🏛️ KPSS TARİH (XX. YÜZYIL OSMANLI) - BÖLÜM 4: ÇANAKKALE CEPHESİ VE DİĞER CEPHELER (1915-1918) 🏛️
💡 5 Bölümlük Serimizin 4. Bölümü:
Bölüm 3'te, I. Dünya Savaşı'na nasıl girdiğimizi ve ilk Taarruz Cephemiz olan Kafkas Cephesi'ni (Sarıkamış) gördük. Bu bölümde, savaşın kaderini değiştiren ve Mustafa Kemal'in doğuşuna tanıklık eden, tek kazandığımız cephe olan Çanakkale Cephesi'ni (Savunma) detaylıca işleyeceğiz.
Ardından, diğer Taarruz (Kanal) ve Savunma (Irak, Suriye-Filistin, Hicaz) cephelerini inceleyeceğiz.
Bölüm 3'te, I. Dünya Savaşı'na nasıl girdiğimizi ve ilk Taarruz Cephemiz olan Kafkas Cephesi'ni (Sarıkamış) gördük. Bu bölümde, savaşın kaderini değiştiren ve Mustafa Kemal'in doğuşuna tanıklık eden, tek kazandığımız cephe olan Çanakkale Cephesi'ni (Savunma) detaylıca işleyeceğiz.
Ardından, diğer Taarruz (Kanal) ve Savunma (Irak, Suriye-Filistin, Hicaz) cephelerini inceleyeceğiz.
A. ÇANAKKALE CEPHESİ (1915) (SAVUNMA CEPHESİ)
I. Dünya Savaşı'nda başarıyla sonuçlanan tek cephedir.
1. Cephenin Açılma Nedenleri (İtilaf Devletleri Neden Saldırdı?)
⚠️ İtilaf Devletleri'nin Hedefleri:
1. Rusya'ya Yardım (Temel Neden): 1917'de devrim yaşayacak olan müttefikleri Çarlık Rusyası'na, Boğazlar (Çanakkale ve İstanbul) üzerinden askeri ve ekonomik yardım ulaştırmak.
2. Osmanlı'yı Bitirmek: Başkent İstanbul'u alarak Osmanlı Devleti'ni savaş dışı bırakmak.
3. Savaşı Bitirmek: Osmanlı'yı saf dışı bırakarak Almanya'nın (İttifak) bir müttefikini yok etmek ve savaşı kısa sürede bitirmek.
4. Balkanları Çekmek: Henüz savaşa girmemiş olan Balkan devletlerini (Bulgaristan, Yunanistan) kendi yanlarında savaşa çekmek.
1. Rusya'ya Yardım (Temel Neden): 1917'de devrim yaşayacak olan müttefikleri Çarlık Rusyası'na, Boğazlar (Çanakkale ve İstanbul) üzerinden askeri ve ekonomik yardım ulaştırmak.
2. Osmanlı'yı Bitirmek: Başkent İstanbul'u alarak Osmanlı Devleti'ni savaş dışı bırakmak.
3. Savaşı Bitirmek: Osmanlı'yı saf dışı bırakarak Almanya'nın (İttifak) bir müttefikini yok etmek ve savaşı kısa sürede bitirmek.
4. Balkanları Çekmek: Henüz savaşa girmemiş olan Balkan devletlerini (Bulgaristan, Yunanistan) kendi yanlarında savaşa çekmek.
2. Deniz Savaşları (18 Mart 1915 Zaferi)
İtilaf Devletleri (İngiliz Amiral Carden/De Robeck, Fransız Amiral Guépratte), Boğaz'ı sadece donanmayla geçebileceklerini düşündüler. Queen Elizabeth, Ocean, Bouvet gibi dönemin en güçlü zırhlılarıyla (Dretnot) Boğaz'a girdiler.
Zaferin Kahramanları (Deniz):
- Nusret Mayın Gemisi: Yüzbaşı Tophaneli İsmail Hakkı Bey'in komutasında, 17 Mart gecesi Boğaz'ın karanlık sularına 26 adet mayın döşedi. Bu mayınlar, savaşın kaderini değiştirdi (Bouvet, Irresistible, Ocean battı).
- Müstahkem Mevki Komutanı: Cevat Çobanlı Paşa ("18 Mart Kahramanı").
- Batarya Kahramanı: Rumeli Mecidiye Tabyası'nda, 215 kiloluk mermiyi tek başına topa süren Seyit Onbaşı (Koca Seyit).
3. Kara Savaşları (25 Nisan 1915 - 9 Ocak 1916)
Denizden geçemeyeceklerini anlayan İtilaf Devletleri (İngiliz General Hamilton), bu kez Gelibolu Yarımadası'na (karaya) asker çıkararak (Avustralyalı ve Yeni Zelandalı askerler - ANZAC) Boğaz'daki Türk tabyalarını (savunma hatlarını) karadan susturmayı hedeflediler.
⚠️ Mustafa Kemal'in Doğuşu (Kara Savaşları):
Kara Savaşları başladığında Mustafa Kemal, "Yarbay" (19. Tümen Komutanı) olarak Bigalı (Arıburnu) bölgesindeydi.
1. Arıburnu ve Conkbayırı (Nisan-Ağustos 1915):
Kara Savaşları başladığında Mustafa Kemal, "Yarbay" (19. Tümen Komutanı) olarak Bigalı (Arıburnu) bölgesindeydi.
1. Arıburnu ve Conkbayırı (Nisan-Ağustos 1915):
- İtilaf (Anzak) kuvvetleri, 25 Nisan'da Arıburnu'na çıkarma yaptı.
- Mustafa Kemal, emrindeki 57. Alay ile düşmanı karşıladı ve Conkbayırı'nda o tarihi emri verdi: "Ben size taarruzu değil, ölmeyi emrediyorum! Biz ölünceye kadar geçecek zaman içinde, yerimize başka kuvvetler ve komutanlar gelebilir."
- Bu direniş, düşmanı kıyıya sıkıştırdı ve Mustafa Kemal "Albay" (Miralay) rütbesine terfi etti.
- Ağustos ayında İtilaf Devletleri, Suvla Koyu'na yeni bir çıkarma yaparak Türk ordusunu kuşatmak istedi.
- Bölgedeki Alman komutan (Liman von Sanders) başarısız olunca, grup komutanlığına Mustafa Kemal atandı.
- Mustafa Kemal, I. ve II. Anafartalar Zaferlerini kazanarak düşmanı bir kez daha denize döktü.
- Bu zaferler sonrası "Anafartalar Kahramanı" olarak tüm yurtta ve dünyada tanındı.
4. Çanakkale Zaferi'nin Sonuçları
💡 Sonuçlar (ÇOK ÖNEMLİ!):
1. Savaşın Gidişatı: I. Dünya Savaşı en az 2 yıl uzadı.
2. Rusya: Müttefik yardımı alamayan Çarlık Rusyası'nda ekonomik kriz derinleşti ve Bolşevik Devrimi (1917) patlak verdi. Rusya savaştan çekildi.
3. Bulgaristan: Osmanlı'nın başarısını gören Bulgaristan, İttifak Bloğu (Almanya/Osmanlı) yanında savaşa girdi. (Bu, Almanya ile Osmanlı arasında kara bağlantısını sağladı).
4. Türk Tarihi: Mustafa Kemal, "Anafartalar Kahramanı" olarak Milli Mücadele'nin (Kurtuluş Savaşı) Lideri olmasına zemin hazırladı.
5. Kayıplar: Osmanlı, yaklaşık 250.000 şehit verdi. Bu, imparatorluğun en eğitimli (okumuş, aydın) neslinin (Öğretmenler, Tıbbiyeliler) kaybı demekti.
1. Savaşın Gidişatı: I. Dünya Savaşı en az 2 yıl uzadı.
2. Rusya: Müttefik yardımı alamayan Çarlık Rusyası'nda ekonomik kriz derinleşti ve Bolşevik Devrimi (1917) patlak verdi. Rusya savaştan çekildi.
3. Bulgaristan: Osmanlı'nın başarısını gören Bulgaristan, İttifak Bloğu (Almanya/Osmanlı) yanında savaşa girdi. (Bu, Almanya ile Osmanlı arasında kara bağlantısını sağladı).
4. Türk Tarihi: Mustafa Kemal, "Anafartalar Kahramanı" olarak Milli Mücadele'nin (Kurtuluş Savaşı) Lideri olmasına zemin hazırladı.
5. Kayıplar: Osmanlı, yaklaşık 250.000 şehit verdi. Bu, imparatorluğun en eğitimli (okumuş, aydın) neslinin (Öğretmenler, Tıbbiyeliler) kaybı demekti.
B. DİĞER TAARRUZ CEPHESİ: KANAL CEPHESİ (1915-1916)
İki taarruz cephemiz vardı (Kafkas ve Kanal). Kodlaması: Ka-Ka.
Neden Açıldı? (Almanya'nın İsteği):
Önemi: Bu cephe, Kanal taarruzu başarısız olunca, Suriye-Filistin Cephesi'ne (aşağıda) dönüşerek bir savunma cephesi haline geldi.
- İngiltere'nin sömürge (Hindistan) yolunu kesmek (Tıpkı Napolyon'un (Bölüm 5) Mısır'ı işgali gibi).
- Kutsal toprakları korumak ve Mısır'ı geri almak.
Önemi: Bu cephe, Kanal taarruzu başarısız olunca, Suriye-Filistin Cephesi'ne (aşağıda) dönüşerek bir savunma cephesi haline geldi.
C. DİĞER SAVUNMA CEPHELERİ (ÇANAKKALE HARİÇ)
1. Irak Cephesi (1914-1918)
Neden Açıldı? İngiltere'nin (Basra'dan çıkarma yaparak) Musul-Kerkük petrollerini ele geçirmek ve Kuzey'den Rusya ile birleşmek istemesi.
Kilit Zafer: Kut'ül Amare (1916). Halil Paşa (Halil Kut) komutasındaki Osmanlı ordusu, Kut'ül Amare'de İngiliz Tümenini (General Townshend dahil) esir aldı. Bu, I. Dünya Savaşı'ndaki en büyük ve son zaferlerimizden biridir.
Sonuç: Bu zafere rağmen, İngilizler yeni kuvvetlerle Bağdat'ı (1917) ve Musul'u (Mondros'tan sonra) işgal etti. Cephe kaybedildi.
Kilit Zafer: Kut'ül Amare (1916). Halil Paşa (Halil Kut) komutasındaki Osmanlı ordusu, Kut'ül Amare'de İngiliz Tümenini (General Townshend dahil) esir aldı. Bu, I. Dünya Savaşı'ndaki en büyük ve son zaferlerimizden biridir.
Sonuç: Bu zafere rağmen, İngilizler yeni kuvvetlerle Bağdat'ı (1917) ve Musul'u (Mondros'tan sonra) işgal etti. Cephe kaybedildi.
2. Suriye - Filistin Cephesi (1916-1918)
Gelişimi: Kanal Cephesi'nin (yukarıda) devamıdır. İngilizler, Mısır'dan (Sina Çölü) karşı taarruza geçerek Filistin'e girdi. Kudüs (1917) kaybedildi.
Mustafa Kemal'in Rolü: Yıldırım Orduları Grubu (Komutan Falkenhayn/Liman von Sanders) emrinde 7. Ordu Komutanı olarak görev yaptı. İngilizleri Halep'in kuzeyinde durdurarak Anadolu'ya (Gaziantep) girmelerini engelledi ve Türk sınırını çizdi. (Bu, I. Dünya Savaşı'ndaki son savunma başarısıdır).
Mustafa Kemal'in Rolü: Yıldırım Orduları Grubu (Komutan Falkenhayn/Liman von Sanders) emrinde 7. Ordu Komutanı olarak görev yaptı. İngilizleri Halep'in kuzeyinde durdurarak Anadolu'ya (Gaziantep) girmelerini engelledi ve Türk sınırını çizdi. (Bu, I. Dünya Savaşı'ndaki son savunma başarısıdır).
3. Hicaz - Yemen Cephesi (1916-1919)
Neden Açıldı? Osmanlı'nın Kutsal Toprakları (Mekke, Medine) koruma isteği.
Kırılma Anı (İhanet): İngilizlerin "MacMahon Antlaşması" ile "Size bağımsız Arap devleti kuracağız" vaadi. Mekke Emiri Şerif Hüseyin, "Cihat İlanı"na (Bölüm 3) uymayarak İngilizlerle (Ajan Lawrence) birlikte Osmanlı'ya isyan etti.
Yorumu: Bu isyan, "İslamcılık (Ümmetçilik)" fikrinin (Arap Milliyetçiliği karşısında) resmen çöktüğünü gösterdi.
Medine Müdafaası: Mekke düşse de, Medine'deki Osmanlı komutanı Fahreddin Paşa ("Çöl Kaplanı"), Mondros'tan sonra (1919) bile Padişah emri gelene kadar teslim olmamış, şehri çekirge yiyerek savunmuştur.
Kırılma Anı (İhanet): İngilizlerin "MacMahon Antlaşması" ile "Size bağımsız Arap devleti kuracağız" vaadi. Mekke Emiri Şerif Hüseyin, "Cihat İlanı"na (Bölüm 3) uymayarak İngilizlerle (Ajan Lawrence) birlikte Osmanlı'ya isyan etti.
Yorumu: Bu isyan, "İslamcılık (Ümmetçilik)" fikrinin (Arap Milliyetçiliği karşısında) resmen çöktüğünü gösterdi.
Medine Müdafaası: Mekke düşse de, Medine'deki Osmanlı komutanı Fahreddin Paşa ("Çöl Kaplanı"), Mondros'tan sonra (1919) bile Padişah emri gelene kadar teslim olmamış, şehri çekirge yiyerek savunmuştur.
💡 Bölüm 5'e (Son Bölüm) Hazırlık:
Bölüm 4'te, Taarruz (Kanal) ve Savunma (Irak, Suriye, Hicaz) cephelerinde yenildiğimizi gördük. Kafkas Cephesi'nde (Bölüm 3) ise Rusya çekildiği için kazanmıştık. Çanakkale ise savaşı uzatan tek büyük zaferimizdi.
Bölüm 5'te, savaşın sonunu getiren olayları; ABD'nin savaşa girmesi, Wilson İlkeleri'nin (14 Madde) ilanı, İttifakların (Bulgaristan, Avusturya, Almanya) teslim olması ve Osmanlı'nın Mondros Ateşkes Antlaşması (30 Ekim 1918)'nı imzalayarak savaştan nasıl çekildiğini ve bu antlaşmanın (7. ve 24. maddeler) ülkeyi nasıl fiilen işgale açtığını işleyeceğiz.
Bölüm 4'te, Taarruz (Kanal) ve Savunma (Irak, Suriye, Hicaz) cephelerinde yenildiğimizi gördük. Kafkas Cephesi'nde (Bölüm 3) ise Rusya çekildiği için kazanmıştık. Çanakkale ise savaşı uzatan tek büyük zaferimizdi.
Bölüm 5'te, savaşın sonunu getiren olayları; ABD'nin savaşa girmesi, Wilson İlkeleri'nin (14 Madde) ilanı, İttifakların (Bulgaristan, Avusturya, Almanya) teslim olması ve Osmanlı'nın Mondros Ateşkes Antlaşması (30 Ekim 1918)'nı imzalayarak savaştan nasıl çekildiğini ve bu antlaşmanın (7. ve 24. maddeler) ülkeyi nasıl fiilen işgale açtığını işleyeceğiz.