Tarih Macerası: Bölüm 6
Selçuklu Devleti tamamlandı! 🧑🏫
Şimdi Bölüm 6: Tüm Türk-İslam devletlerinin genel Kültür ve Medeniyeti.
Bu bölüm 4 kilit adımdan oluşuyor. 3'te 3 kuralı devam ediyor!
Hazır mısın?
Bölüm 6: Adımlar
▶️ A. Devlet Yönetimi ve Ordu
🔒 B. Sosyal Hayat ve Hukuk
🔒 C. Din ve Ekonomi
🔒 D. Bilim, Kültür ve Sanat
👑
Adım A: DEVLET YÖNETİMİ ve ORDU
1. Hükümdar Unvanları (Karşılaştırmalı)
- ✅ Karahanlılar (Milli): "Han, Hakan, Kağan, İlig". (Türk geleneğini sürdürmüşlerdir).
- ❌ Gazneliler (İslami/Fars): "Sultan" unvanını (Gazneli Mahmud) kullanan ilk devlettir. "Padişah" ve "Emir" de kullanmışlardır.
- ✅ Büyük Selçuklular (İmparatorluk): "Sultan-ı Azam". Tuğrul Bey'in "Doğu'nun ve Batı'nın Sultanı" unvanı zirvedir.
2. Hükümdarlık Alametleri (İslami)
Eski alametlere (Otağ, Tuğ, Nevbet) ek olarak şunlar geldi:
- Hutbe Okutmak: Cuma namazlarında sultanın adının anılması (En önemli bağımsızlık alametidir).
- Sikke (Para) Bastırmak: Üzerinde sultanın ve halifenin adının yazması.
- Tıraz: Halifenin, sultana gönderdiği işlemeli, özel giysi (cübbe).
- Hilat: Tıraz ile birlikte gönderilen diğer hediyeler.
- Çetr (Şemsiye): Törenlerde sultanın başında tutulan süslü şemsiye.
3. Veraset Sistemi (En Önemli Sorun)
Karahanlılar, Gazneliler ve Selçuklular; İslamiyet öncesi "Kut" anlayışını ve "Ülke hanedanın ortak malıdır" geleneğini sürdürmüşlerdir. Bu durumun değişmez sonucu Taht Kavgaları olmuş, devletlerin kısa sürede yıkılmasına neden olmuştur.
Karahanlılar, Gazneliler ve Selçuklular; İslamiyet öncesi "Kut" anlayışını ve "Ülke hanedanın ortak malıdır" geleneğini sürdürmüşlerdir. Bu durumun değişmez sonucu Taht Kavgaları olmuş, devletlerin kısa sürede yıkılmasına neden olmuştur.
⚠️ En Önemli İstisna: MEMLÜKLER
Memlükler'de hanedan ve kut anlayışı yoktur. İlke: "En güçlü komutan (Emir) sultan olur" anlayışı geçerliydi. Bu yüzden saltanat babadan oğula geçmezdi.
Memlükler'de hanedan ve kut anlayışı yoktur. İlke: "En güçlü komutan (Emir) sultan olur" anlayışı geçerliydi. Bu yüzden saltanat babadan oğula geçmezdi.
4. Merkezi Teşkilat (Divan-ı Saltanat)
Eski Türk "Kurultay" geleneği yerini, Abbasi ve Fars (İran) devlet geleneğinden alınan Divan-ı Saltanat (Büyük Divan) sistemine bırakmıştır. En ünlü Vezir (Ayguci, Hâce-i Büzürg) Nizamülmülk'tür.
Eski Türk "Kurultay" geleneği yerini, Abbasi ve Fars (İran) devlet geleneğinden alınan Divan-ı Saltanat (Büyük Divan) sistemine bırakmıştır. En ünlü Vezir (Ayguci, Hâce-i Büzürg) Nizamülmülk'tür.
Büyük Divan'a Bağlı Alt Divanlar
(Kavram Eşleştirmeleri)
(Kavram Eşleştirmeleri)
- Divan-ı İstifa (Maliye): Görevli Müstevfi. (Hazine).
- Divan-ı İşraf (Denetim): Görevli Müşrif. (Mali ve idari denetim, istihbarat).
- Divan-ı Arz (Askerlik): Görevli Emir-i Arz. (Ordunun maaşı, teçhizatı).
- Divan-ı İnşa / Tuğra (Yazışma): Görevli Tuğrai veya Münşi. (İç/dış yazışmalar).
- Niyabet-i Saltanat: Sultan yokken vekâlet eden Naib'in divanı.
- Divan-ı Pervane: İkta (Dirlik) topraklarının dağıtımı.
5. Saray Görevlileri (Hacibler)
Sarayda sultan ile halk/divan arasındaki ilişkileri "Hacib"ler düzenlerdi. En büyüğüne "Hacib'ül Hüccab" (Uluğ Hacib) denirdi. (Örn: Yusuf Has Hacib).
Sarayda sultan ile halk/divan arasındaki ilişkileri "Hacib"ler düzenlerdi. En büyüğüne "Hacib'ül Hüccab" (Uluğ Hacib) denirdi. (Örn: Yusuf Has Hacib).
⚔️
B. ORDU SİSTEMİ
En önemli iki yenilik Gulam ve İkta sistemleridir.
En önemli iki yenilik Gulam ve İkta sistemleridir.
1. Gulam Sistemi (Hassa Ordusu)
Savaşlarda esir alınan veya satın alınan (genellikle Türk) çocukların, "Gulamhane"de yetiştirilerek sultanın maaşlı ve profesyonel (Hassa) ordusunu oluşturmasıdır.
- İlk Başlatan: Karahanlılar
- Zirveye Taşıyan: Gazneliler
- Devam Ettiren: Selçuklular
2. İkta Sistemi (Selçuklu Ordusu)
Nizamülmülk tarafından sistemleştirilmiştir. Devlet, maaş yerine komutana toprak geliri (vergi) verir. Komutan (İkta Sahibi) bu gelirle devlete atlı asker (Sipahi) besler.
Faydaları:
Faydaları:
- Hazineden para çıkmadan devasa bir ordu kurulur.
- Tarımda üretimde süreklilik sağlanır (toprak boş kalmaz).
- Bölgenin güvenliği (asayiş) sağlanır (Devlet otoritesi).
- Göçebe Türkmenler yerleşik hayata geçirilir.
🏆
Harika! Yönetim ve Ordu bitti.
Şimdi "Sınava Başla" butonuna bas ve Adım B'nin kilidini aç!
Şimdi "Sınava Başla" butonuna bas ve Adım B'nin kilidini aç!
👪
Adım B: SOSYAL HAYAT (C) ve HUKUK (D)
Toplumda keskin bir sınıf ayrımı (Avrupa'daki gibi) yoktur. Yaşam tarzına göre ayrım vardır: Şehirliler, Köylüler ve Göçebeler (Konargöçer Türkmenler).
Toplumda keskin bir sınıf ayrımı (Avrupa'daki gibi) yoktur. Yaşam tarzına göre ayrım vardır: Şehirliler, Köylüler ve Göçebeler (Konargöçer Türkmenler).
D. HUKUK SİSTEMİ (ŞER'İ VE ÖRF'İ) ⚖️
Türk-İslam devletlerinde, İslamiyet öncesi Türk "Töre"si ile İslam "Şeriat"ı birleştirilerek ikili bir hukuk sistemi uygulanmıştır.
Türk-İslam devletlerinde, İslamiyet öncesi Türk "Töre"si ile İslam "Şeriat"ı birleştirilerek ikili bir hukuk sistemi uygulanmıştır.
İkili Hukuk Yapısı
- 1. Şer'i Hukuk (Din Hukuku):
Kaynak: Kur'an, Sünnet, İcma, Kıyas.
Alan: Evlenme, boşanma, miras, vakıflar.
Yargıç: Kadı (Baş Yargıç: Kadı'ül Kudat). - 2. Örf'i Hukuk (Gelenek Hukuku):
Kaynak: Eski Türk Töre'si, Kağan Fermanları (Yarlık).
Alan: Askeri, idari, asayiş, devlete isyan.
Yargıç: Emir-i Dad (Adalet Emiri).
En Üst Mahkeme: Divan-ı Mezalim
Sultan'ın başkanlık ettiği, Kadı veya Emir-i Dad'ın çözemediği ağır siyasi suçlara ve memur şikayetlerine bakan Yüce Divan'dır.
Sultan'ın başkanlık ettiği, Kadı veya Emir-i Dad'ın çözemediği ağır siyasi suçlara ve memur şikayetlerine bakan Yüce Divan'dır.
🏆
Toplum ve Hukuk yapısı tamamdır!
Haydi "Sınava Başla" ve Adım C'ye geç!
Haydi "Sınava Başla" ve Adım C'ye geç!
🕊️
Adım C: DİN VE İNANIŞ (E) ve EKONOMİ (F)
(Not: Dinler konusu Bölüm 5'teki Adım E'ye, Ekonomi Bölüm 5'teki Adım F'ye karşılık gelir)
(Not: Dinler konusu Bölüm 5'teki Adım E'ye, Ekonomi Bölüm 5'teki Adım F'ye karşılık gelir)
(E) DİN VE İNANIŞ
(Not: İslamiyet öncesi Gök Tanrı ve Ahiret inancı Bölüm 5'te işlenmişti.)
Türkler Arasında Yayılan Dinler (ÖZET):
(Not: İslamiyet öncesi Gök Tanrı ve Ahiret inancı Bölüm 5'te işlenmişti.)
Türkler Arasında Yayılan Dinler (ÖZET):
- Maniheizm ve Budizm: Uygurlar
- Musevilik (Yahudilik): Hazarlar
- Hristiyanlık: Avarlar, Macarlar, Tuna Bulgarları, Peçenekler
- İslamiyet: Karluklar, İtil Bulgarları, Karahanlılar...
💰
(F) EKONOMİ
1. Toplumsal Yapı (Tekrar): Sınıf ayrımı yoktur. Şehirliler, Köylüler ve Göçebeler (Türkmenler) olarak ayrılır.
2. Ekonomi (Tarım ve İkta): Ekonominin temeli tarıma dayanır. Tarımsal üretimin bel kemiği İkta Sistemi'dir. Toprağın mülkiyeti devlete (Miri Arazi), kullanım hakkı halka aittir.
2. Ekonomi (Tarım ve İkta): Ekonominin temeli tarıma dayanır. Tarımsal üretimin bel kemiği İkta Sistemi'dir. Toprağın mülkiyeti devlete (Miri Arazi), kullanım hakkı halka aittir.
3. Ekonomi (Ticaret)
- Ribat (Kervansaray): Karahanlılar tarafından başlatılan, tüccarların 3 gün ücretsiz konakladığı, aynı zamanda askeri üs (karakol) ve din yayma merkezi (tekke) işlevi gören yapılardır.
- Vakıf Sistemi: Vakıflar aracılığıyla cami, medrese, bimarhane (hastane), köprü gibi sosyal hizmetler finanse edilmiştir. Bu, sosyal devlet anlayışının temelidir.
4. Fütüvvet ve Ahilik Teşkilatı
Abbasilerde ortaya çıkan Fütüvvet Teşkilatı (kardeşlik, cömertlik, ahlak); Türk-İslam dünyasında esnaf ve zanaatkârların ahlaki ve mesleki birliği haline gelmiştir. (Bu yapı, Anadolu Selçuklu'da "Ahilik" olarak zirveye ulaşacaktır).
Abbasilerde ortaya çıkan Fütüvvet Teşkilatı (kardeşlik, cömertlik, ahlak); Türk-İslam dünyasında esnaf ve zanaatkârların ahlaki ve mesleki birliği haline gelmiştir. (Bu yapı, Anadolu Selçuklu'da "Ahilik" olarak zirveye ulaşacaktır).
🏆
Din ve Ekonomi tamamdır!
Şimdi "Sınava Başla" ve son adım olan Adım D'ye geç!
Şimdi "Sınava Başla" ve son adım olan Adım D'ye geç!
🧠
Adım D: BİLİM, EĞİTİM, DİL ve SANAT
1. Medreseler (Nizamiye Medreseleri)
İlk Türk-İslam medreseleri Karahanlılar (Semerkant) tarafından kurulmuştur. Ancak bu alandaki zirve, Büyük Selçuklu Veziri Nizamülmülk tarafından kurulan Nizamiye Medreseleri'dir.
Kuruluş Amaçları:
Kuruluş Amaçları:
- Dini/Siyasi: Şii Fâtîmîlerin ve Batınilerin (Hasan Sabbah) yıkıcı propagandalarına karşı Sünni âlimler yetiştirmek.
- İdari: Devlete memur ve yönetici yetiştirmek.
2. Atabeylik Sistemi
İlk kez Büyük Selçuklularda görülen bir eğitim sistemidir. Sultanın oğulları (Melik) illere vali atandığında, onlara rehberlik etmesi için "Atabey" (Bilge Öğretmen/Komutan) görevlendirilirdi.
- Faydası: Şehzadelerin devlet tecrübesi kazanması.
- Zararı: Merkezi otorite zayıflayınca, Atabeyler bağımsızlıklarını ilan ederek devletin parçalanmasına neden olmuşlardır.
3. Önemli Bilim İnsanları (Özet)
- Farabi ("Muallim-i Sani"): Felsefeci. Aristoteles'i İslam dünyasına tanıttı. Birleşmiş Milletler fikrini ortaya attı.
- Biruni ("El-Biruni"): Gazneli Mahmud'un "Sarayımın en değerli hazinesi". (Tahkik-i Ma li'l-Hind).
- İbn-i Sina ("Avicenna"): "El-Kanun fi't-Tıb" (Tıbbın Kanunu) eseri Avrupa'da 500 yıl tıp ders kitabı oldu.
- Gazali ("İmam Gazali"): "Hüccet'ül İslam". Nizamiye Medresesi Rektörü. Batıniliğe karşı felsefi mücadele verdi.
- Ömer Hayyam: Selçuklu (Melikşah) dönemi. Celâlî Takvimi'ni hazırlayan heyetin başkanı.
- Zemahşeri: Dilbilimci. "Keşşaf" (Tefsir).
(F) DİL VE EDEBİYAT (KPSS Sorusu)
- ➡️ Karahanlılar (Milli): Resmi dil, saray dili, edebiyat dili Türkçedir (Hakanî Lehçesi).
- ➡️ Gazneliler (Çok Uluslu): Resmi dil Farsça, Bilim dili Arapça, Ordu dili Türkçe'dir.
- ➡️ Büyük Selçuklular (İmparatorluk): Resmi dil ve Edebiyat dili Farsça'dır.
Edebiyat (Fars Etkisi)
Selçuklu ve Gazneli'de (resmi dil Farsça olduğu için) Fars Edebiyatı zirve yapmıştır:
Selçuklu ve Gazneli'de (resmi dil Farsça olduğu için) Fars Edebiyatı zirve yapmıştır:
- Firdevsî (Gazneli): "Şehname" (Gazneli Mahmud'a sundu).
- Nizamülmülk (Selçuklu): "Siyasetname".
- Ömer Hayyam (Selçuklu): "Rubailer".
(H) MİMARİ VE SANAT
İslamiyet'in etkisiyle resim ve heykel (Balbal) sanatı terk edilmiş, yerine mimari ve süsleme sanatları zirveye çıkmıştır.
Mimari Formlar: Cami, Medrese, Kümbet (Anıt Mezar), Külliye, Kervansaray (Ribat), Bimarhane (Hastane), Türbe.
Süsleme Sanatları: Hat (güzel yazı), Tezhip (kitap süsleme - altınlama), Minyatür (kitap resmi - perspektifsiz, Uygurlardan miras), Çinicilik, Oymacılık, Malakari (Duvar kabartma).
Mimari Formlar: Cami, Medrese, Kümbet (Anıt Mezar), Külliye, Kervansaray (Ribat), Bimarhane (Hastane), Türbe.
Süsleme Sanatları: Hat (güzel yazı), Tezhip (kitap süsleme - altınlama), Minyatür (kitap resmi - perspektifsiz, Uygurlardan miras), Çinicilik, Oymacılık, Malakari (Duvar kabartma).
🎉
BÖLÜM 6 BİTTİ!
Tebrikler! Türk-İslam Kültür ve Medeniyetini öğrendin.
Haydi Bölüm 6 Final Sınavı'na!
Tebrikler! Türk-İslam Kültür ve Medeniyetini öğrendin.
Haydi Bölüm 6 Final Sınavı'na!
Test Sonucu
Tebrikler!
Tüm soruları (3'te 3) doğru cevaplayarak bu bölümü başarıyla tamamladınız.
Test Sonucu
Üzgünüz, Başarısız Oldunuz.
Bazı soruları yanlış cevapladınız. (Skor: 3'te 2). Lütfen konuyu tekrar gözden geçirin.
Tarih Macerası: Bölüm 6
Selçuklu Devleti tamamlandı! 🧑🏫
Şimdi Bölüm 6: Tüm Türk-İslam devletlerinin genel Kültür ve Medeniyeti.
Bu bölüm 4 kilit adımdan oluşuyor. 3'te 3 kuralı devam ediyor!
Hazır mısın?
Bölüm 6: Adımlar
▶️ A. Devlet Yönetimi ve Ordu
🔒 B. Sosyal Hayat ve Hukuk
🔒 C. Din ve Ekonomi
🔒 D. Bilim, Kültür ve Sanat
👑
Adım A: DEVLET YÖNETİMİ ve ORDU
1. Hükümdar Unvanları (Karşılaştırmalı)
- ✅ Karahanlılar (Milli): "Han, Hakan, Kağan, İlig". (Türk geleneğini sürdürmüşlerdir).
- ❌ Gazneliler (İslami/Fars): "Sultan" unvanını (Gazneli Mahmud) kullanan ilk devlettir. "Padişah" ve "Emir" de kullanmışlardır.
- ✅ Büyük Selçuklular (İmparatorluk): "Sultan-ı Azam". Tuğrul Bey'in "Doğu'nun ve Batı'nın Sultanı" unvanı zirvedir.
2. Hükümdarlık Alametleri (İslami)
Eski alametlere (Otağ, Tuğ, Nevbet) ek olarak şunlar geldi:
- Hutbe Okutmak: Cuma namazlarında sultanın adının anılması (En önemli bağımsızlık alametidir).
- Sikke (Para) Bastırmak: Üzerinde sultanın ve halifenin adının yazması.
- Tıraz: Halifenin, sultana gönderdiği işlemeli, özel giysi (cübbe).
- Hilat: Tıraz ile birlikte gönderilen diğer hediyeler.
- Çetr (Şemsiye): Törenlerde sultanın başında tutulan süslü şemsiye.
3. Veraset Sistemi (En Önemli Sorun)
Karahanlılar, Gazneliler ve Selçuklular; İslamiyet öncesi "Kut" anlayışını ve "Ülke hanedanın ortak malıdır" geleneğini sürdürmüşlerdir. Bu durumun değişmez sonucu Taht Kavgaları olmuş, devletlerin kısa sürede yıkılmasına neden olmuştur.
Karahanlılar, Gazneliler ve Selçuklular; İslamiyet öncesi "Kut" anlayışını ve "Ülke hanedanın ortak malıdır" geleneğini sürdürmüşlerdir. Bu durumun değişmez sonucu Taht Kavgaları olmuş, devletlerin kısa sürede yıkılmasına neden olmuştur.
⚠️ En Önemli İstisna: MEMLÜKLER
Memlükler'de hanedan ve kut anlayışı yoktur. İlke: "En güçlü komutan (Emir) sultan olur" anlayışı geçerliydi. Bu yüzden saltanat babadan oğula geçmezdi.
Memlükler'de hanedan ve kut anlayışı yoktur. İlke: "En güçlü komutan (Emir) sultan olur" anlayışı geçerliydi. Bu yüzden saltanat babadan oğula geçmezdi.
4. Merkezi Teşkilat (Divan-ı Saltanat)
Eski Türk "Kurultay" geleneği yerini, Abbasi ve Fars (İran) devlet geleneğinden alınan Divan-ı Saltanat (Büyük Divan) sistemine bırakmıştır. En ünlü Vezir (Ayguci, Hâce-i Büzürg) Nizamülmülk'tür.
Eski Türk "Kurultay" geleneği yerini, Abbasi ve Fars (İran) devlet geleneğinden alınan Divan-ı Saltanat (Büyük Divan) sistemine bırakmıştır. En ünlü Vezir (Ayguci, Hâce-i Büzürg) Nizamülmülk'tür.
Büyük Divan'a Bağlı Alt Divanlar
(Kavram Eşleştirmeleri)
(Kavram Eşleştirmeleri)
- Divan-ı İstifa (Maliye): Görevli Müstevfi. (Hazine).
- Divan-ı İşraf (Denetim): Görevli Müşrif. (Mali ve idari denetim, istihbarat).
- Divan-ı Arz (Askerlik): Görevli Emir-i Arz. (Ordunun maaşı, teçhizatı).
- Divan-ı İnşa / Tuğra (Yazışma): Görevli Tuğrai veya Münşi. (İç/dış yazışmalar).
- Niyabet-i Saltanat: Sultan yokken vekâlet eden Naib'in divanı.
- Divan-ı Pervane: İkta (Dirlik) topraklarının dağıtımı.
5. Saray Görevlileri (Hacibler)
Sarayda sultan ile halk/divan arasındaki ilişkileri "Hacib"ler düzenlerdi. En büyüğüne "Hacib'ül Hüccab" (Uluğ Hacib) denirdi. (Örn: Yusuf Has Hacib).
Sarayda sultan ile halk/divan arasındaki ilişkileri "Hacib"ler düzenlerdi. En büyüğüne "Hacib'ül Hüccab" (Uluğ Hacib) denirdi. (Örn: Yusuf Has Hacib).
⚔️
B. ORDU SİSTEMİ
En önemli iki yenilik Gulam ve İkta sistemleridir.
En önemli iki yenilik Gulam ve İkta sistemleridir.
1. Gulam Sistemi (Hassa Ordusu)
Savaşlarda esir alınan veya satın alınan (genellikle Türk) çocukların, "Gulamhane"de yetiştirilerek sultanın maaşlı ve profesyonel (Hassa) ordusunu oluşturmasıdır.
- İlk Başlatan: Karahanlılar
- Zirveye Taşıyan: Gazneliler
- Devam Ettiren: Selçuklular
2. İkta Sistemi (Selçuklu Ordusu)
Nizamülmülk tarafından sistemleştirilmiştir. Devlet, maaş yerine komutana toprak geliri (vergi) verir. Komutan (İkta Sahibi) bu gelirle devlete atlı asker (Sipahi) besler.
Faydaları:
Faydaları:
- Hazineden para çıkmadan devasa bir ordu kurulur.
- Tarımda üretimde süreklilik sağlanır (toprak boş kalmaz).
- Bölgenin güvenliği (asayiş) sağlanır (Devlet otoritesi).
- Göçebe Türkmenler yerleşik hayata geçirilir.
🏆
Harika! Yönetim ve Ordu bitti.
Şimdi "Sınava Başla" butonuna bas ve Adım B'nin kilidini aç!
Şimdi "Sınava Başla" butonuna bas ve Adım B'nin kilidini aç!
👪
Adım B: SOSYAL HAYAT (C) ve HUKUK (D)
Toplumda keskin bir sınıf ayrımı (Avrupa'daki gibi) yoktur. Yaşam tarzına göre ayrım vardır: Şehirliler, Köylüler ve Göçebeler (Konargöçer Türkmenler).
Toplumda keskin bir sınıf ayrımı (Avrupa'daki gibi) yoktur. Yaşam tarzına göre ayrım vardır: Şehirliler, Köylüler ve Göçebeler (Konargöçer Türkmenler).
D. HUKUK SİSTEMİ (ŞER'İ VE ÖRF'İ) ⚖️
Türk-İslam devletlerinde, İslamiyet öncesi Türk "Töre"si ile İslam "Şeriat"ı birleştirilerek ikili bir hukuk sistemi uygulanmıştır.
Türk-İslam devletlerinde, İslamiyet öncesi Türk "Töre"si ile İslam "Şeriat"ı birleştirilerek ikili bir hukuk sistemi uygulanmıştır.
İkili Hukuk Yapısı
- 1. Şer'i Hukuk (Din Hukuku):
Kaynak: Kur'an, Sünnet, İcma, Kıyas.
Alan: Evlenme, boşanma, miras, vakıflar.
Yargıç: Kadı (Baş Yargıç: Kadı'ül Kudat). - 2. Örf'i Hukuk (Gelenek Hukuku):
Kaynak: Eski Türk Töre'si, Kağan Fermanları (Yarlık).
Alan: Askeri, idari, asayiş, devlete isyan.
Yargıç: Emir-i Dad (Adalet Emiri).
En Üst Mahkeme: Divan-ı Mezalim
Sultan'ın başkanlık ettiği, Kadı veya Emir-i Dad'ın çözemediği ağır siyasi suçlara ve memur şikayetlerine bakan Yüce Divan'dır.
Sultan'ın başkanlık ettiği, Kadı veya Emir-i Dad'ın çözemediği ağır siyasi suçlara ve memur şikayetlerine bakan Yüce Divan'dır.
🏆
Toplum ve Hukuk yapısı tamamdır!
Haydi "Sınava Başla" ve Adım C'ye geç!
Haydi "Sınava Başla" ve Adım C'ye geç!
🕊️
Adım C: DİN VE İNANIŞ (E) ve EKONOMİ (F)
(Not: Dinler konusu Bölüm 5'teki Adım E'ye, Ekonomi Bölüm 5'teki Adım F'ye karşılık gelir)
(Not: Dinler konusu Bölüm 5'teki Adım E'ye, Ekonomi Bölüm 5'teki Adım F'ye karşılık gelir)
(E) DİN VE İNANIŞ
(Not: İslamiyet öncesi Gök Tanrı ve Ahiret inancı Bölüm 5'te işlenmişti.)
Türkler Arasında Yayılan Dinler (ÖZET):
(Not: İslamiyet öncesi Gök Tanrı ve Ahiret inancı Bölüm 5'te işlenmişti.)
Türkler Arasında Yayılan Dinler (ÖZET):
- Maniheizm ve Budizm: Uygurlar
- Musevilik (Yahudilik): Hazarlar
- Hristiyanlık: Avarlar, Macarlar, Tuna Bulgarları, Peçenekler
- İslamiyet: Karluklar, İtil Bulgarları, Karahanlılar...
💰
(F) EKONOMİ
1. Toplumsal Yapı (Tekrar): Sınıf ayrımı yoktur. Şehirliler, Köylüler ve Göçebeler (Türkmenler) olarak ayrılır.
2. Ekonomi (Tarım ve İkta): Ekonominin temeli tarıma dayanır. Tarımsal üretimin bel kemiği İkta Sistemi'dir. Toprağın mülkiyeti devlete (Miri Arazi), kullanım hakkı halka aittir.
2. Ekonomi (Tarım ve İkta): Ekonominin temeli tarıma dayanır. Tarımsal üretimin bel kemiği İkta Sistemi'dir. Toprağın mülkiyeti devlete (Miri Arazi), kullanım hakkı halka aittir.
3. Ekonomi (Ticaret)
- Ribat (Kervansaray): Karahanlılar tarafından başlatılan, tüccarların 3 gün ücretsiz konakladığı, aynı zamanda askeri üs (karakol) ve din yayma merkezi (tekke) işlevi gören yapılardır.
- Vakıf Sistemi: Vakıflar aracılığıyla cami, medrese, bimarhane (hastane), köprü gibi sosyal hizmetler finanse edilmiştir. Bu, sosyal devlet anlayışının temelidir.
4. Fütüvvet ve Ahilik Teşkilatı
Abbasilerde ortaya çıkan Fütüvvet Teşkilatı (kardeşlik, cömertlik, ahlak); Türk-İslam dünyasında esnaf ve zanaatkârların ahlaki ve mesleki birliği haline gelmiştir. (Bu yapı, Anadolu Selçuklu'da "Ahilik" olarak zirveye ulaşacaktır).
Abbasilerde ortaya çıkan Fütüvvet Teşkilatı (kardeşlik, cömertlik, ahlak); Türk-İslam dünyasında esnaf ve zanaatkârların ahlaki ve mesleki birliği haline gelmiştir. (Bu yapı, Anadolu Selçuklu'da "Ahilik" olarak zirveye ulaşacaktır).
🏆
Din ve Ekonomi tamamdır!
Şimdi "Sınava Başla" ve son adım olan Adım D'ye geç!
Şimdi "Sınava Başla" ve son adım olan Adım D'ye geç!
🧠
Adım D: BİLİM, EĞİTİM, DİL ve SANAT
1. Medreseler (Nizamiye Medreseleri)
İlk Türk-İslam medreseleri Karahanlılar (Semerkant) tarafından kurulmuştur. Ancak bu alandaki zirve, Büyük Selçuklu Veziri Nizamülmülk tarafından kurulan Nizamiye Medreseleri'dir.
Kuruluş Amaçları:
Kuruluş Amaçları:
- Dini/Siyasi: Şii Fâtîmîlerin ve Batınilerin (Hasan Sabbah) yıkıcı propagandalarına karşı Sünni âlimler yetiştirmek.
- İdari: Devlete memur ve yönetici yetiştirmek.
2. Atabeylik Sistemi
İlk kez Büyük Selçuklularda görülen bir eğitim sistemidir. Sultanın oğulları (Melik) illere vali atandığında, onlara rehberlik etmesi için "Atabey" (Bilge Öğretmen/Komutan) görevlendirilirdi.
- Faydası: Şehzadelerin devlet tecrübesi kazanması.
- Zararı: Merkezi otorite zayıflayınca, Atabeyler bağımsızlıklarını ilan ederek devletin parçalanmasına neden olmuşlardır.
3. Önemli Bilim İnsanları (Özet)
- Farabi ("Muallim-i Sani"): Felsefeci. Aristoteles'i İslam dünyasına tanıttı. Birleşmiş Milletler fikrini ortaya attı.
- Biruni ("El-Biruni"): Gazneli Mahmud'un "Sarayımın en değerli hazinesi". (Tahkik-i Ma li'l-Hind).
- İbn-i Sina ("Avicenna"): "El-Kanun fi't-Tıb" (Tıbbın Kanunu) eseri Avrupa'da 500 yıl tıp ders kitabı oldu.
- Gazali ("İmam Gazali"): "Hüccet'ül İslam". Nizamiye Medresesi Rektörü. Batıniliğe karşı felsefi mücadele verdi.
- Ömer Hayyam: Selçuklu (Melikşah) dönemi. Celâlî Takvimi'ni hazırlayan heyetin başkanı.
- Zemahşeri: Dilbilimci. "Keşşaf" (Tefsir).
(F) DİL VE EDEBİYAT (KPSS Sorusu)
- ➡️ Karahanlılar (Milli): Resmi dil, saray dili, edebiyat dili Türkçedir (Hakanî Lehçesi).
- ➡️ Gazneliler (Çok Uluslu): Resmi dil Farsça, Bilim dili Arapça, Ordu dili Türkçe'dir.
- ➡️ Büyük Selçuklular (İmparatorluk): Resmi dil ve Edebiyat dili Farsça'dır.
Edebiyat (Fars Etkisi)
Selçuklu ve Gazneli'de (resmi dil Farsça olduğu için) Fars Edebiyatı zirve yapmıştır:
Selçuklu ve Gazneli'de (resmi dil Farsça olduğu için) Fars Edebiyatı zirve yapmıştır:
- Firdevsî (Gazneli): "Şehname" (Gazneli Mahmud'a sundu).
- Nizamülmülk (Selçuklu): "Siyasetname".
- Ömer Hayyam (Selçuklu): "Rubailer".
(H) MİMARİ VE SANAT
İslamiyet'in etkisiyle resim ve heykel (Balbal) sanatı terk edilmiş, yerine mimari ve süsleme sanatları zirveye çıkmıştır.
Mimari Formlar: Cami, Medrese, Kümbet (Anıt Mezar), Külliye, Kervansaray (Ribat), Bimarhane (Hastane), Türbe.
Süsleme Sanatları: Hat (güzel yazı), Tezhip (kitap süsleme - altınlama), Minyatür (kitap resmi - perspektifsiz, Uygurlardan miras), Çinicilik, Oymacılık, Malakari (Duvar kabartma).
Mimari Formlar: Cami, Medrese, Kümbet (Anıt Mezar), Külliye, Kervansaray (Ribat), Bimarhane (Hastane), Türbe.
Süsleme Sanatları: Hat (güzel yazı), Tezhip (kitap süsleme - altınlama), Minyatür (kitap resmi - perspektifsiz, Uygurlardan miras), Çinicilik, Oymacılık, Malakari (Duvar kabartma).
🎉
BÖLÜM 6 BİTTİ!
Tebrikler! Türk-İslam Kültür ve Medeniyetini öğrendin.
Haydi Bölüm 6 Final Sınavı'na!
Tebrikler! Türk-İslam Kültür ve Medeniyetini öğrendin.
Haydi Bölüm 6 Final Sınavı'na!
Test Sonucu
Tebrikler!
Tüm soruları (3'te 3) doğru cevaplayarak bu bölümü başarıyla tamamladınız.
Test Sonucu
Üzgünüz, Başarısız Oldunuz.
Bazı soruları yanlış cevapladınız. (Skor: 3'te 2). Lütfen konuyu tekrar gözden geçirin.