Tarih Macerası: Bölüm 4
Gazneliler bitti! 🧑🏫
Şimdi Bölüm 4: Türk-İslam dünyasının yeni lideri: Büyük Selçuklu Devleti (Yükseliş ve Yıkılış).
Bu bölüm 4 kilit adımdan oluşuyor. 3'te 3 kuralı devam ediyor!
Hazır mısın?
Bölüm 4: Adımlar
▶️ A. Alp Arslan ve Malazgirt
🔒 B. Sultan Melikşah (Zirve)
🔒 C. Batınilik ve Fetret Devri
🔒 D. Sultan Sencer ve Yıkılış
🦁
Adım A: SULTAN ALP ARSLAN DÖNEMİ (1063 - 1072) (YÜKSELİŞ)
Tuğrul Bey'in 1063'te vefat etmesi üzerine, kardeşi Çağrı Bey'in oğlu Alp Arslan sultan oldu. Alp Arslan, babası Çağrı Bey'in "Gaza ve Yurt Edinme" politikasını (Anadolu hedefi) devletin resmi politikası haline getirdi.
Tahta geçer geçmez, bilge Fars vezir Nizamülmülk'ü vezirliğe atadı.
Tahta geçer geçmez, bilge Fars vezir Nizamülmülk'ü vezirliğe atadı.
1. Ani Kalesi'nin Fethi (1064)
Alp Arslan, ilk büyük seferini Bizans'ın Doğu Anadolu'daki en müstahkem kalesi olan Ani Kalesi (Kars) üzerine yaptı.
Bu fetihten sonra Abbasi Halifesi, Sultan Alp Arslan'a "Ebu'l Feth" (Fetihlerin Babası) unvanını verdi.
Alp Arslan, ilk büyük seferini Bizans'ın Doğu Anadolu'daki en müstahkem kalesi olan Ani Kalesi (Kars) üzerine yaptı.
Bu fetihten sonra Abbasi Halifesi, Sultan Alp Arslan'a "Ebu'l Feth" (Fetihlerin Babası) unvanını verdi.
⚔️
2. MALAZGİRT SAVAŞI (26 Ağustos 1071)
Alp Arslan'ın asıl hedefi Mısır'daki Şii Fâtımî Devleti'ni yıkmaktı. O Mısır Seferi'ndeyken, Bizans İmparatoru Romen Diyojen, devasa bir orduyla (Peçenek ve Uzlar dahil) Anadolu'daki Türkmenleri atmak için harekete geçti.
Alp Arslan seferi yarıda bırakarak 50.000 kişilik ordusuyla Bizans ordusunu Malazgirt Ovası'nda (Muş) karşıladı.
Alp Arslan seferi yarıda bırakarak 50.000 kişilik ordusuyla Bizans ordusunu Malazgirt Ovası'nda (Muş) karşıladı.
⚠️
Malazgirt Zaferi'nin Sonuçları (Türkiye Tarihi Başlıyor)
Kırılma Anı: Bizans ordusundaki Hristiyan Türk boyları Peçenekler ve Uzlar saf değiştirerek Selçuklu tarafına geçti.
- Anadolu'nun kapıları Türklere kesin olarak açıldı.
- Anadolu'da Türk yerleşimi (İskân) hızlandı ve "Türkiye Tarihi" resmen başladı.
- Kılıç Hakkı: Alp Arslan'ın "Fethettiğiniz toprak sizindir" demesi, Anadolu'da İlk Türk Beylikleri'nin (Saltuklular, Danişmentliler vb.) kurulmasını sağladı.
- Bizans, Papa'dan yardım istedi. Bu durum, Haçlı Seferleri'nin başlamasına neden oldu.
🏆
"Ebu'l Feth" Alp Arslan ve Malazgirt tamamdır!
Şimdi "Sınava Başla" butonuna bas ve Adım B'nin kilidini aç!
Şimdi "Sınava Başla" butonuna bas ve Adım B'nin kilidini aç!
👑
Adım B: SULTAN MELİKŞAH DÖNEMİ (1072 - 1092) (ZİRVE DÖNEMİ)
Büyük Selçuklu Devleti'nin en geniş sınırlara ulaştığı "Altın Çağ" ve zirve dönemidir. Sınırlar Kaşgar'dan Marmara'ya uzanmıştır.
Bu başarının arkasındaki asıl mimar, Vezir Nizamülmülk'tür.
Büyük Selçuklu Devleti'nin en geniş sınırlara ulaştığı "Altın Çağ" ve zirve dönemidir. Sınırlar Kaşgar'dan Marmara'ya uzanmıştır.
Bu başarının arkasındaki asıl mimar, Vezir Nizamülmülk'tür.
🏛️
1. Nizamülmülk ve Devlet Teşkilatı
Nizamülmülk, devleti "göçebe" geleneğinden "yerleşik" (Fars/İran) devlet geleneğine geçirerek tam bir imparatorluk haline getirmiştir.
Nizamülmülk, devleti "göçebe" geleneğinden "yerleşik" (Fars/İran) devlet geleneğine geçirerek tam bir imparatorluk haline getirmiştir.
Nizamiye Medreseleri
(Dönemin En Büyük Üniversiteleri)
(Dönemin En Büyük Üniversiteleri)
Kuruluş Amaçları (Çok Önemli):
- Dini/Siyasi: Şii Fâtımîlerin ve Batınilerin (Hasan Sabbah) yıkıcı propagandalarına karşı Sünni âlimler yetiştirmek.
- İdari: Devlete memur ve yönetici (devlet adamı) yetiştirmek.
Nizamülmülk'ün Diğer Faaliyetleri
- Siyasetname: Nizamülmülk'ün, Sultan Melikşah'a sunduğu, devlet yönetimi hakkında öğütler içeren ünlü eseridir. (Karahanlılardaki Kutadgu Bilig gibi).
- Celâlî Takvimi: Sultan Melikşah'ın emriyle, Ömer Hayyam başkanlığındaki bir heyet tarafından hazırlatılan, Güneş yılı esasına dayalı çok hassas bir takvimdir.
🏆
Altın Çağ ve Nizamülmülk tamamdır!
Haydi "Sınava Başla" ve Adım C'ye geç!
Haydi "Sınava Başla" ve Adım C'ye geç!
🗡️
Adım C: YIKILIŞIN BAŞLANGICI: BATINİLİK (HAŞHAŞİLER)
Melikşah döneminde, Sünni Selçuklu yönetimine karşı çıkan radikal Şii-İsmaili bir hareket doğdu. Lideri Hasan Sabbah idi.
Melikşah döneminde, Sünni Selçuklu yönetimine karşı çıkan radikal Şii-İsmaili bir hareket doğdu. Lideri Hasan Sabbah idi.
Hasan Sabbah, Alamut Kalesi'ni (İran) merkez yaparak, "Fedailer" adı verilen suikastçılar (Haşhaşiler) yetiştirdi. Bu fedailer, devletin önemli komutan ve yöneticilerine suikastlar düzenleyerek devleti içten çökertmeyi amaçladı.
💡 İlk ve en önemli kurbanları Vezir Nizamülmülk (1092) oldu.
💡 İlk ve en önemli kurbanları Vezir Nizamülmülk (1092) oldu.
Fetret Devri (Taht Kavgaları) (1092 - 1118)
Nizamülmülk'ün ve ardından Sultan Melikşah'ın (1092) ölümü, devleti kaosa sürükledi. Melikşah'ın oğulları (Mahmud, Berkyaruk, Mehmed Tapar, Sencer) arasında 26 yıl süren taht kavgaları (Fetret Devri) başladı.
Nizamülmülk'ün ve ardından Sultan Melikşah'ın (1092) ölümü, devleti kaosa sürükledi. Melikşah'ın oğulları (Mahmud, Berkyaruk, Mehmed Tapar, Sencer) arasında 26 yıl süren taht kavgaları (Fetret Devri) başladı.
⚠️
Fetret Devri Kaosunun Sonuçları
- Devletin gücü zayıfladı.
- Batıniler (Hasan Sabbah) en güçlü dönemini yaşadı.
- I. Haçlı Seferi (1096-1099) bu kaos ortamı sayesinde başarılı oldu ve Kudüs, Haçlıların eline geçti.
- Anadolu Selçuklu Devleti bağımsız hareket etmeye başladı.
🏆
Devlet sarsılmaya başladı...
Şimdi "Sınava Başla" ve son adım olan Adım D'ye geç!
Şimdi "Sınava Başla" ve son adım olan Adım D'ye geç!
💔
Adım D: YIKILIŞ DÖNEMİ VE SULTAN SENCER (1118 - 1157)
Fetret Devri'ne son vererek devleti yeniden toparlayan "Son Büyük Selçuklu Sultanı" Sultan Sencer'dir.
Fetret Devri'ne son vererek devleti yeniden toparlayan "Son Büyük Selçuklu Sultanı" Sultan Sencer'dir.
Katvan Savaşı (1141) - BÜYÜK YIKILIŞ
Sultan Sencer'in kaderini belirleyen savaş, doğudan gelen Moğol kökenli Karahıtaylar (Kitanlar) ile 1141'de yapılan Katvan Savaşı oldu.
Sultan Sencer'in kaderini belirleyen savaş, doğudan gelen Moğol kökenli Karahıtaylar (Kitanlar) ile 1141'de yapılan Katvan Savaşı oldu.
⚠️
Katvan Savaşı'nın (1141) Sonuçları
- Sultan Sencer, Moğollara karşı ağır bir yenilgi aldı.
- Selçuklular, Maveraünnehir (Orta Asya) bölgesini tamamen kaybetti.
- Devletin askeri gücü tükendi ve Büyük Selçuklu Devleti fiilen yıkılma sürecine girdi (Dandanakan'ın tam tersidir).
Resmi Yıkılış (1157)
Katvan'da gücünü kaybeden Sultan Sencer, devlete bağlı göçebe Oğuzlar (Türkmenler) tarafından (ağır vergiler ve devletin İranlılaşması nedeniyle) çıkarılan isyanda esir düştü (1153).
Sultan Sencer'in 1157'de vefatı, Büyük Selçuklu İmparatorluğu'nun resmen sona ermesi olarak kabul edilir.
Katvan'da gücünü kaybeden Sultan Sencer, devlete bağlı göçebe Oğuzlar (Türkmenler) tarafından (ağır vergiler ve devletin İranlılaşması nedeniyle) çıkarılan isyanda esir düştü (1153).
Sultan Sencer'in 1157'de vefatı, Büyük Selçuklu İmparatorluğu'nun resmen sona ermesi olarak kabul edilir.
🏛️
Yıkılışın Sonuçları (Mirası)
Büyük Selçuklu İmparatorluğu'nun yıkılmasıyla, mirasçısı olan yeni devletler ve "Atabeylikler" doğdu:
Selçuklu Kolları (Hanedan):
Selçuklu Kolları (Hanedan):
- Irak, Suriye, Kirman Selçukluları
- Anadolu Selçukluları (Bir sonraki konumuz)
- Zengîler (Musul), Börîler (Şam), İldenizliler (Azerbaycan), Salgurlular (Fars)
🎉
BÖLÜM 4 BİTTİ!
Tebrikler! Büyük Selçuklu Devleti'nin yükselişini ve yıkılışını öğrendin.
Haydi Bölüm 4 Final Sınavı'na!
Tebrikler! Büyük Selçuklu Devleti'nin yükselişini ve yıkılışını öğrendin.
Haydi Bölüm 4 Final Sınavı'na!
Test Sonucu
Tebrikler!
Tüm soruları (3'te 3) doğru cevaplayarak bu bölümü başarıyla tamamladınız.
Test Sonucu
Üzgünüz, Başarısız Oldunuz.
Bazı soruları yanlış cevapladınız. (Skor: 3'te 2). Lütfen konuyu tekrar gözden geçirin.
Tarih Macerası: Bölüm 4
Gazneliler bitti! 🧑🏫
Şimdi Bölüm 4: Türk-İslam dünyasının yeni lideri: Büyük Selçuklu Devleti (Yükseliş ve Yıkılış).
Bu bölüm 4 kilit adımdan oluşuyor. 3'te 3 kuralı devam ediyor!
Hazır mısın?
Bölüm 4: Adımlar
▶️ A. Alp Arslan ve Malazgirt
🔒 B. Sultan Melikşah (Zirve)
🔒 C. Batınilik ve Fetret Devri
🔒 D. Sultan Sencer ve Yıkılış
🦁
Adım A: SULTAN ALP ARSLAN DÖNEMİ (1063 - 1072) (YÜKSELİŞ)
Tuğrul Bey'in 1063'te vefat etmesi üzerine, kardeşi Çağrı Bey'in oğlu Alp Arslan sultan oldu. Alp Arslan, babası Çağrı Bey'in "Gaza ve Yurt Edinme" politikasını (Anadolu hedefi) devletin resmi politikası haline getirdi.
Tahta geçer geçmez, bilge Fars vezir Nizamülmülk'ü vezirliğe atadı.
Tahta geçer geçmez, bilge Fars vezir Nizamülmülk'ü vezirliğe atadı.
1. Ani Kalesi'nin Fethi (1064)
Alp Arslan, ilk büyük seferini Bizans'ın Doğu Anadolu'daki en müstahkem kalesi olan Ani Kalesi (Kars) üzerine yaptı.
Bu fetihten sonra Abbasi Halifesi, Sultan Alp Arslan'a "Ebu'l Feth" (Fetihlerin Babası) unvanını verdi.
Alp Arslan, ilk büyük seferini Bizans'ın Doğu Anadolu'daki en müstahkem kalesi olan Ani Kalesi (Kars) üzerine yaptı.
Bu fetihten sonra Abbasi Halifesi, Sultan Alp Arslan'a "Ebu'l Feth" (Fetihlerin Babası) unvanını verdi.
⚔️
2. MALAZGİRT SAVAŞI (26 Ağustos 1071)
Alp Arslan'ın asıl hedefi Mısır'daki Şii Fâtımî Devleti'ni yıkmaktı. O Mısır Seferi'ndeyken, Bizans İmparatoru Romen Diyojen, devasa bir orduyla (Peçenek ve Uzlar dahil) Anadolu'daki Türkmenleri atmak için harekete geçti.
Alp Arslan seferi yarıda bırakarak 50.000 kişilik ordusuyla Bizans ordusunu Malazgirt Ovası'nda (Muş) karşıladı.
Alp Arslan seferi yarıda bırakarak 50.000 kişilik ordusuyla Bizans ordusunu Malazgirt Ovası'nda (Muş) karşıladı.
⚠️
Malazgirt Zaferi'nin Sonuçları (Türkiye Tarihi Başlıyor)
Kırılma Anı: Bizans ordusundaki Hristiyan Türk boyları Peçenekler ve Uzlar saf değiştirerek Selçuklu tarafına geçti.
- Anadolu'nun kapıları Türklere kesin olarak açıldı.
- Anadolu'da Türk yerleşimi (İskân) hızlandı ve "Türkiye Tarihi" resmen başladı.
- Kılıç Hakkı: Alp Arslan'ın "Fethettiğiniz toprak sizindir" demesi, Anadolu'da İlk Türk Beylikleri'nin (Saltuklular, Danişmentliler vb.) kurulmasını sağladı.
- Bizans, Papa'dan yardım istedi. Bu durum, Haçlı Seferleri'nin başlamasına neden oldu.
🏆
"Ebu'l Feth" Alp Arslan ve Malazgirt tamamdır!
Şimdi "Sınava Başla" butonuna bas ve Adım B'nin kilidini aç!
Şimdi "Sınava Başla" butonuna bas ve Adım B'nin kilidini aç!
👑
Adım B: SULTAN MELİKŞAH DÖNEMİ (1072 - 1092) (ZİRVE DÖNEMİ)
Büyük Selçuklu Devleti'nin en geniş sınırlara ulaştığı "Altın Çağ" ve zirve dönemidir. Sınırlar Kaşgar'dan Marmara'ya uzanmıştır.
Bu başarının arkasındaki asıl mimar, Vezir Nizamülmülk'tür.
Büyük Selçuklu Devleti'nin en geniş sınırlara ulaştığı "Altın Çağ" ve zirve dönemidir. Sınırlar Kaşgar'dan Marmara'ya uzanmıştır.
Bu başarının arkasındaki asıl mimar, Vezir Nizamülmülk'tür.
🏛️
1. Nizamülmülk ve Devlet Teşkilatı
Nizamülmülk, devleti "göçebe" geleneğinden "yerleşik" (Fars/İran) devlet geleneğine geçirerek tam bir imparatorluk haline getirmiştir.
Nizamülmülk, devleti "göçebe" geleneğinden "yerleşik" (Fars/İran) devlet geleneğine geçirerek tam bir imparatorluk haline getirmiştir.
Nizamiye Medreseleri
(Dönemin En Büyük Üniversiteleri)
(Dönemin En Büyük Üniversiteleri)
Kuruluş Amaçları (Çok Önemli):
- Dini/Siyasi: Şii Fâtımîlerin ve Batınilerin (Hasan Sabbah) yıkıcı propagandalarına karşı Sünni âlimler yetiştirmek.
- İdari: Devlete memur ve yönetici (devlet adamı) yetiştirmek.
Nizamülmülk'ün Diğer Faaliyetleri
- Siyasetname: Nizamülmülk'ün, Sultan Melikşah'a sunduğu, devlet yönetimi hakkında öğütler içeren ünlü eseridir. (Karahanlılardaki Kutadgu Bilig gibi).
- Celâlî Takvimi: Sultan Melikşah'ın emriyle, Ömer Hayyam başkanlığındaki bir heyet tarafından hazırlatılan, Güneş yılı esasına dayalı çok hassas bir takvimdir.
🏆
Altın Çağ ve Nizamülmülk tamamdır!
Haydi "Sınava Başla" ve Adım C'ye geç!
Haydi "Sınava Başla" ve Adım C'ye geç!
🗡️
Adım C: YIKILIŞIN BAŞLANGICI: BATINİLİK (HAŞHAŞİLER)
Melikşah döneminde, Sünni Selçuklu yönetimine karşı çıkan radikal Şii-İsmaili bir hareket doğdu. Lideri Hasan Sabbah idi.
Melikşah döneminde, Sünni Selçuklu yönetimine karşı çıkan radikal Şii-İsmaili bir hareket doğdu. Lideri Hasan Sabbah idi.
Hasan Sabbah, Alamut Kalesi'ni (İran) merkez yaparak, "Fedailer" adı verilen suikastçılar (Haşhaşiler) yetiştirdi. Bu fedailer, devletin önemli komutan ve yöneticilerine suikastlar düzenleyerek devleti içten çökertmeyi amaçladı.
💡 İlk ve en önemli kurbanları Vezir Nizamülmülk (1092) oldu.
💡 İlk ve en önemli kurbanları Vezir Nizamülmülk (1092) oldu.
Fetret Devri (Taht Kavgaları) (1092 - 1118)
Nizamülmülk'ün ve ardından Sultan Melikşah'ın (1092) ölümü, devleti kaosa sürükledi. Melikşah'ın oğulları (Mahmud, Berkyaruk, Mehmed Tapar, Sencer) arasında 26 yıl süren taht kavgaları (Fetret Devri) başladı.
Nizamülmülk'ün ve ardından Sultan Melikşah'ın (1092) ölümü, devleti kaosa sürükledi. Melikşah'ın oğulları (Mahmud, Berkyaruk, Mehmed Tapar, Sencer) arasında 26 yıl süren taht kavgaları (Fetret Devri) başladı.
⚠️
Fetret Devri Kaosunun Sonuçları
- Devletin gücü zayıfladı.
- Batıniler (Hasan Sabbah) en güçlü dönemini yaşadı.
- I. Haçlı Seferi (1096-1099) bu kaos ortamı sayesinde başarılı oldu ve Kudüs, Haçlıların eline geçti.
- Anadolu Selçuklu Devleti bağımsız hareket etmeye başladı.
🏆
Devlet sarsılmaya başladı...
Şimdi "Sınava Başla" ve son adım olan Adım D'ye geç!
Şimdi "Sınava Başla" ve son adım olan Adım D'ye geç!
💔
Adım D: YIKILIŞ DÖNEMİ VE SULTAN SENCER (1118 - 1157)
Fetret Devri'ne son vererek devleti yeniden toparlayan "Son Büyük Selçuklu Sultanı" Sultan Sencer'dir.
Fetret Devri'ne son vererek devleti yeniden toparlayan "Son Büyük Selçuklu Sultanı" Sultan Sencer'dir.
Katvan Savaşı (1141) - BÜYÜK YIKILIŞ
Sultan Sencer'in kaderini belirleyen savaş, doğudan gelen Moğol kökenli Karahıtaylar (Kitanlar) ile 1141'de yapılan Katvan Savaşı oldu.
Sultan Sencer'in kaderini belirleyen savaş, doğudan gelen Moğol kökenli Karahıtaylar (Kitanlar) ile 1141'de yapılan Katvan Savaşı oldu.
⚠️
Katvan Savaşı'nın (1141) Sonuçları
- Sultan Sencer, Moğollara karşı ağır bir yenilgi aldı.
- Selçuklular, Maveraünnehir (Orta Asya) bölgesini tamamen kaybetti.
- Devletin askeri gücü tükendi ve Büyük Selçuklu Devleti fiilen yıkılma sürecine girdi (Dandanakan'ın tam tersidir).
Resmi Yıkılış (1157)
Katvan'da gücünü kaybeden Sultan Sencer, devlete bağlı göçebe Oğuzlar (Türkmenler) tarafından (ağır vergiler ve devletin İranlılaşması nedeniyle) çıkarılan isyanda esir düştü (1153).
Sultan Sencer'in 1157'de vefatı, Büyük Selçuklu İmparatorluğu'nun resmen sona ermesi olarak kabul edilir.
Katvan'da gücünü kaybeden Sultan Sencer, devlete bağlı göçebe Oğuzlar (Türkmenler) tarafından (ağır vergiler ve devletin İranlılaşması nedeniyle) çıkarılan isyanda esir düştü (1153).
Sultan Sencer'in 1157'de vefatı, Büyük Selçuklu İmparatorluğu'nun resmen sona ermesi olarak kabul edilir.
🏛️
Yıkılışın Sonuçları (Mirası)
Büyük Selçuklu İmparatorluğu'nun yıkılmasıyla, mirasçısı olan yeni devletler ve "Atabeylikler" doğdu:
Selçuklu Kolları (Hanedan):
Selçuklu Kolları (Hanedan):
- Irak, Suriye, Kirman Selçukluları
- Anadolu Selçukluları (Bir sonraki konumuz)
- Zengîler (Musul), Börîler (Şam), İldenizliler (Azerbaycan), Salgurlular (Fars)
🎉
BÖLÜM 4 BİTTİ!
Tebrikler! Büyük Selçuklu Devleti'nin yükselişini ve yıkılışını öğrendin.
Haydi Bölüm 4 Final Sınavı'na!
Tebrikler! Büyük Selçuklu Devleti'nin yükselişini ve yıkılışını öğrendin.
Haydi Bölüm 4 Final Sınavı'na!
Test Sonucu
Tebrikler!
Tüm soruları (3'te 3) doğru cevaplayarak bu bölümü başarıyla tamamladınız.
Test Sonucu
Üzgünüz, Başarısız Oldunuz.
Bazı soruları yanlış cevapladınız. (Skor: 3'te 2). Lütfen konuyu tekrar gözden geçirin.