atanmış üyelerden oluşan Cumhuriyet Senatosu'ndan meydana geliyordu.
8. Soru: 1961 Anayasası'nın çok özgürlükçü bulunması ve siyasi istikrarsızlıklara yol açtığı iddiasıyla, yürütmeyi güçlendirmek ve temel hakları sınırlamak amacıyla yapılan değişiklikler hangi tarihler arasında gerçekleşmiştir?
Doğru Cevap: B) 1971-1973
Çözüm: 12 Mart 1971 Muhtırası sonrasında, 1961 Anayasası'nın getirdiği özgürlükçü ortamın "fazla" olduğu gerekçesiyle, 1971 ve 1973 yıllarında köklü değişiklikler yapılmıştır. Bu değişiklikler yürütme organını güçlendirmiş ve temel hakları kısıtlamıştır.
9. Soru: Aşağıdakilerden hangisi 1971-1973 değişiklikleri ile getirilen düzenlemelerden biri değildir?
Doğru Cevap: C) Anayasa Mahkemesi'nin kurulması
Çözüm: Anayasa Mahkemesi, 1971-1973 değişiklikleri ile değil, 1961 Anayasası'nın ilk hali ile kurulan bir organdır. 1971 değişiklikleri Anayasa Mahkemesi'nin bazı yetkilerini (örn: anayasa değişikliği denetimi) kısıtlamıştır.
10. Soru: Sadece temel ilkeleri belirleyen, ayrıntılı düzenlemeleri kanunlara bırakan kısa ve öz anayasa modeline ne ad verilir?
Doğru Cevap: B) Çerçeve Anayasa
Çözüm: Çerçeve anayasalar, genel ilkeleri koyar ve ayrıntıları yasama organına bırakır (Örn: 1921 Anayasası). Kazuistik anayasalar ise çok ayrıntılıdır ve birçok konuyu detaylıca düzenler (Örn: 1961 ve 1982 Anayasaları).
11. Soru: 1961 Anayasası'nı hazırlayan ve halkoyuna sunan meclis aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: C) Kurucu Meclis
Çözüm: 27 Mayıs 1960 askeri müdahalesi sonrasında, yeni anayasayı hazırlamak üzere "Kurucu Meclis" oluşturulmuştur. Bu meclis, Milli Birlik Komitesi ve Temsilciler Meclisi olmak üzere iki kanattan oluşuyordu.
12. Soru: 1924 Anayasası, egemenliğin kaynağı ve devletin rejimi bakımından hangi iki anayasadan temel olarak ayrılır?
Doğru Cevap: C) Sadece 1876
Çözüm: 1921, 1924, 1961 ve 1982 Anayasalarının tamamı egemenliği millete dayandırır. 1876 Kanun-u Esasî ise egemenliği Padişaha (ve soya) dayandıran tek anayasamızdır. 1924 Anayasası'nın "Cumhuriyet" rejimi de onu 1876'nın "Meşruti Monarşi"sinden temel olarak ayırır.