KPSS Tarih (Osmanlı) - BÖLÜM 3: Ankara Savaşı ve Fetret Devri (PDF İndirmeli)

⚔️ KPSS TARİH (OSMANLI) - BÖLÜM 3: ANKARA SAVAŞI VE FETRET DEVRİ (1402-1413) ⚔️

💡 Bölüm 3'ün Kapsamı:
Bölüm 2'de, Yıldırım Bayezid'in Niğbolu Zaferi (1396) ile zirveye ulaştığını gördük. Ancak Yıldırım'ın Anadolu'da ATSB'yi sağlaması, topraklarını kaybeden Türk beylerini doğudaki Timur'a sığınmaya itti. Bu bölümde, iki büyük Türk hakanının Ankara Savaşı'ndaki (1402) trajik mücadelesini ve bu savaşın Osmanlı Devleti'ni 11 yıllık bir Fetret Devri'ne (Dağılma Tehlikesi) nasıl soktuğunu detaylıca inceleyeceğiz.

A. TİMUR İMPARATORLUĞU'NUN YÜKSELİŞİ

Timur (Aksak Timur), Cengiz Han'ın soyundan gelmediği için "Han" unvanı yerine "Emir" unvanını kullanmış, Çağatay Hanlığı'nda yönetimi ele geçirmiş bir Türk-Moğol komutanıdır. Amacı, Cengiz İmparatorluğu'nu yeniden canlandırmak ve "Cihan Hâkimiyeti" kurmaktı.

Altın Orda Devleti'ni yıkarak Rus knezliklerinin güçlenmesine (Moskova Knezliği), Hindistan'a (Delhi Sultanlığı'nı yıkarak) ve Batı'ya yönelerek Osmanlı ile sınır komşusu olmasına neden olmuştur.

B. ANKARA SAVAŞI (28 Temmuz 1402) ⚔️

1. Savaşın Nedenleri (İki Hükümdarın Çatışması)

1. Türk Cihan Hâkimiyeti Anlayışı:

Her iki hükümdar da (Yıldırım ve Timur) "Gaza" lideriydi ve kendilerini tüm Türk dünyasının lideri olarak görüyordu. İki liderin de hedefi Cihan Hâkimiyeti idi ve bu, çatışmayı kaçınılmaz kılıyordu.

2. Beylikler Sorunu (Siyasi Neden):

Yıldırım'ın Anadolu'da topraklarına el koyduğu Karamanoğulları, Germiyanoğulları, Aydınoğulları gibi beyliklerin beyleri, Timur'a sığınarak onu Yıldırım'a karşı kışkırttılar. Aynı şekilde, Timur'un Bağdat'tan kovduğu Karakoyunlu Hükümdarı Kara Yusuf ve Bağdat Sultanı Ahmed Celayir de Yıldırım'a sığındı.

3. Kışkırtıcı Mektuplaşmalar (Görünen Neden):

Timur'un "sığınan beyleri geri ver" talebine Yıldırım'ın, Yıldırım'ın "sığınan hükümdarları geri ver" talebine Timur'un olumsuz yanıt vermesi ve birbirlerine gönderdikleri ağır hakaretler ve tehditler içeren mektuplar, savaşı başlatan son kıvılcım oldu.

4. Timur'un Çin Seferi Planı:

Timur, asıl hedefi olan Çin Seferi'ne çıkmadan önce batısını (Osmanlı) güvence altına almak istiyordu.

2. Savaşın Gelişimi (Çubuk Ovası) ve Kırılma Anı

Timur, Sivas'ı alıp yıktıktan sonra Ankara/Çubuk Ovası'na geldi. Yıldırım Bayezid, İstanbul kuşatmasını kaldırarak hızla Ankara'ya ulaştı.

Savaşın en kritik anında iki büyük ihanet yaşandı:

Osmanlı ordusundaki Kara Tatarlar (Timur ile önceden anlaşmışlardı), savaş sırasında saf değiştirerek Timur'un tarafına geçtiler.
Yıldırım'ın topraklarına el koyduğu Anadolu Beyliklerinin askerleri (Germiyan, Aydın vb.), kendi beylerinin Timur safında olduğunu görünce savaşı terk ettiler.

Ordusu dağılan Yıldırım Bayezid, Timur'a esir düştü (1402). (Timur'un, Yıldırım'a kötü davrandığı ve onu kafese koyduğu rivayetleri tartışmalıdır). Yıldırım Bayezid, 8 ay sonra esarette (Akşehir) vefat etti (1403).

3. Ankara Savaşı'nın Sonuçları (FELAKET)

⚠️ Ankara Savaşı'nın Sonuçları (KPSS'de Mutlaka Sorulur!):
1. Siyasi (Anadolu): Anadolu Türk Siyasi Birliği (ATSB) bozuldu. Timur, Yıldırım'ın son verdiği tüm beyliklere (Germiyan, Karamanoğulları, Aydın vb.) topraklarını geri verdi. (Sadece Karesioğulları yeniden kurulamadı, çünkü Osmanlı'ya ilk katılan oydu ve halkı kaynaşmıştı).
2. Siyasi (Balkanlar): Balkanlardaki (Rumeli) fetihler durdu. Hatta bazı toprak kayıpları yaşandı. Bizans, Sırplar ve Eflak bir süreliğine rahatladı.
3. Siyasi (İstanbul): İstanbul'un fethi en az 50 yıl gecikti. Bizans İmparatorluğu 50 yıl daha nefes aldı.
4. Siyasi (Osmanlı): Osmanlı Devleti dağılma tehlikesi yaşadı ve FETRET DEVRİ (Saltanatsız Dönem) başladı.

💡 Savaşın Tek "Dolaylı" Olumlu Yanı (KPSS Yorumu):
Timur'un Altın Orda Devleti'ni yıkması (1395) Rusların güçlenmesine yol açmıştı. Ankara Savaşı'nda Osmanlı'yı yenmesi ise Balkanlar'daki Hristiyan devletleri ve Bizans'ı da zayıflatarak dolaylı yoldan Osmanlı'nın daha sonraki yükselişini kolaylaştırmıştır. Ayrıca Timur, Batı Anadolu'da Haçlıların elindeki İzmir'i (St. Jean Şövalyeleri) alarak burayı Aydınoğulları'na vermiş, bu da Hristiyan gücünü kırmıştır.

C. FETRET DEVRİ (BULANIM / INTERREGNUM) (1402 - 1413)

Yıldırım'ın ölümü ve Timur'un Anadolu'dan çekilmesi sonrası, Yıldırım'ın oğulları arasında 11 yıl süren taht kavgası ve iç savaş dönemidir.

1. Taht Kavgasındaki Kardeşler (Şehzadeler)

Timur, Anadolu'dan çekilirken Yıldırım'ın oğullarından Mustafa Çelebi'yi yanında Semerkant'a götürdü. (Bu, gelecekte "Düzmece Mustafa" sorununu yaratacaktır).

Anadolu'da kalan 4 şehzade arasında taht kavgası başladı:

✅ Süleyman Çelebi: Edirne'de (Rumeli'de) sultanlığını ilan etti. "Fetret Devri'nin ilk sultanı" olarak Bizans ve Venedik'le anlaşmalar (imtiyazlar) yaptı.

❌ İsa Çelebi: Balıkesir/Bursa'da (Anadolu'da) sultanlığını ilan etti.

✅ Musa Çelebi: Bursa'da (Anadolu'da) sultanlığını ilan etti. Kardeşi Süleyman'ı yenerek Edirne'yi ele geçirdi ve Rumeli'ye hâkim oldu.

❌ Mehmed Çelebi: Amasya/Tokat bölgesinde (Anadolu'da) en akıllıca davranan şehzadeydi. Diğer beyliklerle (Danişmentli bölgesi) ve Ahilerle iyi geçinerek gücünü korudu.

2. Mücadelenin Sonu

En sonunda mücadele, Rumeli'ye hâkim olan Musa Çelebi ile Anadolu'ya hâkim olan Mehmed Çelebi arasında kaldı. Mehmed Çelebi, Bizans ve Sırp desteğini alarak kardeşi Musa'yı Çamurluova Savaşı'nda (1413) yendi.

Böylece I. Mehmed (Çelebi), 11 yıllık kaosa son vererek tek başına Osmanlı sultanı oldu.

💡 Fetret Devri'nde Balkanlar Neden Kopmadı? (KPSS Yorumu)
Anadolu'da tüm beylikler bağımsız olurken, Balkanlar'da (Rumeli) büyük bir toprak kaybı yaşanmadı. Neden?
1. Osmanlı'nın Balkanlar'da uyguladığı "İstimalet" (Hoşgörü) ve adil yönetim politikası (Halk memnundu).
2. Fetihleri kalıcı hale getiren "İskân" (Yerleştirme) politikası.
3. Güçlü Tımar Sistemi ve Akıncı Uç Beylerinin bölgeyi koruması.
4. Avrupa'nın kendi içinde "Yüzyıl Savaşları" (İngiltere-Fransa) ile meşgul olması.

💡 Bölüm 4'e Hazırlık:
Ankara Savaşı (1402) ile yıkılan devlet, 11 yıllık kaosun ardından 1413'te Mehmed Çelebi tarafından yeniden birleştirildi. Bu yüzden I. Mehmed, "Devletin İkinci Kurucusu" olarak anılacaktır.

Bölüm 4'te, bu "Toparlanma Dönemi"ni; I. Mehmed'in ATSB'yi yeniden kurma çabalarını, Timur'un mirası olan Düzmece Mustafa ve Şeyh Bedreddin isyanlarını ve oğlu II. Murad'ın Haçlılarla (Varna, II. Kosova) hesaplaşarak Balkanları nasıl kesin Türk yurdu yaptığını işleyeceğiz.