Türkiye’nin Yerşekilleri ⛰️
Bölüm 1: Jeolojik Devirler
Türkiye'nin bugünkü dağları, ovaları, fay hatları ve madenleri, milyonlarca yıl süren jeolojik geçmişin sonucudur.
Bu bölümde, Anadolu'nun oluşumunu evrelere ayıran Jeolojik Devirleri inceleyeceğiz.
Hazır mısın?
Bölüm 1: Adımlar
Türkiye'nin Temelleri Atılıyor. Bu devirde Türkiye'nin bulunduğu alanda Tethys (Tetis) Denizi vardı.
Bu devirde Anadolu'da iki ana olay gerçekleşti:
- Masif Arazilerin (Yaşlı Kütleler) Oluşumu: Sertleşmiş, deprem riski daha düşük yaşlı temel arazilerdir. Türkiye'nin "çekirdeklerini" oluştururlar. Hersinyen ve Kaledoniyen dağ oluşumlarının izlerini taşırlar.
- Taş Kömürü Yataklarının Oluşumu: Karbonifer dönemindeki dev ormanların bataklıkta çökmesiyle oluşmuştur. Sadece Zonguldak ve çevresinde bulunur.
Harita üzerinde yaşlı kütlelerin dağılışını görelim.
Haritadaki önemli masifler hangileridir?
- Yıldız (Istranca) Masifi
- Zonguldak Masifi (Taş Kömürü)
- Saruhan-Menteşe Masifi
- Anamur-Alanya Masifi
- Kırşehir Masifi
- Tokat Masifi
- Kastamonu-Daday Masifi
- Bitlis Masifi
- Mardin Eşiği (Platformu) Masifi (Petrol)
Şimdi "Sınava Başla" butonuna bas ve Adım B'nin kilidini aç!
Bu iki devir, bugünkü Türkiye'nin şekillenmesinde kilit rol oynadı.
Dinozorlar çağı olarak da bilinir. Türkiye arazisi için "durgun" bir dönemdir.
Bu dönemde Yoğun Tortullanma (Birikme) yaşanmıştır. Tethys Denizi'nin tabanında çok kalın tortul tabakalar (kum, kil, kireçtaşı) birikmiştir.
Bu birikim, bir sonraki devirde (III. Zaman) oluşacak olan Alp Orojenezi için hazırlık niteliğindedir.
Türkiye'nin bugünkü ana yer şekillerinin, fay hatlarının ve önemli maden yataklarının büyük kısmının oluştuğu en kritik jeolojik zamandır.
Güneyden gelen Afrika ve Arabistan levhaları, Avrasya levhasını sıkıştırdı.
- Alp Orojenezi: Tethys Denizi tabanındaki tortullar kıvrılarak Kuzey Anadolu Dağları ve Toros Dağları'nı oluşturdu.
- Horst-Graben: Ege'deki sert kütleler kırılarak kırık dağları (Horst) ve çöküntü ovalarını (Graben) meydana getirmiştir.
- Ana Fay Hatları: Bu sıkışma ile Kuzey Anadolu Fayı (KAF) ve Doğu Anadolu Fayı (DAF) şekillenmiştir.
Bu devir, Türkiye'nin en zengin madenlerinin oluşum zamanıdır.
- Yoğun Volkanik Faaliyetler: Fay hatları boyunca magma yüzeye çıktı ve volkanik dağlar oluşmaya başladı.
- Linyit: Göl alanlarındaki bitki kalıntıları ile oluştu (Türkiye geneline yaygın).
- Bor Mineralleri: Volkanik aktivite ile ilişkili kapalı göl havzalarında (Batı Anadolu'da) çökeldi.
- Tuz Yatakları: Kapalı havzalardaki göllerin kurumasıyla kaya tuzu yatakları oluşmuştur.
- Petrol: Güneydoğu Anadolu'da, Arap platformu üzerindeki kıvrımlarda petrol yatakları oluşmuştur.
Şimdi son adım için sınava başla!
İçinde bulunduğumuz devirdir. İnsanlığın ortaya çıktığı ve iklimde önemli salınımların (buzul çağları) yaşandığı devirdir.
Anadolu'nun son rötuşları bu devirde yapıldı.
- Anadolu'nun Toptan Yükselmesi (Epirojenez): En önemli olaydır. Anadolu hızla yükselmiş, platolar belirginleşmiş, akarsular yataklarını derine kazmıştır.
- Ege Denizi'nin Oluşumu: Egeid kara parçasının çökmesiyle oluştu.
- Boğazların (İstanbul ve Çanakkale) Oluşumu: Eski akarsu vadilerinin deniz suları altında kalmasıyla oluştu.
- Karadeniz'in Deniz Haline Gelmesi: Tatlı su gölüyken boğazlar yoluyla Akdeniz'e bağlandı ve suları tuzlanmıştır.
- Kıbrıs Adası'nın Ayrılması: Anadolu'dan koptu.
Buzul çağları ve kıyıların son hali bu devirdedir.
- Buzul Çağları ve Etkileri: Türkiye'nin yüksek dağlarında (2200m+) buzullar oluştu (Örn: Hakkari-Cilo, Kaçkarlar, Uludağ). Sirk gölleri ve morenler meydana geldi.
- Kıyı Şekillenmesi: Delta ovaları (Çukurova, Bafra, Çarşamba vb.) bugünkü şekillerini aldı.
- İnsan Yaşamının Başlaması: Anadolu, ilk insanların yaşadığı yer haline geldi.
Şimdi "Sınava Başla" butonuna bas ve final testine (Aksiyon Soruları) geç!
Şimdi seninle öğrendiklerimizi pekiştirme zamanı!
Tüm konuyu (Adım A, B ve C) tarayan, ÖSYM formatında 10 soruluk final testine başlıyoruz.
Aksiyon Sorularına geçiyoruz!
Test Sonucu
Harikasın!
Tüm soruları (3'te 3) doğru cevaplayarak bu bölümü başarıyla tamamladın.
Test Sonucu
Tekrar Deneyelim!
Bazı soruları yanlış cevapladın. (Skor: 3'te 2). Lütfen konuyu tekrar gözden geçirin.
Türkiye’nin Yerşekilleri ⛰️
Bölüm 1: Jeolojik Devirler
Türkiye'nin bugünkü dağları, ovaları, fay hatları ve madenleri, milyonlarca yıl süren jeolojik geçmişin sonucudur.
Bu bölümde, Anadolu'nun oluşumunu evrelere ayıran Jeolojik Devirleri inceleyeceğiz.
Hazır mısın?
Bölüm 1: Adımlar
Türkiye'nin Temelleri Atılıyor. Bu devirde Türkiye'nin bulunduğu alanda Tethys (Tetis) Denizi vardı.
Bu devirde Anadolu'da iki ana olay gerçekleşti:
- Masif Arazilerin (Yaşlı Kütleler) Oluşumu: Sertleşmiş, deprem riski daha düşük yaşlı temel arazilerdir. Türkiye'nin "çekirdeklerini" oluştururlar. Hersinyen ve Kaledoniyen dağ oluşumlarının izlerini taşırlar.
- Taş Kömürü Yataklarının Oluşumu: Karbonifer dönemindeki dev ormanların bataklıkta çökmesiyle oluşmuştur. Sadece Zonguldak ve çevresinde bulunur.
Harita üzerinde yaşlı kütlelerin dağılışını görelim.
Haritadaki önemli masifler hangileridir?
- Yıldız (Istranca) Masifi
- Zonguldak Masifi (Taş Kömürü)
- Saruhan-Menteşe Masifi
- Anamur-Alanya Masifi
- Kırşehir Masifi
- Tokat Masifi
- Kastamonu-Daday Masifi
- Bitlis Masifi
- Mardin Eşiği (Platformu) Masifi (Petrol)
Şimdi "Sınava Başla" butonuna bas ve Adım B'nin kilidini aç!
Bu iki devir, bugünkü Türkiye'nin şekillenmesinde kilit rol oynadı.
Dinozorlar çağı olarak da bilinir. Türkiye arazisi için "durgun" bir dönemdir.
Bu dönemde Yoğun Tortullanma (Birikme) yaşanmıştır. Tethys Denizi'nin tabanında çok kalın tortul tabakalar (kum, kil, kireçtaşı) birikmiştir.
Bu birikim, bir sonraki devirde (III. Zaman) oluşacak olan Alp Orojenezi için hazırlık niteliğindedir.
Türkiye'nin bugünkü ana yer şekillerinin, fay hatlarının ve önemli maden yataklarının büyük kısmının oluştuğu en kritik jeolojik zamandır.
Güneyden gelen Afrika ve Arabistan levhaları, Avrasya levhasını sıkıştırdı.
- Alp Orojenezi: Tethys Denizi tabanındaki tortullar kıvrılarak Kuzey Anadolu Dağları ve Toros Dağları'nı oluşturdu.
- Horst-Graben: Ege'deki sert kütleler kırılarak kırık dağları (Horst) ve çöküntü ovalarını (Graben) meydana getirmiştir.
- Ana Fay Hatları: Bu sıkışma ile Kuzey Anadolu Fayı (KAF) ve Doğu Anadolu Fayı (DAF) şekillenmiştir.
Bu devir, Türkiye'nin en zengin madenlerinin oluşum zamanıdır.
- Yoğun Volkanik Faaliyetler: Fay hatları boyunca magma yüzeye çıktı ve volkanik dağlar oluşmaya başladı.
- Linyit: Göl alanlarındaki bitki kalıntıları ile oluştu (Türkiye geneline yaygın).
- Bor Mineralleri: Volkanik aktivite ile ilişkili kapalı göl havzalarında (Batı Anadolu'da) çökeldi.
- Tuz Yatakları: Kapalı havzalardaki göllerin kurumasıyla kaya tuzu yatakları oluşmuştur.
- Petrol: Güneydoğu Anadolu'da, Arap platformu üzerindeki kıvrımlarda petrol yatakları oluşmuştur.
Şimdi son adım için sınava başla!
İçinde bulunduğumuz devirdir. İnsanlığın ortaya çıktığı ve iklimde önemli salınımların (buzul çağları) yaşandığı devirdir.
Anadolu'nun son rötuşları bu devirde yapıldı.
- Anadolu'nun Toptan Yükselmesi (Epirojenez): En önemli olaydır. Anadolu hızla yükselmiş, platolar belirginleşmiş, akarsular yataklarını derine kazmıştır.
- Ege Denizi'nin Oluşumu: Egeid kara parçasının çökmesiyle oluştu.
- Boğazların (İstanbul ve Çanakkale) Oluşumu: Eski akarsu vadilerinin deniz suları altında kalmasıyla oluştu.
- Karadeniz'in Deniz Haline Gelmesi: Tatlı su gölüyken boğazlar yoluyla Akdeniz'e bağlandı ve suları tuzlanmıştır.
- Kıbrıs Adası'nın Ayrılması: Anadolu'dan koptu.
Buzul çağları ve kıyıların son hali bu devirdedir.
- Buzul Çağları ve Etkileri: Türkiye'nin yüksek dağlarında (2200m+) buzullar oluştu (Örn: Hakkari-Cilo, Kaçkarlar, Uludağ). Sirk gölleri ve morenler meydana geldi.
- Kıyı Şekillenmesi: Delta ovaları (Çukurova, Bafra, Çarşamba vb.) bugünkü şekillerini aldı.
- İnsan Yaşamının Başlaması: Anadolu, ilk insanların yaşadığı yer haline geldi.
Şimdi "Sınava Başla" butonuna bas ve final testine (Aksiyon Soruları) geç!
Şimdi seninle öğrendiklerimizi pekiştirme zamanı!
Tüm konuyu (Adım A, B ve C) tarayan, ÖSYM formatında 10 soruluk final testine başlıyoruz.
Aksiyon Sorularına geçiyoruz!
Test Sonucu
Harikasın!
Tüm soruları (3'te 3) doğru cevaplayarak bu bölümü başarıyla tamamladın.
Test Sonucu
Tekrar Deneyelim!
Bazı soruları yanlış cevapladın. (Skor: 3'te 2). Lütfen konuyu tekrar gözden geçirin.