KPSS Tarih - BÖLÜM 2: Kavimler Göçü ve Avrupa Türk Devletleri (PDF İndirmeli)

🏛️ KPSS TARİH - BÖLÜM 2: KAVİMLER GÖÇÜ VE AVRUPA'DAKİ TÜRK DEVLETLERİ 🏛️

💡 Bölüm 2'nin Kapsamı:
Bölüm 1'de Asya Hun Devleti'nin yıkılışını ve batıya yönelen Kuzey Hunlarının hareketini görmüştük. Bu bölümde, o hareketin Avrupa'yı kökten değiştiren sonucu olan Kavimler Göçü'nü ve bu göç sonrası Avrupa'da kurulan Avrupa Hun, Avar, Hazar, Bulgar gibi önemli Türk devletlerini detaylıca inceleyeceğiz.

A. KAVİMLER GÖÇÜ (375) 🌍

Asya Hun Devleti'nin yıkılmasından sonra, Balamir önderliğindeki Hunların, Karadeniz'in kuzeyine (İtil/Volga nehri havzası) gelerek burada yaşayan Ostrogot, Vizigot, Vandal, Gepid gibi Cermen (Barbar) kavimlerini batıya doğru itmesiyle başlayan büyük kitlesel yer değiştirme olayıdır.

Kavimler Göçü'nün Sonuçları (ÇOK ÖNEMLİ!)

💡 KPSS Yorumu: Kavimler Göçü, Avrupa'nın siyasi, sosyal, etnik ve dinî yapısını kökten değiştirmiş, Roma'nın gücünü sona erdirip Kilise'nin gücünü başlatmıştır.

Siyasi: Roma İmparatorluğu bu büyük baskıya dayanamayarak önce Doğu ve Batı olarak ikiye ayrıldı (395), ardından Batı Roma İmparatorluğu yıkıldı (476).
Tarihsel: İlk Çağ kapandı, Orta Çağ başladı.
Sosyal: Avrupa'da merkezi otorite boşluğu doğdu. Bu boşluktan, toprağa dayalı, askeri bir yönetim olan Feodalite (Derebeylik) rejimi ortaya çıktı.
Etnik: Barbar kavimlerin Avrupa'ya yerleşmesiyle bugünkü Avrupa milletlerinin (İngilizler, Fransızlar, Almanlar, İspanyollar) temelleri atıldı.
Dinî: Kaos ortamında tek sığınak olan Kilise (Papalık) ve Skolastik düşünce aşırı güç kazandı.
Türk Tarihi: Avrupa Hun Devleti kuruldu ve Türk kültürü (askeri sistem, pantolon, ceket) Avrupa'ya taşındı.

B. AVRUPA HUN DEVLETİ (375 - 469) ⚔️

Kavimler Göçü'nü başlatan Balamir tarafından Macaristan (Pannonia) bölgesinde kurulmuştur. Avrupa'da kurulan ilk teşkilatlı Türk devletidir.

1. Uldız Dönemi (Fetih Politikasının Belirlenmesi)

Devlet politikası bu dönemde belirlenmiştir: Doğu Roma'yı (Bizans) baskı altında tutmak, Batı Roma ile ise (barbar kavimlere karşı) iyi ilişkiler kurmak.

Bizans elçisine söylediği "Güneşin battığı yere kadar her yeri zaptedebilirim!" sözüyle Avrupa'ya yönelik fetih politikasını netleştirmiştir.

Bu dönemde Türkler, Anadolu'ya ilk kez ayak basmıştır (Akın amaçlı, yerleşme değil).

2. Atilla Dönemi (434 - 453) - EN PARLAK DÖNEM

Avrupa Hun Devleti'nin en güçlü olduğu dönemdir. Kardeşi Bleda ile devleti yönetmiş, Bleda'nın ölümünden sonra tek hükümdar olmuştur. Hristiyanlar tarafından "Tanrı'nın Kırbacı" (Flagellum Dei) ve Almanların Nibelungen Destanı'nda "Etzel" olarak anılmıştır.

a. Doğu Roma (Bizans) Politikası

Atilla, öncelikle Bizans'ı itaate zorlamıştır. I. ve II. Balkan Seferleri ile Bizans'ı ağır bir yenilgiye uğratmıştır.

Margos Antlaşması (434): Bizans vergiye bağlandı, vergi iki katına çıkarıldı.
Anatolios Antlaşması (447): Bizans'ın direnişi üzerine vergi üç katına çıkarıldı ve Bizans'ın Hunlara karşı antlaşma yapması yasaklandı. Bizans tamamen siyasi üstünlük altına alındı.

b. Batı Roma Politikası (Galya ve İtalya Seferleri)

Bizans'ı etkisiz hale getiren Atilla, yönünü Batı Roma'ya çevirmiştir. (Neden: Batı Roma'nın taht kavgaları ve "Prenses Honoria"nın mektubu).

1. Galya Seferi (451): Katalon Ovası Savaşı'nda Batı Roma ve Vizigot ordularıyla karşılaştı. Savaş tam bir sonuç vermese de iki taraf da ağır kayıplar verdi ve Atilla geri çekildi (Taktiksel geri çekilme).

2. İtalya Seferi (452): Bu kez doğrudan Roma'yı hedefledi. Roma'ya kadar ilerlemiş ancak şehri almamıştır.

⚠️ Atilla'nın Roma'yı FetheKILmamasının Nedenleri:
1. Papa I. Leon'un Hristiyanlık adına gelip bizzat rica etmesi (Dinî ve diplomatik neden).
2. Batı Roma'nın askeri gücünü kırdığına ve siyasi üstünlüğü aldığına inanması.
3. Doğuda (Bizans ve Sasani) yeni bir tehlikenin belirmesi.
4. Orduda salgın hastalıkların (veba) baş göstermesi.

3. Yıkılış

Atilla'nın 453'te ani ölümü üzerine oğulları (İlek, Dengizik, İrnek) arasında taht kavgaları başlamıştır. Bu otorite boşluğundan yararlanan barbar kavimler isyan etmiş ve devlet hızla zayıflayarak yıkılmıştır.

C. DİĞER AVRUPA TÜRK DEVLETLERİ VE TOPLULUKLARI

1. Avarlar (558 - 805)

Asıl kurucuları Juan Juan Türkleridir. Asya'da Göktürklere yenilince (Bölüm 3'te görülecek) Avrupa'ya göç etmişlerdir.

Kilit Bilgiler:
1. İstanbul'u kuşatan ilk Türk devletidir (Sasanilerle birlikte, 619 ve 626).
2. Üzengiyi Avrupa'ya tanıtmışlardır. Bu, Avrupa'da ağır süvari ordularının kurulmasını sağlamış ve Feodalite'nin askeri yapısını değiştirmiştir.
3. Hem Asya'da (Göktürkler öncesi) hem Avrupa'da devlet kurmuşlardır.
4. Hristiyanlığı kabul ederek zamanla asimile olmuşlardır.

2. Hazarlar (630 - 968)

Karadeniz'in kuzeyi ve Kafkaslarda hüküm sürmüşlerdir. Çok önemli ve farklı bir Türk devletidir.

Kilit Bilgiler:
1. Museviliği (Yahudilik) kabul eden tek Türk devletidir (Sadece yönetici sınıf).
2. Bulundukları coğrafyada Müslüman, Hristiyan ve Yahudilerin bir arada yaşadığı "Hazar Barış Çağı" (Pax Hazarica) denilen bir refah dönemi yaşatmışlardır.
3. İlk kez paralı asker (Gulam) sistemini ordularında kullanmışlardır.
4. Kürk Yolu'nu kontrol ederek zenginleşmişlerdir.
5. Müslüman Araplarla (Hz. Osman ve Emeviler) savaşarak İslamiyet'in Kafkaslar'da yayılmasını bir süre engellemişlerdir.

3. Bulgarlar

Kubrat Han tarafından "Büyük Bulgarya" adıyla kurulmuşlar, ancak Kubrat'ın ölümüyle ikiye ayrılmışlardır:

✅ İtil (Volga) Bulgarları: Kuzeyde kalanlardır. Almış Han döneminde İslamiyet'i kabul etmişlerdir. (Avrupa'da İslam'ı kabul eden ilk Türk devleti).

❌ Tuna Bulgarları: Batıya (Balkanlar) göç etmişlerdir. Boris Han döneminde Hristiyanlığı kabul etmişler, "Çar" unvanını (Simeon dönemi) kullanmışlar ve Slavlaşarak asimile olmuşlardır.

4. Macarlar

Arpad önderliğinde bugünkü Macaristan'a yerleşmişlerdir. Hristiyanlığın Katolik mezhebini kabul ederek asimile olmuşlardır.

Kilit Bilgi: Türklüklerini kaybetmelerine rağmen, kökenlerini merak etmişler ve Budapeşte'de dünyanın ilk Türkoloji Enstitüsü'nü kurmuşlardır.

5. Peçenekler

Devlet kuramamış, boylar halinde yaşamışlardır. Genellikle Bizans ordusunda paralı askerlik yapmışlardır.

Kilit Bilgiler:
1. 1071 Malazgirt Savaşı'nda Bizans ordusundayken, Selçuklu tarafına geçerek savaşın kaderini etkilemişlerdir.
2. İlk Türk denizcisi Çaka Bey ile ittifak kurarak İstanbul'u kuşatma girişiminde bulunmuşlardır.

6. Kumanlar (Kıpçaklar)

Devlet kuramamışlardır. Karadeniz'in kuzeyindeki geniş bozkırlara "Deşt-i Kıpçak" (Kıpçak Bozkırı) denmiştir. Sarışın, renkli gözlü Türkler olarak bilinirler.

Kilit Bilgiler:
1. Oğuz Türkleri ile yaptıkları mücadeleler "Dede Korkut Hikayeleri"ne konu olmuştur.
2. Ruslarla yaptıkları mücadeleler "İgor Destanı"na konu olmuştur.
3. Mısır'da kurulan Eyyubi ve Memlük ordularının temelini oluşturmuşlardır.
4. Codex Cumanicus (Kuman Kitabı) adında, Latin/Venedikli tacirlerin onlar için hazırladığı bir sözlükleri vardır.