CUMHURİYET DÖNEMİ KÜLTÜR VE MEDENİYETİ
TEST - 5
Soru 1: 1932-1934 yılları arasında yayımlanan ve Türk İnkılabı'nın ideolojisini sistemleştirmeyi amaçlayan Kadro dergisinin savunduğu temel düşünce aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: D) Devletçi, planlı ve otoriter bir kalkınma modeli
Açıklama: Kadro Hareketi, inkılabın halk tarafından tam olarak anlaşılamadığını ve bu nedenle aydın bir "kadro" tarafından, devletçi ve planlı bir ekonomiyle, otoriter bir yöntemle topluma benimsetilmesi gerektiğini savunuyordu.
Soru 2: 1933 Üniversite Reformu sırasında Darülfünun'dan tasfiye edilen öğretim üyeleri için kullanılan tabir aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: C) Tasfiye-i Rütbe
Açıklama: Üniversite Reformu ile Darülfünun'un akademik kadrosunun büyük bir kısmı, yeni kurulan İstanbul Üniversitesi'nin modern ve bilimsel anlayışına uygun bulunmadığı gerekçesiyle kadro dışı bırakılmıştır. Bu olaya "Tasfiye-i Rütbe" (Rütbelerin Tasfiyesi) adı verilmiştir.
Soru 3: Atatürk'ün emriyle kurulan Ankara Musiki Muallim Mektebi'nin başına getirilerek Türkiye'de modern müzik eğitiminin kurumsallaşmasını sağlayan kişi kimdir?
Doğru Cevap: B) Osman Zeki Üngör
Açıklama: İstiklal Marşı'nın bestecisi olarak da bilinen Osman Zeki Üngör, 1924 yılında kurulan Musiki Muallim Mektebi'nin (Müzik Öğretmen Okulu) ilk müdürü olarak atanmış ve bu kurumun gelişiminde kilit rol oynamıştır.
Soru 4: Cumhuriyetin ilk yıllarında, Mimar Kemaleddin ve Vedat Tek gibi mimarların öncülüğünü yaptığı I. Ulusal Mimarlık Akımı'nın temel özelliği nedir?
Doğru Cevap: A) Selçuklu ve Osmanlı motiflerini modern yapılarla birleştirmek
Açıklama: Bu akımın temel amacı, yeni kurulan ulus-devlet için "milli bir mimari üslup" yaratmaktı. Bu nedenle, modern işlevlere sahip binaların (banka, meclis, bakanlık vb.) cephelerinde Selçuklu ve Osmanlı mimarisine ait çini, sivri kemer gibi unsurlar kullanılarak bir sentez oluşturulmuştur.
Soru 5: Atatürk Dönemi'nde açılan Halkevleri'nin şubeleri arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?
I. Dil, Tarih, Edebiyat Şubesi
II. Güzel Sanatlar Şubesi
III. Siyaset ve Propaganda Şubesi
Doğru Cevap: A) Yalnız III
Açıklama: Halkevleri, birer kültür ve yaygın eğitim kurumu olarak tasarlanmıştır. Bu nedenle dil, tarih, güzel sanatlar, spor, kütüphanecilik gibi şubeleri bulunurken, doğrudan siyasi propaganda yapan bir şubesi yoktur. İdeolojiyi kültürel faaliyetler yoluyla yaymayı amaçlamışlardır.
Soru 6: "Onuncu Yıl Nutku" hangi tarihi olayın anısına yazılmış ve okunmuştur?
Doğru Cevap: D) Cumhuriyetin ilanının 10. yılı
Açıklama: Atatürk'ün, Cumhuriyetin ilk on yılında yapılanları özetlediği ve gelecek için hedefleri gösterdiği tarihi Onuncu Yıl Nutku, 29 Ekim 1933 tarihinde, Cumhuriyetin ilanının 10. yıl dönümü kutlamaları sırasında Ankara'da okunmuştur.
Soru 7: Türkiye'nin ilk kadın arkeoloğu olan ve Atatürk'ün manevi kızlarından olan bilim insanı kimdir?
Doğru Cevap: C) Jale İnan
Açıklama: Arkeolog Aziz Ogan'ın kızı olan Jale İnan, yurt dışında eğitim görmüş ve Türkiye'nin ilk kadın arkeoloğu olmuştur. Perge ve Side antik kentlerindeki kazılarıyla tanınır. Afet İnan tarihçi, Muazzez İlmiye Çığ ise sümerologdur.
Soru 8: Atatürk Dönemi'nde kurulan aşağıdaki eğitim kurumlarından hangisinin temel amacı, modern ve bilimsel yöntemlerle tarım ve hayvancılığı geliştirecek uzmanlar yetiştirmektir?
Doğru Cevap: B) Yüksek Ziraat Enstitüsü
Açıklama: 1933 yılında Ankara'da kurulan Yüksek Ziraat Enstitüsü, ziraat mühendisleri, veteriner hekimler ve orman mühendisleri yetiştirerek ülkenin tarımsal kalkınmasına bilimsel bir temel oluşturmayı hedeflemiştir.
Soru 9: Cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye'deki ilköğretim sistemini incelemek ve modern bir eğitim programı oluşturmak üzere davet edilen Amerikalı eğitimci kimdir?
Doğru Cevap: A) John Dewey
Açıklama: Ünlü Amerikalı filozof ve eğitim reformcusu John Dewey, 1924 yılında Türkiye'ye davet edilerek Türk eğitim sistemi hakkında bir rapor hazırlamıştır. Raporunda, ezberci eğitim yerine "yaparak-yaşayarak öğrenme" modelini ve köy okullarının geliştirilmesini önermiştir.
Soru 10: "Güneş Dil Teorisi" hangi iddiayı temel almaktaydı?
Doğru Cevap: C) Dünyadaki tüm dillerin kökeni Orta Asya'daki ilk insan seslerinden ve dolayısıyla Türkçeden gelmektedir.
Açıklama: Bilimsel geçerliliği olmasa da, bu teori, dillerin kökeninin güneşe ve ona gösterilen tepkilere dayandığını ve bu ilk seslerin de Orta Asya'da ortaya çıktığını savunarak Türkçeyi dünya dillerinin ana kaynağı olarak konumlandırmayı amaçlamıştır.
Soru 11: Aşağıdaki kurumlardan hangisi, Atatürk Dönemi'nde kurulmasına rağmen faaliyetlerine onun vefatından sonra başlamıştır?
Doğru Cevap: E) Köy Enstitüleri
Açıklama: Köy Enstitüleri projesinin fikir babası ve temelleri Atatürk döneminde atılan "eğitmen kursları" olsa da, kurumun yasal olarak kurulması ve faaliyete geçmesi 1940 yılında, İsmet İnönü'nün cumhurbaşkanlığı döneminde gerçekleşmiştir.
Soru 12: Cumhuriyetin ilk yıllarında açılan ve öğretmen yetiştiren en önemli kurum olan Gazi Eğitim Enstitüsü'nün temelini oluşturan okul hangisidir?
Doğru Cevap: D) Orta Muallim Mektebi ve Terbiye Enstitüsü
Açıklama: 1926'da Konya'da kurulan Orta Muallim Mektebi, 1927'de Ankara'ya taşınmış ve 1929'da Gazi Orta Muallim Mektebi ve Terbiye Enstitüsü adını almıştır. Bu kurum, Cumhuriyetin öğretmen ihtiyacını karşılayan en önemli kaynak olmuştur.
Soru 13: Atatürk, Çankaya Köşkü'nün mimari düzenlemesinde hangi yabancı mimarla çalışmıştır?
Doğru Cevap: B) Clemens Holzmeister
Açıklama: Avusturyalı mimar Clemens Holzmeister, 1930'lu yıllarda Ankara'nın imarında önemli rol oynamıştır. III. TBMM Binası, bakanlık binaları gibi birçok yapının yanı sıra, Atatürk'ün isteğiyle modern Çankaya Köşkü'nü (Pembe Köşk) de tasarlamıştır.
Soru 14: Atatürk'ün "Nutuk" adlı eseri hangi olayla başlar ve hangi olayla biter?
Doğru Cevap: A) Samsun'a çıkış - Gençliğe Hitabe
Açıklama: Nutuk, "1919 senesi Mayısının 19'uncu günü Samsun'a çıktım." cümlesiyle başlar ve 1919-1927 yılları arasındaki olayları anlattıktan sonra, Türk gençliğine seslenen tarihi "Gençliğe Hitabe" ile sona erer.
Soru 15: Cumhuriyet Dönemi'nde, sağlık hizmetlerini yurt geneline yaymak ve koruyucu hekimliği geliştirmek amacıyla kurulan "Numune Hastaneleri" projesinin mimarı olan Sağlık Bakanı kimdir?
Doğru Cevap: D) Refik Saydam
Açıklama: Atatürk'ün doktoru ve uzun yıllar Sağlık Bakanlığı yapan Refik Saydam, Cumhuriyetin sağlık politikasının temelini atmıştır. Hıfzıssıhha Enstitüsü'nü kurmuş ve Anadolu'nun çeşitli yerlerinde modern hastaneler olan "Numune Hastaneleri"nin açılmasına öncülük etmiştir.
Soru 16: Cumhuriyetin ilk yıllarında, Ankara'daki radyo yayınlarının başlamasıyla ilk anonsu yapan kişi kimdir?
Doğru Cevap: A) Eşref Üren
Açıklama: Türkiye'deki ilk radyo anonsu, 1927 yılında İstanbul Radyosu'nda yapılmıştır. Ancak soruda belirtilen Ankara Radyosu'nun ilk anonsu için kesin bir isim olmamakla birlikte, dönemin önemli spikerlerinden Eşref Üren bu süreçte yer almıştır. (Not: Bu soru, dönemin önemli radyo figürlerini tanımayı amaçlamaktadır.)
Soru 17: I. Topkapı Sarayı'nın müze haline getirilmesi
II. Etnografya Müzesi'nin kurulması
III. Resim ve Heykel Müzesi'nin açılması
Yukarıdaki gelişmelerin ortak amacı aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: A) Milli tarih ve sanat bilincini geliştirmek
Açıklama: Bu müzelerin kurulması, hem Osmanlı'dan devralınan hem de Cumhuriyet döneminde üretilen kültürel ve sanatsal mirası koruma altına almayı, sergileyerek halka ulaştırmayı ve bu yolla ortak bir tarih ve sanat bilinci oluşturmayı amaçlamıştır.
Soru 18: Atatürk'ün "Ben sporcunun zeki, çevik ve aynı zamanda ahlaklısını severim." sözü, onun spora hangi açıdan yaklaştığını gösterir?
Doğru Cevap: C) Bir karakter eğitimi ve ahlaki gelişim aracı olarak
Açıklama: Atatürk bu sözüyle, sporda fiziksel yeteneğin (çeviklik) yanı sıra, zihinsel kapasitenin (zekilik) ve en önemlisi dürüstlük, disiplin gibi erdemlerin (ahlak) de bir arada bulunması gerektiğini vurgulayarak sporu bir kişilik geliştirme aracı olarak görmüştür.
Soru 19: Cumhuriyet Dönemi'nde kurulan Yüksek Ziraat Enstitüsü'nün kuruluşunda hangi ülkenin modeli örnek alınmıştır?
Doğru Cevap: A) Almanya
Açıklama: 1933 yılında Ankara'da kurulan Yüksek Ziraat Enstitüsü'nün yapılandırılmasında, Berlin Ziraat Yüksekokulu'nun modern ve uygulamalı eğitim modeli örnek alınmış ve kuruluşunda birçok Alman profesör görev yapmıştır.
Soru 20: Atatürk'ün direktifiyle kurulan Türkkuşu, aşağıdaki kurumlardan hangisine bağlı olarak faaliyet göstermiştir?
Doğru Cevap: B) Türk Hava Kurumu
Açıklama: 1935 yılında kurulan Türkkuşu, Türk gençlerine planör, paraşüt, motorlu uçuş gibi havacılık eğitimleri vermek amacıyla, sivil bir kuruluş olan Türk Hava Kurumu'na bağlı olarak kurulmuştur.
CUMHURİYET DÖNEMİ KÜLTÜR VE MEDENİYETİ
TEST - 5
Soru 1: 1932-1934 yılları arasında yayımlanan ve Türk İnkılabı'nın ideolojisini sistemleştirmeyi amaçlayan Kadro dergisinin savunduğu temel düşünce aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: D) Devletçi, planlı ve otoriter bir kalkınma modeli
Açıklama: Kadro Hareketi, inkılabın halk tarafından tam olarak anlaşılamadığını ve bu nedenle aydın bir "kadro" tarafından, devletçi ve planlı bir ekonomiyle, otoriter bir yöntemle topluma benimsetilmesi gerektiğini savunuyordu.
Soru 2: 1933 Üniversite Reformu sırasında Darülfünun'dan tasfiye edilen öğretim üyeleri için kullanılan tabir aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: C) Tasfiye-i Rütbe
Açıklama: Üniversite Reformu ile Darülfünun'un akademik kadrosunun büyük bir kısmı, yeni kurulan İstanbul Üniversitesi'nin modern ve bilimsel anlayışına uygun bulunmadığı gerekçesiyle kadro dışı bırakılmıştır. Bu olaya "Tasfiye-i Rütbe" (Rütbelerin Tasfiyesi) adı verilmiştir.
Soru 3: Atatürk'ün emriyle kurulan Ankara Musiki Muallim Mektebi'nin başına getirilerek Türkiye'de modern müzik eğitiminin kurumsallaşmasını sağlayan kişi kimdir?
Doğru Cevap: B) Osman Zeki Üngör
Açıklama: İstiklal Marşı'nın bestecisi olarak da bilinen Osman Zeki Üngör, 1924 yılında kurulan Musiki Muallim Mektebi'nin (Müzik Öğretmen Okulu) ilk müdürü olarak atanmış ve bu kurumun gelişiminde kilit rol oynamıştır.
Soru 4: Cumhuriyetin ilk yıllarında, Mimar Kemaleddin ve Vedat Tek gibi mimarların öncülüğünü yaptığı I. Ulusal Mimarlık Akımı'nın temel özelliği nedir?
Doğru Cevap: A) Selçuklu ve Osmanlı motiflerini modern yapılarla birleştirmek
Açıklama: Bu akımın temel amacı, yeni kurulan ulus-devlet için "milli bir mimari üslup" yaratmaktı. Bu nedenle, modern işlevlere sahip binaların (banka, meclis, bakanlık vb.) cephelerinde Selçuklu ve Osmanlı mimarisine ait çini, sivri kemer gibi unsurlar kullanılarak bir sentez oluşturulmuştur.
Soru 5: Atatürk Dönemi'nde açılan Halkevleri'nin şubeleri arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?
I. Dil, Tarih, Edebiyat Şubesi
II. Güzel Sanatlar Şubesi
III. Siyaset ve Propaganda Şubesi
Doğru Cevap: A) Yalnız III
Açıklama: Halkevleri, birer kültür ve yaygın eğitim kurumu olarak tasarlanmıştır. Bu nedenle dil, tarih, güzel sanatlar, spor, kütüphanecilik gibi şubeleri bulunurken, doğrudan siyasi propaganda yapan bir şubesi yoktur. İdeolojiyi kültürel faaliyetler yoluyla yaymayı amaçlamışlardır.
Soru 6: "Onuncu Yıl Nutku" hangi tarihi olayın anısına yazılmış ve okunmuştur?
Doğru Cevap: D) Cumhuriyetin ilanının 10. yılı
Açıklama: Atatürk'ün, Cumhuriyetin ilk on yılında yapılanları özetlediği ve gelecek için hedefleri gösterdiği tarihi Onuncu Yıl Nutku, 29 Ekim 1933 tarihinde, Cumhuriyetin ilanının 10. yıl dönümü kutlamaları sırasında Ankara'da okunmuştur.
Soru 7: Türkiye'nin ilk kadın arkeoloğu olan ve Atatürk'ün manevi kızlarından olan bilim insanı kimdir?
Doğru Cevap: C) Jale İnan
Açıklama: Arkeolog Aziz Ogan'ın kızı olan Jale İnan, yurt dışında eğitim görmüş ve Türkiye'nin ilk kadın arkeoloğu olmuştur. Perge ve Side antik kentlerindeki kazılarıyla tanınır. Afet İnan tarihçi, Muazzez İlmiye Çığ ise sümerologdur.
Soru 8: Atatürk Dönemi'nde kurulan aşağıdaki eğitim kurumlarından hangisinin temel amacı, modern ve bilimsel yöntemlerle tarım ve hayvancılığı geliştirecek uzmanlar yetiştirmektir?
Doğru Cevap: B) Yüksek Ziraat Enstitüsü
Açıklama: 1933 yılında Ankara'da kurulan Yüksek Ziraat Enstitüsü, ziraat mühendisleri, veteriner hekimler ve orman mühendisleri yetiştirerek ülkenin tarımsal kalkınmasına bilimsel bir temel oluşturmayı hedeflemiştir.
Soru 9: Cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye'deki ilköğretim sistemini incelemek ve modern bir eğitim programı oluşturmak üzere davet edilen Amerikalı eğitimci kimdir?
Doğru Cevap: A) John Dewey
Açıklama: Ünlü Amerikalı filozof ve eğitim reformcusu John Dewey, 1924 yılında Türkiye'ye davet edilerek Türk eğitim sistemi hakkında bir rapor hazırlamıştır. Raporunda, ezberci eğitim yerine "yaparak-yaşayarak öğrenme" modelini ve köy okullarının geliştirilmesini önermiştir.
Soru 10: "Güneş Dil Teorisi" hangi iddiayı temel almaktaydı?
Doğru Cevap: C) Dünyadaki tüm dillerin kökeni Orta Asya'daki ilk insan seslerinden ve dolayısıyla Türkçeden gelmektedir.
Açıklama: Bilimsel geçerliliği olmasa da, bu teori, dillerin kökeninin güneşe ve ona gösterilen tepkilere dayandığını ve bu ilk seslerin de Orta Asya'da ortaya çıktığını savunarak Türkçeyi dünya dillerinin ana kaynağı olarak konumlandırmayı amaçlamıştır.
Soru 11: Aşağıdaki kurumlardan hangisi, Atatürk Dönemi'nde kurulmasına rağmen faaliyetlerine onun vefatından sonra başlamıştır?
Doğru Cevap: E) Köy Enstitüleri
Açıklama: Köy Enstitüleri projesinin fikir babası ve temelleri Atatürk döneminde atılan "eğitmen kursları" olsa da, kurumun yasal olarak kurulması ve faaliyete geçmesi 1940 yılında, İsmet İnönü'nün cumhurbaşkanlığı döneminde gerçekleşmiştir.
Soru 12: Cumhuriyetin ilk yıllarında açılan ve öğretmen yetiştiren en önemli kurum olan Gazi Eğitim Enstitüsü'nün temelini oluşturan okul hangisidir?
Doğru Cevap: D) Orta Muallim Mektebi ve Terbiye Enstitüsü
Açıklama: 1926'da Konya'da kurulan Orta Muallim Mektebi, 1927'de Ankara'ya taşınmış ve 1929'da Gazi Orta Muallim Mektebi ve Terbiye Enstitüsü adını almıştır. Bu kurum, Cumhuriyetin öğretmen ihtiyacını karşılayan en önemli kaynak olmuştur.
Soru 13: Atatürk, Çankaya Köşkü'nün mimari düzenlemesinde hangi yabancı mimarla çalışmıştır?
Doğru Cevap: B) Clemens Holzmeister
Açıklama: Avusturyalı mimar Clemens Holzmeister, 1930'lu yıllarda Ankara'nın imarında önemli rol oynamıştır. III. TBMM Binası, bakanlık binaları gibi birçok yapının yanı sıra, Atatürk'ün isteğiyle modern Çankaya Köşkü'nü (Pembe Köşk) de tasarlamıştır.
Soru 14: Atatürk'ün "Nutuk" adlı eseri hangi olayla başlar ve hangi olayla biter?
Doğru Cevap: A) Samsun'a çıkış - Gençliğe Hitabe
Açıklama: Nutuk, "1919 senesi Mayısının 19'uncu günü Samsun'a çıktım." cümlesiyle başlar ve 1919-1927 yılları arasındaki olayları anlattıktan sonra, Türk gençliğine seslenen tarihi "Gençliğe Hitabe" ile sona erer.
Soru 15: Cumhuriyet Dönemi'nde, sağlık hizmetlerini yurt geneline yaymak ve koruyucu hekimliği geliştirmek amacıyla kurulan "Numune Hastaneleri" projesinin mimarı olan Sağlık Bakanı kimdir?
Doğru Cevap: D) Refik Saydam
Açıklama: Atatürk'ün doktoru ve uzun yıllar Sağlık Bakanlığı yapan Refik Saydam, Cumhuriyetin sağlık politikasının temelini atmıştır. Hıfzıssıhha Enstitüsü'nü kurmuş ve Anadolu'nun çeşitli yerlerinde modern hastaneler olan "Numune Hastaneleri"nin açılmasına öncülük etmiştir.
Soru 16: Cumhuriyetin ilk yıllarında, Ankara'daki radyo yayınlarının başlamasıyla ilk anonsu yapan kişi kimdir?
Doğru Cevap: A) Eşref Üren
Açıklama: Türkiye'deki ilk radyo anonsu, 1927 yılında İstanbul Radyosu'nda yapılmıştır. Ancak soruda belirtilen Ankara Radyosu'nun ilk anonsu için kesin bir isim olmamakla birlikte, dönemin önemli spikerlerinden Eşref Üren bu süreçte yer almıştır. (Not: Bu soru, dönemin önemli radyo figürlerini tanımayı amaçlamaktadır.)
Soru 17: I. Topkapı Sarayı'nın müze haline getirilmesi
II. Etnografya Müzesi'nin kurulması
III. Resim ve Heykel Müzesi'nin açılması
Yukarıdaki gelişmelerin ortak amacı aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: A) Milli tarih ve sanat bilincini geliştirmek
Açıklama: Bu müzelerin kurulması, hem Osmanlı'dan devralınan hem de Cumhuriyet döneminde üretilen kültürel ve sanatsal mirası koruma altına almayı, sergileyerek halka ulaştırmayı ve bu yolla ortak bir tarih ve sanat bilinci oluşturmayı amaçlamıştır.
Soru 18: Atatürk'ün "Ben sporcunun zeki, çevik ve aynı zamanda ahlaklısını severim." sözü, onun spora hangi açıdan yaklaştığını gösterir?
Doğru Cevap: C) Bir karakter eğitimi ve ahlaki gelişim aracı olarak
Açıklama: Atatürk bu sözüyle, sporda fiziksel yeteneğin (çeviklik) yanı sıra, zihinsel kapasitenin (zekilik) ve en önemlisi dürüstlük, disiplin gibi erdemlerin (ahlak) de bir arada bulunması gerektiğini vurgulayarak sporu bir kişilik geliştirme aracı olarak görmüştür.
Soru 19: Cumhuriyet Dönemi'nde kurulan Yüksek Ziraat Enstitüsü'nün kuruluşunda hangi ülkenin modeli örnek alınmıştır?
Doğru Cevap: A) Almanya
Açıklama: 1933 yılında Ankara'da kurulan Yüksek Ziraat Enstitüsü'nün yapılandırılmasında, Berlin Ziraat Yüksekokulu'nun modern ve uygulamalı eğitim modeli örnek alınmış ve kuruluşunda birçok Alman profesör görev yapmıştır.
Soru 20: Atatürk'ün direktifiyle kurulan Türkkuşu, aşağıdaki kurumlardan hangisine bağlı olarak faaliyet göstermiştir?
Doğru Cevap: B) Türk Hava Kurumu
Açıklama: 1935 yılında kurulan Türkkuşu, Türk gençlerine planör, paraşüt, motorlu uçuş gibi havacılık eğitimleri vermek amacıyla, sivil bir kuruluş olan Türk Hava Kurumu'na bağlı olarak kurulmuştur.