KPSS Tarih (Milli Mücadele) - BÖLÜM 1: Mondros, İşgaller ve Cemiyetler (1918-1919) (PDF İndirmeli)

⚔️ KPSS TARİH (KURTULUŞ SAVAŞI HAZIRLIK) - BÖLÜM 1: İŞGALLER, CEMİYETLER VE İZMİR'İN İŞGALİ (1918-1919) ⚔️

💡 6 Bölümlük Serimizin 1. Bölümü:
"XX. Yüzyıl Osmanlı" serimizi (Bölüm 5), imparatorluğun teslimiyet belgesi olan Mondros Ateşkes Antlaşması (30 Ekim 1918) ile bitirmiştik. Bu bölümde, "Milli Mücadele Hazırlık Dönemi"ne başlıyoruz.

Konularımız: Mondros'un 7. ve 24. maddelerine dayanılarak başlayan fiili işgaller, bu işgallere karşı İstanbul Hükümeti'nin (Teslimiyet) ve Halkın (Cemiyetler / Kuvâ-yi Milliye) tepkisi, Paris Barış Konferansı ve Milli Mücadele'yi ateşleyen kıvılcım: İzmir'in İşgali (15 Mayıs 1919).

A. MONDROS SONRASI FİİLİ DURUM (İŞGALLERİN BAŞLAMASI)

Mondros (Bölüm 5), Wilson İlkeleri'ne (Toprak alınmayacak) güvenilerek imzalanmıştı. Ancak İtilaf Devletleri, antlaşmanın mürekkebi kurumadan 7. Madde ("Güvenliğimizi tehdit eden yeri işgal ederiz") bahanesiyle Anadolu'yu işgale başladılar.

İlk İşgaller (Kronolojik Olarak):

İLK İŞGAL (3 Kasım 1918): Musul'un İngiltere tarafından işgali. (Petrol bölgesi).
İLK SİLAHLI DİRENİŞ (19 Aralık 1918): Hatay/Dörtyol'da Fransızlara karşı (Kara Mehmet Çavuş) başlayan halk direnişi.
Diğer İşgaller: İngilizler (Antep, Urfa, Maraş'ı [sonra Fransızlara bıraktı], Samsun, Merzifon, Batum). Fransızlar (Adana, Mersin, Zonguldak). İtalyanlar (Antalya, Konya, Kuşadası).
Başkentin Fiili İşgali (13 Kasım 1918): İtilaf Donanması (İng, Fra, İta, Yun) İstanbul Boğazı'na demirledi.

B. İŞGALLERE TEPKİLER (HÜKÜMET vs. MUSTAFA KEMAL vs. HALK)

1. İstanbul Hükümeti'nin (Padişah Vahdettin / Damat Ferit Paşa) Tutumu

İstanbul Hükümeti, tam bir teslimiyet (acziyet) içindeydi. Kurtuluşun, işgallere direnmekte değil, İngiltere'nin mandasına (himayesine) sığınmakta olduğuna inanıyorlardı. Halkı sükûnete ve işgalcilere karşı gelmemeye davet ettiler.

2. Mustafa Kemal'in Tutumu (13 Kasım 1918)

Suriye Cephesi'nde (Yıldırım Orduları Komutanı) iken Mondros imzalandı. 13 Kasım 1918'de (İtilaf donanmasının demirlediği gün) İstanbul'a (Haydarpaşa) geldi. Yaveri Cevad Abbas'a, Boğaz'daki düşman gemilerini göstererek şu tarihi sözü söyledi:

⚠️ "Geldikleri Gibi Giderler."

Mustafa Kemal, 6 ay boyunca (Kasım 1918 - Mayıs 1919) İstanbul'da kalarak Padişah ve devlet adamlarıyla görüştü, kurtuluşun İstanbul'dan (Hükümet yoluyla) olmayacağını anladı. Anadolu'ya geçmek için bir fırsat (resmi bir görev) kollamaya başladı.

3. Halkın Tepkisi: Kuvâ-yi Milliye ve Cemiyetler

Halk, Hükümetin teslimiyetine karşı kendi kurtuluş çaresini aramaya başladı. Bu tepki iki şekilde oldu:

➡️ Kuvâ-yi Milliye (Milis Güçler): Bölgesel, düzensiz, silahlı halk direnişidir. (İlk kıvılcım Dörtyol'da başladı). Düşmanı durduramadılar ama yavaşlattılar, milli bilinci uyandırdılar ve TBMM'ye (Bölüm 6 sonrası) zaman kazandırdılar.
➡️ Cemiyetler (Müdafaa-i Hukuk): Bölgesel, silahsız, hukuki ve propaganda (basın-yayın) yoluyla direniştir. Temel dayanakları Wilson İlkeleri'nin 12. Maddesi idi ("Türklerin çoğunlukta olduğu yerler Türklerde kalmalıdır").

C. CEMİYETLER (YARARLI VE ZARARLI) (KPSS Ezber Konusu)

1. Zararlı Cemiyetler (Milli Varlığa Düşman)

a) Azınlıkların Kurdukları (İşgalci ve Bağımsızlık Yanlısı)

❌ Mavri Mira (Kara Gün): Fener Rum Patrikhanesi tarafından kuruldu. Amacı: Megali İdea (Büyük Ülkü), yani Batı Anadolu ve Trakya'yı alarak Bizans'ı diriltmek. (En tehlikelisi, Yunanistan'a çalışır).

❌ Etnik-i Eterya: Yunanistan'ın bağımsızlığını sağlayan (Bölüm 1) cemiyetti. Şimdi Mavri Mira'yı destekliyor.

❌ Pontus Rum Cemiyeti: Merkezi Samsun/Trabzon. Amacı: Trabzon Rum İmparatorluğu'nu (Bölüm 6) yeniden kurmak.

❌ Hınçak ve Taşnak (Sütyun): Doğu Anadolu'da (Vilâyât-ı Sitte - Madde 24) Büyük Ermenistan kurmak için isyan ve katliam yapan Ermeni çeteleri.

❌ Alyans-İsrailit / Makabi: Filistin'de bir Yahudi (Siyonist) devleti kurmayı amaçlayan cemiyet.

b) Türklerin Kurdukları (Teslimiyetçi - Manda ve Himaye Yanlısı)

❌ İngiliz Muhipleri (Sevenleri) Cemiyeti: Padişah Vahdettin ve Sadrazam Damat Ferit'in de üye olduğu iddia edilen, kurtuluşun ancak İngiliz Mandası (Himayesi) altında mümkün olacağına inanan cemiyet.

❌ Wilson İlkeleri Cemiyeti: Halide Edip, Refik Halit gibi "aydın" kesimin, kurtuluşun Amerikan Mandası'na girmekle olacağına inandığı cemiyet. (Sivas Kongresi'nde (Bölüm 4) kesin reddedilecek).

❌ Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası: Kurtuluşun Padişah ve Halife'nin emirlerine (teslimiyet) sıkı sıkıya uymakla olacağına inanan grup.

❌ Kürt Teali Cemiyeti: İngiliz desteğiyle, Wilson İlkeleri'ne dayanarak Doğu Anadolu'da ayrı bir Kürt devleti kurmayı amaçlayan cemiyet.

2. Yararlı Cemiyetler (Milli Cemiyetler)

Bölgeseldirler, kendi bölgelerini (Rum/Ermeni/İşgalcilere karşı) korumayı amaçlarlar. Hepsi Sivas Kongresi'nde (Bölüm 4) birleşecektir.

✅ Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti: Edirne'de kuruldu. Mavri Mira'ya (Yunan) karşı Trakya'yı savundu. (Gerekirse "Trakya Cumhuriyeti" kurma fikri vardı).

✅ İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti / Redd-i İlhak Cemiyeti: İzmir'de kuruldu. Yunan işgaline karşı bölgeyi savundu. Balıkesir ve Alaşehir Kongrelerini düzenledi.

✅ Şark Vilayetleri (Doğu Anadolu) Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti: İstanbul'da kuruldu (Merkezi Erzurum'a taşındı). Ermeni (Hınçak/Taşnak) iddialarına karşı (Madde 24) Doğu illerini savundu. Erzurum Kongresi'ni (Bölüm 3) düzenledi.

✅ Trabzon Muhafaza-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti: Trabzon'da kuruldu. Pontus Rum tehlikesine karşı Karadeniz'i savundu. (Erzurum Kongresi'ne katıldılar).

✅ Kilikyalılar Cemiyeti: İstanbul'da kuruldu (Merkezi Adana). Fransız ve Ermeni işgaline karşı Çukurova (Adana) bölgesini savundu.

✅ Milli Kongre Cemiyeti (En Farklısı): İstanbul'da (Dr. Esat Işık) kuruldu.
Farkı: Diğerleri bölgesel iken, Milli Kongre ULUSAL kurtuluşu savunur. Diğerleri silahlı/hukuki iken, bu cemiyet sadece Basın-Yayın (Propaganda) yoluyla işgallerin haksızlığını dünyaya duyurmayı amaçlar. "Kuvâ-yi Milliye" tabirini ilk kez kullanan cemiyettir.

D. PARİS BARIŞ KONFERANSI (18 Ocak 1919) VE İZMİR'İN İŞGALİ (15 Mayıs 1919)

İtilaf Devletleri, I. Dünya Savaşı'nı bitiren (Versay, Sen Jermen vb.) barış antlaşmalarını imzalamak ve Osmanlı'yı paylaşmak için Paris'te toplandı (XX. YY Bölüm 5'te gördük).

1. İzmir'in Yunanistan'a Verilmesi (İhanet)

Konferansın en önemli olayı, Osmanlı ile ilgiliydi. İngiltere (Lloyd George), savaş sırasında Gizli Antlaşmalar (St. Jean de Maurienne) ile İtalya'ya vaat ettiği İzmir ve Batı Anadolu'yu, "Bölgede Rumlar çoğunlukta" (Sahte Rapor) gerekçesiyle ve Wilson İlkeleri'ne (Madde 12) dayanarak İtalya'dan alıp Yunanistan'a verdi.

Asıl Neden: İngiltere, Doğu Akdeniz'de güçlü bir İtalya yerine, kendi kontrol edebileceği (piyon) bir Yunanistan'ı tercih ediyordu.

Sonuç: İtalya, bu ihanet üzerine konferansı terk etti. Bu, İtilaf Devletleri arasındaki İLK GÖRÜŞ AYRILIĞIDIR.

2. İzmir'in İşgali (15 Mayıs 1919) (Kıvılcım)

Paris'teki bu karara dayanan Yunan ordusu, 15 Mayıs 1919'da İngiliz donanmasının korumasında İzmir'e çıktı.

⚠️ İşgal ve Sonuçları:
➡️ İlk Kurşun: Yunan askerlerine ilk kurşunu, Hukuk-u Beşer Gazetesi yazarı Hasan Tahsin (Osman Nevres) sıktı ve orada şehit edildi. (Batı Cephesi'ndeki ilk direniş).
➡️ "Yaşa Zito Venizelos!" demediği için Albay Süleyman Fethi Bey şehit edildi.
➡️ AMİRAL BRİSTOL RAPORU: İşgal sonrası yaşanan katliamlar üzerine bölgeye ABD'li Amiral Bristol başkanlığında uluslararası bir heyet gönderildi. Heyetin raporu (Ekim 1919) Türkler için bir zaferdi:
1. Bölgedeki olayların sorumlusu Yunanlılardır.
2. Bölgede Rumlar değil, TÜRKLER çoğunluktadır. (Yunan işgalinin haksızlığı).
3. Bölgeden Yunan askerleri çekilmeli, yerlerine İtilaf askerleri gelmelidir.
ÖNEMİ: Amiral Bristol Raporu, Milli Mücadele'nin (Türklerin) haklılığını gösteren İLK ULUSLARARASI BELGEDİR.

İŞGALİN ASIL SONUCU: Mondros'un 7. Maddesine dayanan diğer işgaller (Musul, Adana, Antalya) halkta tepki yaratmıştı, ancak İzmir'in (Batı Anadolu'nun) ilhak (kalıcı olarak alma) amacıyla bir Hristiyan devlete (Yunanistan) verilmesi, Milli Mücadele'yi (Kuvâ-yi Milliye ruhunu) ateşleyen ASIL KIVILCIM oldu.

💡 Bölüm 2'ye Hazırlık:
Bölüm 1'de, Mondros sonrası işgallerin başladığını (1918), cemiyetlerin kurulduğunu ve İzmir'in işgalinin (15 Mayıs 1919) bardağı taşırdığını gördük.

İzmir'in işgalinden sadece 1 gün sonra, 16 Mayıs 1919'da, İstanbul'da 6 aydır Anadolu'ya geçmek için fırsat kollayan 9. Ordu Müfettişi Mustafa Kemal Paşa, Bandırma Vapuru ile Samsun'a doğru yola çıktı.

Bölüm 2'de, Mustafa Kemal'in Samsun'a çıkışını (19 Mayıs), Havza Genelgesi'ni (Protestolar) ve Milli Mücadele'nin "İhtilal Beyannamesi" (Amaç, Gerekçe, Yöntem) olan Amasya Genelgesi'ni işleyeceğiz.