⚔️ KPSS TARİH (KURTULUŞ SAVAŞI HAZIRLIK) - BÖLÜM 3: ERZURUM KONGRESİ (TEMMUZ 1919) ⚔️
💡 6 Bölümlük Serimizin 3. Bölümü:
Bölüm 2'de, Amasya Genelgesi (22 Haziran 1919) ile Milli Mücadele'nin "ihtilal beyannamesinin" yayınlandığını gördük. Bu genelge, İstanbul Hükümeti'ni (Damat Ferit) ve İngilizleri çileden çıkardı. Mustafa Kemal, 9. Ordu Müfettişliği görevinden azledildi.
Bu bölümde, Mustafa Kemal'in bu azle cevabını (Askerlikten İstifa - Sine-i Millet), sivil bir vatandaş olarak Erzurum Kongresi'ne nasıl katıldığını (Kazım Karabekir'in desteği), bölgesel toplanan bu kongreden nasıl ulusal kararlar çıkardığını, Manda ve Himaye'nin İLK KEZ nasıl reddedildiğini ve Temsil Heyeti'nin nasıl kurulduğunu detaylıca işleyeceğiz.
Bölüm 2'de, Amasya Genelgesi (22 Haziran 1919) ile Milli Mücadele'nin "ihtilal beyannamesinin" yayınlandığını gördük. Bu genelge, İstanbul Hükümeti'ni (Damat Ferit) ve İngilizleri çileden çıkardı. Mustafa Kemal, 9. Ordu Müfettişliği görevinden azledildi.
Bu bölümde, Mustafa Kemal'in bu azle cevabını (Askerlikten İstifa - Sine-i Millet), sivil bir vatandaş olarak Erzurum Kongresi'ne nasıl katıldığını (Kazım Karabekir'in desteği), bölgesel toplanan bu kongreden nasıl ulusal kararlar çıkardığını, Manda ve Himaye'nin İLK KEZ nasıl reddedildiğini ve Temsil Heyeti'nin nasıl kurulduğunu detaylıca işleyeceğiz.
A. SİNE-İ MİLLET (MİLLETİN SİNESİNE DÖNÜŞ) (8-9 TEMMUZ 1919)
Amasya Genelgesi'nden sonra Mustafa Kemal, Erzurum'a doğru yola çıktı. Yoldayken, İstanbul Hükümeti (Damat Ferit) tarafından "görevden alındığına" (azledildiğine) dair telgrafı aldı. Hükümet, bununla da kalmayıp "tutuklanması" için Erzurum'daki 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir Paşa'ya emir gönderdi.
⚠️ Tarihi An (Mustafa Kemal'in İstifası):
Mustafa Kemal, 8-9 Temmuz 1919 gecesi, Padişah Vahdettin'e çektiği telgrafla, "görevden alınma" utancını yaşamamak için onlardan önce davrandı:
"Mübarek vatan ve milleti parçalanma tehlikesinden kurtarmak için, pek sevdiğim resmi görevimden ve askerlik mesleğimden istifa ediyorum. Bugün, milletin sinesinde (Sine-i Millet) bir ferd-i mücahit (mücadele eden bir vatandaş) olarak çalışacağım."
ÖNEMİ: Mustafa Kemal, artık resmi bir paşa değil, hakkında tutuklama emri olan sivil bir vatandaştır.
Mustafa Kemal, 8-9 Temmuz 1919 gecesi, Padişah Vahdettin'e çektiği telgrafla, "görevden alınma" utancını yaşamamak için onlardan önce davrandı:
"Mübarek vatan ve milleti parçalanma tehlikesinden kurtarmak için, pek sevdiğim resmi görevimden ve askerlik mesleğimden istifa ediyorum. Bugün, milletin sinesinde (Sine-i Millet) bir ferd-i mücahit (mücadele eden bir vatandaş) olarak çalışacağım."
ÖNEMİ: Mustafa Kemal, artık resmi bir paşa değil, hakkında tutuklama emri olan sivil bir vatandaştır.
Kazım Karabekir'in Desteği (Kırılma Anı):
Hakkında tutuklama emri olan sivil Mustafa Kemal, Erzurum'a ulaştığında, 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir Paşa'yı karşısında buldu. Karabekir, Mustafa Kemal'i tutuklamak yerine, onu selamlayarak şu tarihi sözü söyledi:
"Paşam! Ben ve kolordum, emrinizdeyiz!"
Yorumu: Bu hareket, Milli Mücadele'nin kaderini değiştirmiştir. Ordu (en azından 15. Kolordu), İstanbul'un değil, Mustafa Kemal'in emrine girmiştir. Bu, Mustafa Kemal'e kongreyi toplama gücünü vermiştir.
"Paşam! Ben ve kolordum, emrinizdeyiz!"
Yorumu: Bu hareket, Milli Mücadele'nin kaderini değiştirmiştir. Ordu (en azından 15. Kolordu), İstanbul'un değil, Mustafa Kemal'in emrine girmiştir. Bu, Mustafa Kemal'e kongreyi toplama gücünü vermiştir.
B. ERZURUM KONGRESİ (23 Temmuz - 7 Ağustos 1919)
1. Kongrenin Toplanma Amacı ve Yapısı
Kongre, Amasya Genelgesi'nde (Bölüm 2) belirtildiği gibi, Şark Vilayetleri (Doğu Anadolu) Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti (Bölüm 1) ve Trabzon Cemiyeti tarafından toplanmıştır.
➡️ Toplanma Amacı (BÖLGESEL): Doğu Anadolu'yu (Vilâyât-ı Sitte) Ermeni (Taşnak) ve Karadeniz'i Pontus Rum tehdidine karşı korumak.
➡️ Toplanma Şekli (BÖLGESEL): Kongreye sadece Doğu illerinden (Erzurum, Sivas, Van, Bitlis, Trabzon) delegeler katılmıştır.
➡️ Mustafa Kemal'in Katılımı: Mustafa Kemal (ve Rauf Orbay), Erzurum delegeleri Cevat Dursunoğlu ve Kazım Yurdalan'ın istifa etmesiyle, onların yerine "Erzurum Delegesi" olarak kongreye katılmış ve Kongre Başkanı seçilmiştir.
➡️ Toplanma Şekli (BÖLGESEL): Kongreye sadece Doğu illerinden (Erzurum, Sivas, Van, Bitlis, Trabzon) delegeler katılmıştır.
➡️ Mustafa Kemal'in Katılımı: Mustafa Kemal (ve Rauf Orbay), Erzurum delegeleri Cevat Dursunoğlu ve Kazım Yurdalan'ın istifa etmesiyle, onların yerine "Erzurum Delegesi" olarak kongreye katılmış ve Kongre Başkanı seçilmiştir.
💡 KPSS Tuzağı: Erzurum Kongresi "Toplanış Amacı ve Yöntemi" bakımından BÖLGESEL, ancak aldığı "Kararlar" bakımından ULUSAL (Milli) bir kongredir.
2. Erzurum Kongresi Kararları (Misak-ı Milli'nin Temeli)
⚠️ Erzurum Kongresi Kararları (Detaylı Analiz):
MADDE 1 (Vatanın Bütünlüğü):
MADDE 2 (İstanbul Hükümeti):
MADDE 3 (Milli Egemenlik):
MADDE 4 (MANDA VE HİMAYE - EN ÖNEMLİSİ):
MADDE 5 (Azınlıklar):
MADDE 6 (Meclis):
MADDE 7 (Temsil Heyeti):
MADDE 1 (Vatanın Bütünlüğü):
- "Milli sınırlar içinde vatan bir bütündür, parçalanamaz (bölünemez)."
MADDE 2 (İstanbul Hükümeti):
- "İstanbul Hükümeti vatanı koruyamaz ve istiklali sağlayamazsa, geçici bir hükümet kurulacaktır."
MADDE 3 (Milli Egemenlik):
- "Kuvâ-yi Milliye'yi tek kuvvet olarak tanımak ve MİLLİ İRADEYİ hâkim kılmak esastır."
MADDE 4 (MANDA VE HİMAYE - EN ÖNEMLİSİ):
- "Manda ve Himaye KABUL EDİLEMEZ."
MADDE 5 (Azınlıklar):
- "Hristiyan azınlıklara (Rum, Ermeni), bizim siyasi hâkimiyetimizi ve sosyal dengemizi bozacak ayrıcalıklar (imtiyazlar) verilemez."
MADDE 6 (Meclis):
- "Mebusan Meclisi'nin DERHAL toplanması ve Hükümet işlerinin Meclis denetimine girmesi sağlanmalıdır."
MADDE 7 (Temsil Heyeti):
- "Doğu illerini temsil etmek üzere 9 kişilik bir TEMSİL HEYETİ (Temsil Kurulu) seçilmiştir. Başkanı Mustafa Kemal'dir."
3. Erzurum Kongresi'nin Önemi ve Sonuçları
Erzurum Kongresi, toplanış şekli bakımından bölgesel olsa da, aldığı kararlar (Milli Sınırlar, Manda'nın Reddi, Milli İrade, Temsil Heyeti) bakımından ulusal (milli) bir kongredir.
Mustafa Kemal'in sivil olarak (istifa sonrası) katıldığı ilk çalışmadır ve ilk kez Kongre Başkanlığı yapmıştır.
İstanbul Hükümeti (Damat Ferit), kongreyi "kanunsuz" ilan etmiş ve Mustafa Kemal ile Rauf Orbay hakkında "tutuklama" (tevkif) emrini resmen yayınlamıştır.
💡 Bölüm 4'e Hazırlık:
Bölüm 3'te, Mustafa Kemal'in sivil olarak Erzurum'da Temsil Heyeti Başkanı seçildiğini ve "Manda"yı ilk kez reddettiğini gördük. Ancak bu kongre ve Temsil Heyeti "bölgeseldi". Amasya Genelgesi'nde (Bölüm 2) belirtilen "ulusal" kongrenin toplanma zamanı gelmişti.
Bölüm 4'te, Mustafa Kemal'in tutuklama emirlerine rağmen SİVAS KONGRESİ'ni (4-11 Eylül 1919) nasıl topladığını, kongre öncesi çıkan engelleri (Ali Galip Olayı), Manda ve Himaye'yi KESİN olarak nasıl reddettiğini ve tüm cemiyetleri "A-RMHC" (Tek Çatı) altında birleştirerek Temsil Heyeti'ni "ULUSAL HÜKÜMET" haline nasıl getirdiğini işleyeceğiz.
Bölüm 3'te, Mustafa Kemal'in sivil olarak Erzurum'da Temsil Heyeti Başkanı seçildiğini ve "Manda"yı ilk kez reddettiğini gördük. Ancak bu kongre ve Temsil Heyeti "bölgeseldi". Amasya Genelgesi'nde (Bölüm 2) belirtilen "ulusal" kongrenin toplanma zamanı gelmişti.
Bölüm 4'te, Mustafa Kemal'in tutuklama emirlerine rağmen SİVAS KONGRESİ'ni (4-11 Eylül 1919) nasıl topladığını, kongre öncesi çıkan engelleri (Ali Galip Olayı), Manda ve Himaye'yi KESİN olarak nasıl reddettiğini ve tüm cemiyetleri "A-RMHC" (Tek Çatı) altında birleştirerek Temsil Heyeti'ni "ULUSAL HÜKÜMET" haline nasıl getirdiğini işleyeceğiz.