⚔️ KPSS TARİH (OSMANLI) - BÖLÜM 5: ÇAĞ AÇAN FETİH: İSTANBUL'UN FETHİ (1453) ⚔️
💡 Bölüm 5'in Kapsamı:
Bölüm 4'te, II. Murad'ın II. Kosova Zaferi (1448) ile Balkanlardaki Haçlı tehlikesini kesin olarak bitirdiğini ve Bizans'ı Avrupa'daki yardımından mahrum bıraktığını gördük. II. Murad 1451'de vefat ettiğinde, yerine 19 yaşında, ikinci kez tahta çıkan II. Mehmed (Fatih) geçti. Bu bölümde, II. Mehmed'in babasının (1422'de) ve Yıldırım'ın (4 kez) başaramadığı İstanbul'un Fethi'ni nasıl gerçekleştirdiğini ve bu fethin dünyayı nasıl değiştirdiğini detaylıca inceleyeceğiz.
Bölüm 4'te, II. Murad'ın II. Kosova Zaferi (1448) ile Balkanlardaki Haçlı tehlikesini kesin olarak bitirdiğini ve Bizans'ı Avrupa'daki yardımından mahrum bıraktığını gördük. II. Murad 1451'de vefat ettiğinde, yerine 19 yaşında, ikinci kez tahta çıkan II. Mehmed (Fatih) geçti. Bu bölümde, II. Mehmed'in babasının (1422'de) ve Yıldırım'ın (4 kez) başaramadığı İstanbul'un Fethi'ni nasıl gerçekleştirdiğini ve bu fethin dünyayı nasıl değiştirdiğini detaylıca inceleyeceğiz.
A. FETİH'İN NEDENLERİ (Neden İstanbul?)
1. Siyasi ve Stratejik Nedenler (En Önemlisi):
- Toprak Bütünlüğü: Bizans, Osmanlı'nın Anadolu ve Rumeli topraklarının tam ortasında bir "çıban başı" gibi duruyor, devletin toprak bütünlüğünü bozuyordu.
- Bizans Entrikaları: Bizans'ın sürekli olarak Haçlı Seferlerini teşvik etmesi, Anadolu Beyliklerini kışkırtması ve taht kavgaları için Şehzadeleri (örn: Şehzade Orhan) kullanarak Osmanlı'nın iç işlerine karışması.
2. Ekonomik Nedenler:
- İpek Yolu'nun Avrupa'ya açılan en önemli kolunun (Boğazlar) ve Karadeniz ticaret yolunun tam kontrolünün sağlanmak istenmesi.
3. Dini ve İdeolojik Nedenler:
- Hz. Muhammed'in "Konstantiniyye elbet fetholunacaktır. Onu fetheden komutan ne güzel komutan, o asker ne güzel askerdir" hadisine nail olma arzusu.
- Osmanlı'nın "Gaza ve Cihat" anlayışının doğal hedefi olması.
- II. Mehmed'in "Cihan Hâkimiyeti (Kızılelma)" ülküsü ve Roma İmparatorluğu'nun mirasına konma isteği.
B. FETİH HAZIRLIKLARI (1451 - 1453)
II. Mehmed, tahta çıkar çıkmaz Çandarlı Halil Paşa gibi tecrübeli devlet adamlarının "barışçıl" politikalarını reddederek hızla fetih hazırlıklarına başladı.
1. Osmanlı Tarafının Hazırlıkları
⚠️ Fatih'in Hazırlıkları (Detaylı):
➡️ Rumeli Hisarı (Boğazkesen): Yıldırım Bayezid'in yaptırdığı Anadolu Hisarı (Güzelcehisar)'nın tam karşısına, Boğaz'ın en dar yerine, 4 ay gibi rekor bir sürede inşa edildi. Amacı: Karadeniz'den (Ceneviz/Trabzon) ve Avrupa'dan Bizans'a gelecek deniz yardımını kesmekti.
➡️ Şahi Topları: Dönemin en büyük ve en yıkıcı topları olan "Şahi" topları döktürüldü. Bu topların yapımında Macar top döküm ustası Urban ve Osmanlı mühendisi Muslihiddin Ağa birlikte çalıştı.
➡️ Donanma: Gelibolu'daki tersanede (Tersane-i Amire) 400 parçalık bir donanma hazırlandı. Donanma Komutanlığı'na Baltaoğlu Süleyman Paşa getirildi.
➡️ Diplomasi: Arkadan saldırması muhtemel en büyük tehlike olan Karamanoğulları üzerine sefere çıkıldı ve bir antlaşma ile etkisiz hale getirildi. Venedik, Ceneviz, Sırp ve Macarlarla barış antlaşmaları yenilendi.
➡️ Hafif Süvari (Akıncı) Görevlendirmesi: Avrupa'dan gelebilecek kara ordularını engellemek için Turhan Bey komutasındaki akıncılar Mora ve Arnavutluk üzerine gönderildi.
➡️ Rumeli Hisarı (Boğazkesen): Yıldırım Bayezid'in yaptırdığı Anadolu Hisarı (Güzelcehisar)'nın tam karşısına, Boğaz'ın en dar yerine, 4 ay gibi rekor bir sürede inşa edildi. Amacı: Karadeniz'den (Ceneviz/Trabzon) ve Avrupa'dan Bizans'a gelecek deniz yardımını kesmekti.
➡️ Şahi Topları: Dönemin en büyük ve en yıkıcı topları olan "Şahi" topları döktürüldü. Bu topların yapımında Macar top döküm ustası Urban ve Osmanlı mühendisi Muslihiddin Ağa birlikte çalıştı.
➡️ Donanma: Gelibolu'daki tersanede (Tersane-i Amire) 400 parçalık bir donanma hazırlandı. Donanma Komutanlığı'na Baltaoğlu Süleyman Paşa getirildi.
➡️ Diplomasi: Arkadan saldırması muhtemel en büyük tehlike olan Karamanoğulları üzerine sefere çıkıldı ve bir antlaşma ile etkisiz hale getirildi. Venedik, Ceneviz, Sırp ve Macarlarla barış antlaşmaları yenilendi.
➡️ Hafif Süvari (Akıncı) Görevlendirmesi: Avrupa'dan gelebilecek kara ordularını engellemek için Turhan Bey komutasındaki akıncılar Mora ve Arnavutluk üzerine gönderildi.
2. Bizans Tarafının Hazırlıkları
Bizans İmparatoru XI. Konstantinos, II. Mehmed'in hazırlıklarını görünce telaşla savunma önlemleri aldı:
➡️ Surlar (Theodosius Surları) tamir edildi ve güçlendirildi.
➡️ Grejuva (Rum Ateşi) denilen, suda bile yanan silahlar hazırlandı.
➡️ Haliç'in girişine kalın bir zincir çekildi (Osmanlı donanmasının girmesini engellemek için).
➡️ Papa'dan (Avrupa'dan) acil yardım istendi. Papa, yardım için Katolik ve Ortodoks kiliselerinin birleşmesini şart koştu. Ayasofya'da birleşme ayini yapıldı. Ancak Bizans halkı ve din adamları (Başta Notaras) buna isyan ederek "İstanbul'da Latin Külahı (Katolik) görmektense, Osmanlı Sarığı (Müslüman) görmeyi yeğleriz" diyerek bu birleşmeyi reddetti.
➡️ Buna rağmen, Cenevizli komutan Giovanni Giustiniani, 700 askeriyle (paralı) Bizans savunmasına katıldı.
➡️ Grejuva (Rum Ateşi) denilen, suda bile yanan silahlar hazırlandı.
➡️ Haliç'in girişine kalın bir zincir çekildi (Osmanlı donanmasının girmesini engellemek için).
➡️ Papa'dan (Avrupa'dan) acil yardım istendi. Papa, yardım için Katolik ve Ortodoks kiliselerinin birleşmesini şart koştu. Ayasofya'da birleşme ayini yapıldı. Ancak Bizans halkı ve din adamları (Başta Notaras) buna isyan ederek "İstanbul'da Latin Külahı (Katolik) görmektense, Osmanlı Sarığı (Müslüman) görmeyi yeğleriz" diyerek bu birleşmeyi reddetti.
➡️ Buna rağmen, Cenevizli komutan Giovanni Giustiniani, 700 askeriyle (paralı) Bizans savunmasına katıldı.
C. BÜYÜK KUŞATMA VE FETİH (6 Nisan - 29 Mayıs 1453)
6 Nisan 1453'te Şahi toplarının ateşiyle kuşatma resmen başladı. 53 gün süren kuşatma, dünya savaş tarihine geçen olaylara sahne oldu.
Kuşatmanın Kırılma Anları:
- 20 Nisan: Venedik ve Papa'dan gelen 4 yardım gemisi, Baltaoğlu Süleyman Paşa komutasındaki donanmayı yenerek Haliç'e (zincirin içine) girmeyi başardı. Bu, Osmanlı ordusunda moralleri bozdu ve Fatih, Baltaoğlu'nu görevden aldı.
- 22 Nisan (Dahiyane Plan): Haliç'e çekilen zinciri aşamayan II. Mehmed, 72 parça gemiyi (kadırga) bir gecede Tophane-Kasımpaşa sırtlarından, yağlı kütükler üzerinde kaydırarak karadan yürüterek Haliç'e indirdi.
- Sonuç: Sabah Haliç'te Osmanlı donanmasını gören Bizans, psikolojik olarak çöktü. Haliç surları da ateş altına alındı.
- Son Hücum (29 Mayıs 1453): Surlarda açılan gediklerden (Topkapı-Edirnekapı) Ulubatlı Hasan'ın sancağı dikmesiyle başlayan genel taarruzla şehir düştü.
II. Mehmed, şehre girerek Ayasofya'ya sığındı ve "Feth-i Mübin" (Apaçık Fetih) gerçekleşti. Fatih, Ortodoks Patrikhanesi'nin devamına izin vererek hoşgörü (İstimalet) politikasını gösterdi ve Avrupa'daki Katolik-Ortodoks birleşmesini engelledi.
D. FETİH'İN SONUÇLARI (ÇAĞ DEĞİŞİMİ)
1. Türk Tarihi Açısından Sonuçları
➡️ Osmanlı Devleti, Kuruluş Dönemi'nden Yükselme Dönemi'ne girdi.
➡️ Devlet, "İmparatorluk" (Multinational Empire) statüsüne ulaştı.
➡️ Devletin yeni başkenti İstanbul (Konstantiniyye, İslambol, Dersaadet) oldu.
➡️ Osmanlı toprak bütünlüğü (Anadolu ve Rumeli) sağlandı.
➡️ II. Mehmed, "FATİH" unvanını aldı. Ayrıca Bizans mirasına da sahip çıkarak "Kayser-i Rûm" (Roma İmparatoru) unvanını kullandı.
➡️ Boğazlar ve İpek Yolu'nun Avrupa kolunun kontrolü tamamen Türklere geçti.
➡️ Devlet, "İmparatorluk" (Multinational Empire) statüsüne ulaştı.
➡️ Devletin yeni başkenti İstanbul (Konstantiniyye, İslambol, Dersaadet) oldu.
➡️ Osmanlı toprak bütünlüğü (Anadolu ve Rumeli) sağlandı.
➡️ II. Mehmed, "FATİH" unvanını aldı. Ayrıca Bizans mirasına da sahip çıkarak "Kayser-i Rûm" (Roma İmparatoru) unvanını kullandı.
➡️ Boğazlar ve İpek Yolu'nun Avrupa kolunun kontrolü tamamen Türklere geçti.
2. Dünya Tarihi Açısından Sonuçları
➡️ Orta Çağ kapandı, Yeni Çağ (Erken Modern Çağ) başladı.
➡️ Bin yıllık Bizans İmparatorluğu (Doğu Roma) tarih sahnesinden silindi.
➡️ Askeri Sonuç: Surların "Şahi Topları" ile yıkılabileceğinin anlaşılması, Avrupa'daki Feodalite (Derebeylik) sisteminin çöküşünü ve krallıkların (merkezi otorite) güçlenmesini hızlandırdı.
➡️ Kültürel Sonuç: İstanbul'dan kaçan Bizanslı bilim insanları ve sanatçılar İtalya'ya (Floransa, Venedik) sığındı. Bu, Avrupa'da Rönesans'ın başlamasını hızlandıran önemli etkenlerden biri oldu.
➡️ Ekonomik Sonuç: İpek Yolu ve Boğazların Osmanlı eline geçmesi, Avrupalıları yeni yollar (Atlas Okyanusu) aramaya itti. Bu durum Coğrafi Keşifler'i tetikledi.
➡️ Bin yıllık Bizans İmparatorluğu (Doğu Roma) tarih sahnesinden silindi.
➡️ Askeri Sonuç: Surların "Şahi Topları" ile yıkılabileceğinin anlaşılması, Avrupa'daki Feodalite (Derebeylik) sisteminin çöküşünü ve krallıkların (merkezi otorite) güçlenmesini hızlandırdı.
➡️ Kültürel Sonuç: İstanbul'dan kaçan Bizanslı bilim insanları ve sanatçılar İtalya'ya (Floransa, Venedik) sığındı. Bu, Avrupa'da Rönesans'ın başlamasını hızlandıran önemli etkenlerden biri oldu.
➡️ Ekonomik Sonuç: İpek Yolu ve Boğazların Osmanlı eline geçmesi, Avrupalıları yeni yollar (Atlas Okyanusu) aramaya itti. Bu durum Coğrafi Keşifler'i tetikledi.
💡 Bölüm 6'ya Hazırlık:
İstanbul'u alarak "Fatih" ve "Kayser-i Rûm" olan II. Mehmed, artık "Cihan Hâkimiyeti" ülküsü için hazırdı. İstanbul'un fethi sadece bir başlangıçtı.
Bölüm 6'da, Fatih Sultan Mehmed'in İstanbul'u aldıktan sonraki 28 yıllık saltanatında, Balkanlar'da (Sırbistan, Bosna, Eflak-Boğdan), Karadeniz'de (Amasra, Sinop, Trabzon, Kırım) ve Anadolu'da (Karamanoğulları, Otlukbeli) yaptığı diğer büyük fetihleri ve imparatorluğun sınırlarını nasıl çizdiğini işleyeceğiz.
İstanbul'u alarak "Fatih" ve "Kayser-i Rûm" olan II. Mehmed, artık "Cihan Hâkimiyeti" ülküsü için hazırdı. İstanbul'un fethi sadece bir başlangıçtı.
Bölüm 6'da, Fatih Sultan Mehmed'in İstanbul'u aldıktan sonraki 28 yıllık saltanatında, Balkanlar'da (Sırbistan, Bosna, Eflak-Boğdan), Karadeniz'de (Amasra, Sinop, Trabzon, Kırım) ve Anadolu'da (Karamanoğulları, Otlukbeli) yaptığı diğer büyük fetihleri ve imparatorluğun sınırlarını nasıl çizdiğini işleyeceğiz.