Ses Bilgisi Test 4
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ulama yoktur?
Doğru Cevap: C
Ulama, ünsüzle biten sözcükten sonra ünlüyle başlayan sözcük gelmesidir. Ancak arada noktalama işareti varsa ulama olmaz.
A) Akşam ezanı, ezan okunurken.
B) Mehmet Akif.
C) "Dün akşam," ifadesinde "akşam" ünlüyle başlasa da, "Dün" kelimesinden sonra virgül olduğu için ulama yapılamaz.
D) Elindeki kitabı (Hata), kitabın üzerine. (Düzeltme: kitabı**n** **ü**zerine)
E) Soğuk hava (Hata), herkesi etkiledi.
2. "Sanatçı, yaşadığı çağın tanığıdır ve eserlerinde bunu yansıtmaktan çekinmez."
Bu cümlede aşağıdaki ses olaylarından hangisi yoktur?
Doğru Cevap: C
A) Sanatçı (Sanat-cı), yansıtmaktan (yansıt-mak-dan) -> Benzeşme var.
B) yaşadığı (yaşadık-ı), çağın (çağ-ın) -> Yumuşama var.
D) Tanığıdı**r** (Tanık-ı-**n**-dır olmalıydı, ancak "eserleri**n**de" kelimesinde 'n' kaynaştırmadır.) -> Kaynaştırma var.
E) çağın tanığıdır -> Ulama var.
C) Cümlede ünlü daralması (a/e seslerinin ı/i/u/ü'ye dönmesi) yoktur.
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünlü daralmasına uğramış bir sözcük kullanılmıştır?
Doğru Cevap: D
Ünlü daralması, -a veya -e ile biten fiillere -yor eki geldiğinde bu seslerin -ı, -i, -u, -ü'ye dönüşmesidir.
D) "temizliyor" kelimesinin kökü "temizle-" fiilidir. "-yor" eki alınca (temizle-yor -> temizliyor) e->i daralması olmuştur.
A, B, E seçeneklerinde (yürü-yor, çalış-ıyor, sevin-iyor) kökler zaten ünlü (a/e) ile bitmediği için daralma yoktur, araya yardımcı ünlü girmiştir.
4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yay ayraç içinde belirtilen ses olayı yoktur?
Doğru Cevap: E
A) Sıcacık (Sıcak-cık) -> Ünsüz düşmesi var.
B) Fikri (Fikir-i) -> Ünlü düşmesi var.
C) Anlamıyorum (Anla-ma-yor) -> Ünlü daralması var.
D) Sana (Sen-a -> Sana) -> Kökte ünlü değişimi var.
E) Gencecik (Genç-cik -> Gencecik) -> Ünsüz yumuşaması (ç->c) ve ünlü türemesi (e) vardır. Ünsüz benzeşmesi yoktur.
5. Gidiyorum gurbeti gönlümde duya duya
Ulukışla yolundan Orta Anadolu'ya
İlk sevgiye benzeyen ilk acı, ilk ayrılık
Yüreğimin yaktığı ateşle hava ılık
Bu dörtlükte aşağıdaki ses olaylarından hangisi yoktur?
Doğru Cevap: D
A) Yumuşama: Gidiyorum (Git->Gid), Yüreğimin (Yürek->Yüreğ), yaktığı (yaktak->yaktığı).
B) Düşme: Gönlümde (Gönül), Benzeyen (Beniz), Ayrılık (Ayır-ı).
C) Benzeşme: Yaktığı (Yak-dık -> Yaktık).
E) Ulama: Gidiyorum gurbeti (Hata), Orta Anadolu'ya, ilk acı, ilk ayrılık, ateşle hava (Hata). (Düzeltme: Ulama var: Or**t**a **A**nadolu'ya, il**k** **a**cı, il**k** **a**yrılık)
D) Daralma: Dörtlükte ünlü daralması (a/e -> ı/i/u/ü) yoktur. "Gidiyorum" kelimesindeki 'i' yardımcı ünlüdür, daralma değildir.
6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışına neden olan bir ses olayı vardır?
Doğru Cevap: B
B) "Gelmiyeceğini" sözcüğünde gereksiz ünlü daralması yapılmıştır. "-ecek" ekinden önce gelen olumsuzluk eki (-me) "y" kaynaştırması alsa bile daralmaz (istisnalar hariç). Doğrusu "Gelmeyeceğini" olmalıdır. Bu durum yazım yanlışına yol açmıştır.
7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde hem ünlü düşmesi hem de ünsüz yumuşaması örneği vardır?
Doğru Cevap: E
E) "Göğsündeki" (Göğüs -> Göğsü: Ünlü düşmesi) ve "giderek" (Git -> Giderek: Ünsüz yumuşaması). Bu cümlede her iki ses olayı da farklı sözcüklerde mevcuttur.
A) Şehrin (Şehir) -> Düşme var. Yumuşama yok.
B) Yaptığı (Yapdık) -> Yumuşama var. Düşme yok.
C) Çevirdiği (Çevir-dik) -> Düşme ve yumuşama aynı kelimede var. Bu da doğru bir cevaptır.
D) Aklına (Akıl) -> Düşme var. Yumuşama yok.
***Not: Soruda hem C hem de E şıkkı kurala uymaktadır. E şıkkı farklı kelimelerde, C şıkkı aynı kelimede göstermektedir. İkisi de geçerlidir.***
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "-yor" ekinin daraltıcı etkisi dışında bir sebeple ünlü daralması olmuştur?
Doğru Cevap: D
"-yor" eki dışında daralma genellikle "y" kaynaştırma ünsüzünün etkisiyle "demek" ve "yemek" fiillerinde görülür.
D) "yiyecek" (ye-y-ecek -> yiyecek) sözcüğünde "y" etkisiyle e->i daralması olmuştur.
A, B, C, E seçeneklerinde daralma "-yor" ekinden kaynaklanmaktadır (bil-m**i**yor, dinl**i**yor, temizl**i**yor) veya daralma yoktur (bakıyor).
9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcükte kaynaştırma ünsüzü yoktur?
Doğru Cevap: C
C) "Beşinci" (Beş-inci) sözcüğünde sayı ünsüzle (ş) bittiği için iki ünlü yan yana gelmemiş, bu nedenle kaynaştırma harfine ihtiyaç duyulmamıştır.
A) Altı-(n)-cı. B) Yedi-(ş)-er. D) Konuşma-(y)ı. E) O-(n)-unla.
10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcükte herhangi bir ses olayı yoktur?
Doğru Cevap: E
A) Bana (Kök: Ben -> Bana, Kökte ünlü değişimi).
B) Sınıfta (Sınıf-da -> Sınıfta, Ünsüz benzeşmesi).
C) Ağacın (Ağaç-ın -> Ağacın, Ünsüz yumuşaması).
D) Giderek (Git-erek -> Giderek, Ünsüz yumuşaması).
E) Öğrenciler (Öğren-ci-ler). Bu sözcükte herhangi bir ses olayı yoktur.
11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ulama yapılacak yer sayısı diğerlerinden fazladır?
Doğru Cevap: C
Ulama sayısını (Ünsüzle bitip, Ünlüyle başlayan):
A) Dün akşam, akşam erken (2).
B) Masanın üzerinde, üzerinde üç, üç adet, adet elma (4).
C) Kitap okumak, okumak insanın, insanın ufkunu, ufkunun açan, bir eylemdir (5).
D) Sabah sporu (yok), için dışarı (yok). Toplam: 0.
E) sohbet ettik (1).
En fazla (5 adet) C seçeneğindedir.
12. "Ağaçtan topladığım elmaları sepete doldurdum."
Bu cümlede aşağıdaki ses olaylarından hangisi yoktur?
Doğru Cevap: D
A) Benzeşme: Ağaçtan (Ağaç-dan).
B) Yumuşama: topladığım (topladık-ım).
C) Ulama: topladığım elmaları.
E) Kaynaştırma: Cümlede iki ünlünün arasına giren (y, ş, s, n) veya bir ünlüden sonra ek alan zamirin başına gelen (n) bir kaynaştırma harfi yoktur.
D) Ünlü Daralması: Cümlede '-yor' eki veya 'y' etkisiyle (demek, yemek fiilleri) oluşan bir daralma yoktur.
***Not:*** Cümlede hem (D) Ünlü Daralması hem de (E) Kaynaştırma yoktur. Bu tip çift cevaplı durumlarda, en kesin olmayan (veya soru kökünün yoklaması en muhtemel olan) seçilir. Ünlü daralması kesinlikle yoktur.
Ses Bilgisi Test 4
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ulama yoktur?
Doğru Cevap: C
Ulama, ünsüzle biten sözcükten sonra ünlüyle başlayan sözcük gelmesidir. Ancak arada noktalama işareti varsa ulama olmaz.
A) Akşam ezanı, ezan okunurken.
B) Mehmet Akif.
C) "Dün akşam," ifadesinde "akşam" ünlüyle başlasa da, "Dün" kelimesinden sonra virgül olduğu için ulama yapılamaz.
D) Elindeki kitabı (Hata), kitabın üzerine. (Düzeltme: kitabı**n** **ü**zerine)
E) Soğuk hava (Hata), herkesi etkiledi.
2. "Sanatçı, yaşadığı çağın tanığıdır ve eserlerinde bunu yansıtmaktan çekinmez."
Bu cümlede aşağıdaki ses olaylarından hangisi yoktur?
Doğru Cevap: C
A) Sanatçı (Sanat-cı), yansıtmaktan (yansıt-mak-dan) -> Benzeşme var.
B) yaşadığı (yaşadık-ı), çağın (çağ-ın) -> Yumuşama var.
D) Tanığıdı**r** (Tanık-ı-**n**-dır olmalıydı, ancak "eserleri**n**de" kelimesinde 'n' kaynaştırmadır.) -> Kaynaştırma var.
E) çağın tanığıdır -> Ulama var.
C) Cümlede ünlü daralması (a/e seslerinin ı/i/u/ü'ye dönmesi) yoktur.
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünlü daralmasına uğramış bir sözcük kullanılmıştır?
Doğru Cevap: D
Ünlü daralması, -a veya -e ile biten fiillere -yor eki geldiğinde bu seslerin -ı, -i, -u, -ü'ye dönüşmesidir.
D) "temizliyor" kelimesinin kökü "temizle-" fiilidir. "-yor" eki alınca (temizle-yor -> temizliyor) e->i daralması olmuştur.
A, B, E seçeneklerinde (yürü-yor, çalış-ıyor, sevin-iyor) kökler zaten ünlü (a/e) ile bitmediği için daralma yoktur, araya yardımcı ünlü girmiştir.
4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yay ayraç içinde belirtilen ses olayı yoktur?
Doğru Cevap: E
A) Sıcacık (Sıcak-cık) -> Ünsüz düşmesi var.
B) Fikri (Fikir-i) -> Ünlü düşmesi var.
C) Anlamıyorum (Anla-ma-yor) -> Ünlü daralması var.
D) Sana (Sen-a -> Sana) -> Kökte ünlü değişimi var.
E) Gencecik (Genç-cik -> Gencecik) -> Ünsüz yumuşaması (ç->c) ve ünlü türemesi (e) vardır. Ünsüz benzeşmesi yoktur.
5. Gidiyorum gurbeti gönlümde duya duya
Ulukışla yolundan Orta Anadolu'ya
İlk sevgiye benzeyen ilk acı, ilk ayrılık
Yüreğimin yaktığı ateşle hava ılık
Bu dörtlükte aşağıdaki ses olaylarından hangisi yoktur?
Doğru Cevap: D
A) Yumuşama: Gidiyorum (Git->Gid), Yüreğimin (Yürek->Yüreğ), yaktığı (yaktak->yaktığı).
B) Düşme: Gönlümde (Gönül), Benzeyen (Beniz), Ayrılık (Ayır-ı).
C) Benzeşme: Yaktığı (Yak-dık -> Yaktık).
E) Ulama: Gidiyorum gurbeti (Hata), Orta Anadolu'ya, ilk acı, ilk ayrılık, ateşle hava (Hata). (Düzeltme: Ulama var: Or**t**a **A**nadolu'ya, il**k** **a**cı, il**k** **a**yrılık)
D) Daralma: Dörtlükte ünlü daralması (a/e -> ı/i/u/ü) yoktur. "Gidiyorum" kelimesindeki 'i' yardımcı ünlüdür, daralma değildir.
6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışına neden olan bir ses olayı vardır?
Doğru Cevap: B
B) "Gelmiyeceğini" sözcüğünde gereksiz ünlü daralması yapılmıştır. "-ecek" ekinden önce gelen olumsuzluk eki (-me) "y" kaynaştırması alsa bile daralmaz (istisnalar hariç). Doğrusu "Gelmeyeceğini" olmalıdır. Bu durum yazım yanlışına yol açmıştır.
7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde hem ünlü düşmesi hem de ünsüz yumuşaması örneği vardır?
Doğru Cevap: E
E) "Göğsündeki" (Göğüs -> Göğsü: Ünlü düşmesi) ve "giderek" (Git -> Giderek: Ünsüz yumuşaması). Bu cümlede her iki ses olayı da farklı sözcüklerde mevcuttur.
A) Şehrin (Şehir) -> Düşme var. Yumuşama yok.
B) Yaptığı (Yapdık) -> Yumuşama var. Düşme yok.
C) Çevirdiği (Çevir-dik) -> Düşme ve yumuşama aynı kelimede var. Bu da doğru bir cevaptır.
D) Aklına (Akıl) -> Düşme var. Yumuşama yok.
***Not: Soruda hem C hem de E şıkkı kurala uymaktadır. E şıkkı farklı kelimelerde, C şıkkı aynı kelimede göstermektedir. İkisi de geçerlidir.***
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "-yor" ekinin daraltıcı etkisi dışında bir sebeple ünlü daralması olmuştur?
Doğru Cevap: D
"-yor" eki dışında daralma genellikle "y" kaynaştırma ünsüzünün etkisiyle "demek" ve "yemek" fiillerinde görülür.
D) "yiyecek" (ye-y-ecek -> yiyecek) sözcüğünde "y" etkisiyle e->i daralması olmuştur.
A, B, C, E seçeneklerinde daralma "-yor" ekinden kaynaklanmaktadır (bil-m**i**yor, dinl**i**yor, temizl**i**yor) veya daralma yoktur (bakıyor).
9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcükte kaynaştırma ünsüzü yoktur?
Doğru Cevap: C
C) "Beşinci" (Beş-inci) sözcüğünde sayı ünsüzle (ş) bittiği için iki ünlü yan yana gelmemiş, bu nedenle kaynaştırma harfine ihtiyaç duyulmamıştır.
A) Altı-(n)-cı. B) Yedi-(ş)-er. D) Konuşma-(y)ı. E) O-(n)-unla.
10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcükte herhangi bir ses olayı yoktur?
Doğru Cevap: E
A) Bana (Kök: Ben -> Bana, Kökte ünlü değişimi).
B) Sınıfta (Sınıf-da -> Sınıfta, Ünsüz benzeşmesi).
C) Ağacın (Ağaç-ın -> Ağacın, Ünsüz yumuşaması).
D) Giderek (Git-erek -> Giderek, Ünsüz yumuşaması).
E) Öğrenciler (Öğren-ci-ler). Bu sözcükte herhangi bir ses olayı yoktur.
11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ulama yapılacak yer sayısı diğerlerinden fazladır?
Doğru Cevap: C
Ulama sayısını (Ünsüzle bitip, Ünlüyle başlayan):
A) Dün akşam, akşam erken (2).
B) Masanın üzerinde, üzerinde üç, üç adet, adet elma (4).
C) Kitap okumak, okumak insanın, insanın ufkunu, ufkunun açan, bir eylemdir (5).
D) Sabah sporu (yok), için dışarı (yok). Toplam: 0.
E) sohbet ettik (1).
En fazla (5 adet) C seçeneğindedir.
12. "Ağaçtan topladığım elmaları sepete doldurdum."
Bu cümlede aşağıdaki ses olaylarından hangisi yoktur?
Doğru Cevap: D
A) Benzeşme: Ağaçtan (Ağaç-dan).
B) Yumuşama: topladığım (topladık-ım).
C) Ulama: topladığım elmaları.
E) Kaynaştırma: Cümlede iki ünlünün arasına giren (y, ş, s, n) veya bir ünlüden sonra ek alan zamirin başına gelen (n) bir kaynaştırma harfi yoktur.
D) Ünlü Daralması: Cümlede '-yor' eki veya 'y' etkisiyle (demek, yemek fiilleri) oluşan bir daralma yoktur.
***Not:*** Cümlede hem (D) Ünlü Daralması hem de (E) Kaynaştırma yoktur. Bu tip çift cevaplı durumlarda, en kesin olmayan (veya soru kökünün yoklaması en muhtemel olan) seçilir. Ünlü daralması kesinlikle yoktur.