KPSS Tarih (Osmanlı) - BÖLÜM 4: Yeniden Kuruluş (I. Mehmed ve II. Murad) (PDF İndirmeli)

⚔️ KPSS TARİH (OSMANLI) - BÖLÜM 4: YENİDEN KURULUŞ (TOPARLANMA) (1413-1451) ⚔️

💡 Bölüm 4'ün Kapsamı:
Bölüm 3'te Ankara Savaşı (1402) ve 11 yıllık Fetret Devri'ni gördük. Bu bölümde, Fetret Devri'ne son vererek tahta çıkan I. Mehmed (Çelebi)'nin devleti nasıl "İkinci Kurucu" olarak yeniden ayağa kaldırdığını, dönemin büyük iç isyanlarını (Şeyh Bedreddin, Düzmece Mustafa) ve oğlu II. Murad'ın Haçlılarla yaptığı nihai hesaplaşmaları (Varna ve II. Kosova) detaylıca inceleyeceğiz.

A. I. MEHMED (ÇELEBİ) DÖNEMİ (1413 - 1421) (DEVLETİN İKİNCİ KURUCUSU)

11 yıllık Fetret Devri'ni kardeşi Musa Çelebi'yi yenerek sona erdirmiş ve 1413'te Edirne'de tahta çıkarak dağılan devleti tek başına toplamıştır. Bu başarısından dolayı "Devletin İkinci Kurucusu" olarak anılır.

Dönemin temel politikası, "barışçıl" bir siyaset izleyerek Ankara Savaşı'nın yaralarını sarmak, Anadolu'da birliği yeniden tesis etmek ve Balkanlar'daki otoriteyi güçlendirmektir.

1. Anadolu'daki Faaliyetleri (ATSB)

I. Mehmed, Yıldırım'ın aksine beyliklere karşı sert davranmadı. Saruhanoğulları'na son verdi, Aydınoğulları ve Menteşeoğulları'nı tekrar bağladı. En büyük rakibi Karamanoğulları üzerine yürüdü, Konya'yı kuşattı ve barış yaparak kendine bağladı.

2. Venedik ile İlk Deniz Savaşı (1416)

Karesioğulları'ndan miras kalan (Bölüm 1) donanma, Ege'deki Venedik gemilerine akınlar yapıyordu. Venedik donanması ile Osmanlı donanması (Komutan Çalı Bey) Çanakkale (Lapseki) önlerinde karşılaştı.

Sonuç: Osmanlı Devleti'nin Venedik ile yaptığı ilk deniz savaşıdır. Osmanlı donanması tecrübesiz olduğu için ağır bir yenilgi almıştır. Bu, Osmanlı'nın karada ne kadar güçlüyse, denizde o kadar zayıf olduğunu göstermiştir.

3. Şeyh Bedreddin İsyanı (1416) (ÇOK ÖNEMLİ!)

Osmanlı tarihinin ilk büyük toplumsal, ekonomik ve dini nitelikli isyanıdır.

İsyanın Nedenleri:

Siyasi: Şeyh Bedreddin, Fetret Devri'nde Musa Çelebi'nin Kazaskeri idi. I. Mehmed tahta geçince onu İznik'e sürgüne göndermişti (siyasi hırs).
Sosyal/Ekonomik: Fetret Devri'nin yarattığı kaos, artan vergiler, Tımar sistemindeki bozulmalar ve göçebe Türkmenlerin dışlanmışlığı.
Dini/İdeolojik: Şeyh Bedreddin'in "Mülkün ortak (komünal) olması" ("Yâran-ı Rûm") fikri. İslam, Hristiyanlık ve Yahudiliği birleştirmeye çalışan heterodoks (farklı) bir öğreti.

İsyanın Gelişimi: İsyan üç koldan yayıldı: Börklüce Mustafa (Karaburun/İzmir), Torlak Kemal (Manisa) ve Şeyh Bedreddin (Rumeli/Deliorman). İsyan, devletin başına büyük bela açmış, en sonunda zorlukla bastırılmıştır (1416). Şeyh Bedreddin Serez'de yakalanıp idam edilmiştir.

4. Düzmece Mustafa İsyanı (Mustafa Çelebi)

Ankara Savaşı'ndan (1402) sonra Timur tarafından Semerkant'a götürülen Yıldırım'ın oğlu Şehzade Mustafa, Timur'un ölümünden sonra serbest kaldı. Anadolu'ya dönerek tahtta hak iddia etti.

I. Mehmed, onun gerçek Mustafa olmadığını, Bizans tarafından uydurulan bir "Düzmece" olduğunu iddia etti (Otoritesini sarsmak için). I. Mehmed, Bizans'a para vererek Mustafa Çelebi'nin Limni Adası'nda tutulmasını (enterne edilmesini) sağladı. Bu sorun, II. Murad döneminde yeniden patlayacaktır.

B. II. MURAD (KOCA MURAD) DÖNEMİ (1421 - 1451)

I. Mehmed'in vefatı üzerine, 18 yaşında tahta geçti. Dönemi, babasının toparladığı devleti yeniden imparatorluk seviyesine çıkarmakla geçti. "Gazi Sultan" ve hayır işlerinden dolayı "Hayır Babası (Ebu'l Hayrât)" olarak anılır.

1. Saltanatının İlk Yılları: İsyanlar ve Kuşatma (1421-1423)

II. Murad tahta geçer geçmez, Bizans İmparatoru Manuel, I. Mehmed döneminde Limni'de tutulan Düzmece Mustafa'yı serbest bıraktı.

Düzmece Mustafa İsyanı (Bastırılması): Mustafa, Rumeli'de büyük destek topladı, Edirne'yi ele geçirdi ve adına para bastırdı. Ancak II. Murad, onu Balıkesir/Bursa civarında yenilgiye uğrattı, yakaladı ve Edirne'de idam ettirdi (1422).

İstanbul Kuşatması (1422): II. Murad, bu isyanlardaki rolü nedeniyle Bizans'ı cezalandırmak için İstanbul'u kuşattı (Yıldırım'dan sonraki ikinci büyük kuşatma). Kuşatma çok şiddetli sürdü.

Şehzade Mustafa (Küçük) İsyanı: Bizans, İstanbul kuşatmasını kaldırmak için son bir hamle yaptı ve II. Murad'ın küçük kardeşi Şehzade Mustafa'yı (Anadolu'da) isyana teşvik etti. II. Murad, İstanbul kuşatmasını kaldırmak zorunda kaldı, Anadolu'ya geçti ve kardeşi Mustafa'yı yakalatıp idam ettirdi (1423).

2. Anadolu ve Balkanlarda Otoritenin Kurulması (1423-1440)

II. Murad, iç isyanları bitirdikten sonra Anadolu'ya yöneldi. Aydınoğulları, Menteşeoğulları, Hamitoğulları'na son verdi. Germiyanoğulları beyliği ise, II. Yakub Bey'in vasiyetiyle barışçıl yolla (vasiyetle) Osmanlı'ya katıldı. Karamanoğulları tekrar itaate alındı. ATSB büyük ölçüde sağlandı.

Balkanlar'da Sırbistan yeniden fethedildi, Eflak vergiye bağlandı ve Macaristan ile mücadeleler başladı.

3. Haçlılarla Büyük Hesaplaşma (1440-1448)

Edirne-Segedin Antlaşması (1444)

Macar komutan János Hunyadi (Hünyadi Yanoş) liderliğindeki Haçlı ordularıyla yapılan mücadelelerde (özellikle İzladi Derbendi Savaşı'ndaki yenilgi) Osmanlı zor duruma düştü.

Sonuç: Edirne-Segedin Antlaşması (1444) imzalandı. Bu, Osmanlı'nın Haçlılarla imzaladığı İLK RESMİ ANTLAŞMADIR.
Maddeleri: 10 yıl savaş olmayacak, Sırbistan yeniden bağımsız olacak, Tuna nehri sınır olacak. (Osmanlı için olumsuz bir antlaşmadır).

Tahttan Çekilme ve Varna Savaşı (1444)

II. Murad, bu antlaşmaya güvenerek, oğlunu (Alaeddin Ali) kaybetmenin de verdiği üzüntüyle, tahtı 12 yaşındaki oğlu II. Mehmed'e (Fatih) bıraktı ve Manisa'ya çekildi.

⚠️ Varna Savaşı (1444):
Neden: Haçlılar (Macar Kralı Ladislas, János Hunyadi), Papa'nın "Müslümanlarla yapılan antlaşma geçersizdir" fetvasıyla ve tahtta bir çocuk olmasını fırsat bilerek antlaşmayı bozdular ve dev bir orduyla saldırıya geçtiler.
Savaş: Vezir-i Azam Çandarlı Halil Paşa'nın (ve Yeniçerilerin) baskısı ve mektubu üzerine II. Murad, ordunun başına "geri döndü". Haçlı ordusu Varna'da (Bulgaristan) imha edildi. Kral Ladislas öldü.
Sonuç: II. Murad tahta geri döndü (1446). (Bu arada ilk Yeniçeri isyanı olan Buçuktepe İsyanı yaşandı).

II. Kosova Savaşı (1448) (Nihai Sonuç)

János Hunyadi, Varna'nın intikamını almak ve Türkleri Balkanlar'dan atmak için son ve büyük bir Haçlı ordusu topladı. II. Murad, Haçlıları I. Kosova Savaşı'nın yapıldığı ovada (Kosova Ovası) karşıladı.

⚠️ II. Kosova Savaşı'nın (1448) Sonuçları (ÇOK ÖNEMLİ!):
1. Haçlı ordusu bir kez daha imha edildi. Balkanlar'daki Türk hâkimiyeti KESİNLEŞTİ.
2. Bu, Haçlıların Türkleri Balkanlar'dan atmak için yaptığı SON TAARRUZ savaşıdır. (Bundan sonra Haçlılar savunmaya, Türkler taarruza geçti).
3. Bizans İmparatorluğu'nun Avrupa'dan yardım alma ümidi tamamen sona erdi.
4. İstanbul'un fethinin önündeki son engel (Haçlı tehlikesi) kalkmış oldu.

💡 Bölüm 5'e Hazırlık:
Bölüm 4'te, I. Mehmed'in devleti kurtardığını ve II. Murad'ın (Varna ve II. Kosova ile) Haçlı tehlikesini bitirerek Balkanları kesin Türk yurdu yaptığını gördük.

II. Murad 1451'de vefat ettiğinde, yerine 12 yaşında tahta çıkan, Varna'da devrilen ancak şimdi II. Kosova'nın mirasıyla güçlenmiş olan oğlu II. Mehmed (Fatih) geçti.

Bölüm 5'te, Fatih Sultan Mehmed'in babasının (II. Murad) 1422'de alamadığı İstanbul'u nasıl fethettiğini (1453) ve "Yükselme Dönemi"ni nasıl başlattığını işleyeceğiz.