İçereği Atla
Test 2: Türklerin İslamiyet'i Kabulü ve İlk Türk-İslam Devletleri

Türklerin İslamiyet'i Kabulü ve İlk Türk-İslam Devletleri

TEST - 2

Soru 1: İslamiyet'in Kafkaslara yayılmasını bir süre engelleyerek Hz. Osman dönemi İslam ordularıyla mücadele eden Türk devleti aşağıdakilerden hangisidir?

Doğru Cevap: B) Hazarlar

Açıklama: Hazarlar, Hz. Osman döneminde İslam ordularıyla Belencer Savaşı'nı yaparak onların Kafkasların kuzeyine geçişini ve İslamiyet'in bu bölgede yayılmasını bir süreliğine engellemişlerdir. Bu, İslam ordularıyla savaşan ilk Türk devletidir.

Soru 2: Büyük Selçuklu Devleti'nde, hükümdar çocukları olan meliklerin eğitimi ve eyaletlerin yönetimi konusunda onlara yardımcı olmakla görevli tecrübeli devlet adamlarına verilen unvan nedir?

Doğru Cevap: D) Atabey

Açıklama: Büyük Selçuklu Devleti'nde meliklerin (şehzadelerin) devlet yönetimi konusunda tecrübe kazanmaları için eyaletlere gönderildiğinde onlara rehberlik eden tecrübeli devlet adamlarına "Atabey" denirdi. Bu sistem, İslamiyet öncesindeki "Ataman" geleneğinin bir devamıdır.

Soru 3: Karahanlılar, İslamiyet'i kabul etmelerine rağmen milli kimliklerini korumaya özen göstermişlerdir.
Aşağıdakilerden hangisi bu duruma kanıt olarak gösterilemez?

Doğru Cevap: E) Ribat adı verilen kervansaraylar inşa etmeleri

Açıklama: Karahanlılar, resmi dil olarak Türkçeyi, eski Türk yönetim geleneklerini (ikili teşkilat, Türkçe unvanlar) ve milli alfabeyi (Uygur) kullanarak milli kimliklerini korumuşlardır. Ribat ise, İslam medeniyetine ait bir mimari yapı olan kervansaray türüdür ve bu yapı, İslamiyet'in kabulüyle birlikte gelen bir yeniliktir, milli kimliğin korunmasından ziyade kültürel etkileşimi gösterir.

Soru 4: Gazneli Mahmut'un "Sarayımın en değerli hazinesi" diyerek övdüğü ve Hint seferlerine katılarak bu coğrafya hakkında "Tahkiku mâ li'l-Hind" adlı eseri yazan ünlü bilim insanı kimdir?

Doğru Cevap: B) Biruni

Açıklama: Birçok alanda eserler veren Biruni, Gazneli Mahmut'un himayesinde çalışmış ve onunla birlikte Hindistan seferlerine katılmıştır. Bu seferler sırasındaki gözlemlerini "Tahkiku mâ li'l-Hind" (Hindistan'ın Tetkiki) adlı eserinde toplamıştır.

Soru 5: Büyük Selçuklu Devleti, Karahitaylarla yaptığı 1141 tarihli Katvan Savaşı'nı kaybederek yıkılış sürecine girmiştir.
Bu savaş sırasında Selçuklu hükümdarı aşağıdakilerden hangisidir?

Doğru Cevap: A) Sultan Sencer

Açıklama: Büyük Selçuklu Devleti'nin son büyük hükümdarı olan Sultan Sencer, doğudan gelen Karahitay tehlikesine karşı koyamamış ve 1141'deki Katvan Savaşı'nda büyük bir yenilgi almıştır. Bu yenilgi, devletin yıkılış sürecini başlatan en önemli olaydır.

Soru 6: Selçukluların Türk-İslam mimarisine kazandırdığı, anıt mezar niteliğindeki, genellikle konik veya piramidal bir çatıya sahip olan yapı türü aşağıdakilerden hangisidir?

Doğru Cevap: E) Kümbet

Açıklama: Kümbet, İslamiyet öncesi Türk geleneğindeki çadır formunun mimariye yansımasıyla ortaya çıkan bir anıt mezar türüdür. Selçuklular bu mimari türü geliştirerek Türk-İslam sanatının en özgün örneklerini vermişlerdir.

Soru 7: Türk-İslam devletlerinde gelirleri bilim, eğitim ve sağlık gibi sosyal hizmetlere ayrılan topraklara ne ad verilirdi?

Doğru Cevap: D) Vakıf Arazi

Açıklama: Gelirleri cami, medrese, darüşşifa, imarethane gibi hayır kurumlarının masraflarını karşılamak üzere ayrılan topraklara "Vakıf Arazi" denirdi. Bu sistem sayesinde sosyal hizmetler devlet hazinesine yük olmadan yürütülürdü.

Soru 8: Büyük Selçuklular ile Bizans İmparatorluğu arasında yapılan ilk büyük savaş aşağıdakilerden hangisidir?

Doğru Cevap: A) Pasinler Savaşı

Açıklama: 1048 yılında yapılan Pasinler Savaşı, Anadolu'ya yönelik Türk akınlarını durdurmak isteyen Bizans ve Gürcü orduları ile Selçuklu ordusu arasında gerçekleşmiştir. Selçukluların zaferiyle sonuçlanan bu savaş, Bizans ile yapılan ilk büyük muharebedir.

Soru 9: "El-Medinetü'l Fâzıla" (Erdemli Şehir) adlı eseriyle ideal bir devlet modelini tasvir eden ve "Muallim-i Sani" (İkinci Öğretmen) olarak bilinen Türk-İslam filozofu kimdir?

Doğru Cevap: B) Farabi

Açıklama: Aristo'dan sonra felsefede en büyük otoritelerden biri kabul edildiği için "Muallim-i Sani" (İkinci Öğretmen) olarak anılan Farabi, aynı zamanda "El-Medinetü'l Fâzıla" adlı eseriyle İslam siyaset felsefesinin temellerini atmıştır.

Soru 10: I. Gulam Sistemi
II. İkta Sistemi
III. Atabeylik Sistemi
Yukarıdakilerden hangileri Büyük Selçuklu Devleti'nde hem askeri hem de idari amaçlara hizmet etmiştir?

Doğru Cevap: E) I, II ve III

Açıklama: Gulam sistemi, hem saray muhafızı hem de yönetici yetiştirirdi. İkta sistemi, hem Tımarlı Sipahi ordusunu oluşturur hem de eyaletlerin yönetimini sağlardı. Atabeylik sistemi ise hem meliklerin askeri eğitimini sağlar hem de onlara eyalet yönetiminde tecrübe kazandırırdı. Dolayısıyla her üç sistem de hem askeri hem de idari işlevlere sahipti.

Soru 11: Türk-İslam devletlerinde esnaf ve zanaatkârların bir araya gelerek oluşturdukları, hem ekonomik hem de sosyal işlevleri olan teşkilatın temelini oluşturan anlayış aşağıdakilerden hangisidir?

Doğru Cevap: A) Fütüvvet

Açıklama: İslam dünyasında cömertlik, yiğitlik ve kardeşlik gibi erdemlere dayanan bir anlayış olan Fütüvvet, esnaf teşkilatlarının ahlaki temelini oluşturmuştur. Anadolu Selçukluları ve Osmanlı'daki Ahilik (Lonca) Teşkilatı da bu anlayış üzerine kurulmuştur.

Soru 12: Aşağıdakilerden hangisi Büyük Selçuklu Devleti'nin yıkılmasıyla ortaya çıkan devletlerden biri değildir?

Doğru Cevap: D) Gazneliler

Açıklama: Gazneliler, Büyük Selçuklu Devleti'nden önce kurulmuş ve Selçuklular tarafından Dandanakan Savaşı'nda yenilgiye uğratılarak yıkılış sürecine sokulmuş bir devlettir. Diğer şıklarda belirtilen devletler ise Büyük Selçuklu Devleti'nin yıkılmasından sonra hanedan üyeleri tarafından kurulan devletlerdir.

Soru 13: Türk-İslam devletlerinde sultanın başkanlığında toplanan ve siyasi suçlar ile kadı kararlarına yapılan itirazlar gibi üst düzey davalara bakan yüksek mahkeme hangisidir?

Doğru Cevap: B) Divan-ı Mezalim

Açıklama: Divan-ı Mezalim, doğrudan hükümdarın başkanlık ettiği, halkın şikayetlerinin dinlendiği, devlet memurları hakkındaki davaların görüldüğü ve kadı kararlarına itirazların incelendiği en yüksek mahkeme idi. Bu, günümüzdeki Anayasa Mahkemesi veya Yargıtay'a benzetilebilir.

Soru 14: Karahanlılar, Gazneliler ve Büyük Selçuklu devletlerinin ortak özelliği olarak aşağıdakilerden hangisi gösterilebilir?

Doğru Cevap: A) Hükümdarlarının Türk kökenli olması

Açıklama: Her üç devlet de Türk hanedanları tarafından kurulmuş ve yönetilmiştir. Ancak Gazneliler ve Selçuklular çok uluslu bir yapıya sahip oldukları için halkları ve yöneticileri tamamen Türk değildi. Ayrıca resmi dil olarak Farsçayı kullanmışlardır. İkili teşkilatı sadece Karahanlılar sürdürmüştür.

Soru 15: "El Kanun fi't-Tıb" adlı eseri yüzyıllarca Avrupa üniversitelerinde ders kitabı olarak okutulan ve "Avicenna" olarak bilinen ünlü tıp alimi kimdir?

Doğru Cevap: D) İbn-i Sina

Açıklama: Tıp ve felsefe alanlarında yaptığı çalışmalarla tanınan İbn-i Sina, Batı dünyasında "Avicenna" adıyla bilinir. En önemli eseri olan "El Kanun fi't-Tıb" (Tıbbın Kanunu), 17. yüzyıla kadar Avrupa tıp fakültelerinde temel başvuru kaynağı olmuştur.

Soru 16: Timur Dönemi'nde "şehirlerin şahı" unvanıyla bilinen bilim ve kültür merkezi aşağıdakilerden hangisidir?

Doğru Cevap: B) Semerkant

Açıklama: Timur İmparatorluğu'nun başkenti olan Semerkant, özellikle Uluğ Bey döneminde yapılan medreseler ve rasathane ile dönemin en önemli bilim, sanat ve kültür merkezlerinden biri haline gelmiş ve "şehirlerin şahı" olarak anılmıştır.

Soru 17: Gazneliler, Karahanlılar ve Selçuklular gibi Türk-İslam devletlerinin ordularında, savaş esirleri veya satın alınan gençlerin özel olarak eğitilmesiyle oluşturulan askeri birliklere ne ad verilirdi?

Doğru Cevap: A) Gulamlar

Açıklama: Gulam sistemi, farklı milletlerden küçük yaşta alınan veya savaşta esir edilen çocukların özel bir eğitimle (gulamhanelerde) yetiştirilerek hem hükümdarın muhafızı hem de ordunun profesyonel askeri olarak görevlendirilmesi sistemidir. Bu sistem ilk kez Karahanlılarda görülmüş, daha sonra Gazneliler ve Selçuklular tarafından da geliştirilmiştir.

Soru 18: Kutsal Topraklar'a (Hicaz Bölgesi) egemen olan ilk Türk-İslam devleti hangisidir?

Doğru Cevap: C) İhşidiler (Akşitler)

Açıklama: Mısır'da Tolunoğullarından sonra kurulan İhşidiler, Hicaz bölgesini (Mekke ve Medine) de topraklarına katarak bu kutsal topraklara hakim olan ilk Türk-İslam devleti olma özelliğini taşımışlardır.

Soru 19: Celali Takvimi'ni hazırlayan heyetin başkanlığını yapan ve aynı zamanda rubaileriyle tanınan Büyük Selçuklu dönemi bilim insanı ve şairi kimdir?

Doğru Cevap: E) Ömer Hayyam

Açıklama: Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah adına, mali işleri düzenlemek amacıyla hazırlanan Celali Takvimi'ni oluşturan bilim heyetinin başkanlığını Ömer Hayyam yapmıştır. Kendisi aynı zamanda matematik, astronomi alanlarındaki çalışmaları ve rubaileriyle de ünlüdür.

Soru 20: Anadolu'nun kesin olarak Türk yurdu haline gelmesini sağlayan ve bu nedenle "Yurt Tutan Savaş" olarak bilinen gelişme aşağıdakilerden hangisidir?

Doğru Cevap: D) Miryokefalon Savaşı

Açıklama: 1176 yılında Anadolu Selçuklu Sultanı II. Kılıçarslan ile Bizans İmparatoru I. Manuel Komnenos arasında yapılan Miryokefalon Savaşı, Selçukluların zaferiyle sonuçlanmıştır. Bu zaferle Bizans'ın Türkleri Anadolu'dan atma umutları tamamen sona ermiş ve Anadolu kesin olarak bir Türk yurdu haline gelmiştir. Bu yüzden "Yurt Tutan Savaş" olarak anılır.