Türkiye’nin Yerşekilleri ⛰️
Bölüm 2: İç Kuvvetler
Türkiye'nin bugünkü karmaşık yerşekillerinin oluşumunda temel rol oynayan, enerjisini magmadan alan İç Kuvvetler'i inceleyeceğiz.
Konumuz: Orojenez, Epirojenez, Volkanizma ve Seizma (Depremler).
Hazır mısın?
Bölüm 2: Adımlar
Levhaların sıkıştırmasıyla tortul tabakaların yükselmesi veya kırılmasıdır. Türkiye, Alp-Himalaya kıvrım kuşağındadır.
Esnek tabakaların kıvrılmasıyla oluşur.
Yüksekte kalan kısımlara Antiklinal (dağ), alçakta kalan kısımlara Senklinal (vadi/ova) denir.
Türkiye'deki Örnekler: Kuzey Anadolu Dağları ve Toros Dağları, III. Zamandaki Alp Orojenezi ile oluşmuş tipik kıvrım dağ sıralarıdır.Haritadaki başlıca kıvrım dağ sıraları hangileridir?
- Batı Karadeniz: Yıldız (Istranca), Küre, Ilgaz, Köroğlu, Samanlı Dağları
- Orta Karadeniz: Canik Dağları (Kıyının gerisinde ve daha alçaktır)
- Doğu Karadeniz: Giresun, Rize, Kaçkar, Yalnızçam, Karasu Aras, Mercan Dağları
- Batı Toroslar: Bey Dağları, Geyik Dağları, Sultan Dağları
- Orta Toroslar: Aladağlar, Bolkar Dağları, Tahtalı Dağları
- Güneydoğu Toroslar: Binboğa Dağları, Hakkari Dağları, Güneydoğu Toroslar
- Uludağ, Sündiken, Sivrihisar, Tecer, Sandıklı Dağları
Şimdi bu ana kıvrım dağ kuşaklarımızın yerlerine bakalım.
Sert tabakaların kırılarak yükselip alçalmasıyla oluşur.
Yükselen bloklara Horst (dağ), alçalan bloklara Graben (çöküntü ovası) denir.
Türkiye'deki Örnekler: Ege Bölgesi'ndeki Kaz Dağları, Madra, Yunt, Bozdağlar, Aydın Dağları, Menteşe Dağları, Honaz Dağı (Horst'lar); aralarındaki Bakırçay, Gediz, Küçük ve Büyük Menderes ovaları (Graben'ler). Ayrıca Hatay'daki Nur (Amanos) Dağları da bir Horst'tur.Başlıca kırık dağlarımızın (Horst) yerleri.
Şimdi "Sınava Başla" butonuna bas ve Adım B'nin kilidini aç!
Yer kabuğunun geniş alanlarda, çok yavaş bir şekilde alçalması veya yükselmesi hareketidir (İzostatik denge).
Anadolu'nun yükseldiğini nereden biliyoruz?
- Ortalama Yükseltinin Fazla Olması (1132 m).
- Geniş ve Yüksek Platoların Varlığı (İç Anadolu, Doğu Anadolu).
- Akarsuların Yataklarını Derine Kazması (Derin vadiler, kanyonlar oluşmuştur).
- Kıyı Taraçalarının (Sekilerin) Oluşumu (Kıyılardaki basamaklı düzlükler).
Yükselen alanlara karşılık, üzerinde yoğun birikme olan Çukurova ve Ergene Havzası gibi alanlar yavaşça çökmektedir. Ege Denizi'nin oluşumu da büyük ölçekli bir çökme sonucudur.
Türkiye'de toptan yükselen ve çöken alanlara bakalım.
Şimdi sonraki adım için sınava başla!
Magmanın yer kabuğunun zayıf noktalarından yeryüzüne çıkması veya derinliklerde katılaşması olayıdır.
Magmanın yüzeye çıkarak oluşturduğu şekillerdir.
- Volkan Konileri (Dağlar): Lav ve küllerin birikmesiyle oluşur (Ağrı, Erciyes, Hasan Dağı, Kula vb.).
- Krater / Kaldera / Maar: Volkan tepesindeki çukurluklardır.
- Kaldera: Çökme ile genişlemiş krater (Örn: Nemrut Kalderası).
- Maar: Gaz patlaması çukuru (Örn: Konya-Meke Gölü, Acıgöl).
- Lav Platoları: Akışkan lavların yayılmasıyla oluşan platolardır (Örn: Erzurum-Kars, Ardahan).
Magmanın yerin derinliklerinde katılaşmasıyla (Batolit, Lakolit vb.) oluşur. Bunlar zamanla üzerlerindeki tabakaların aşınmasıyla yüzeye çıkabilir.
Örnek: Uludağ bir batolittir.
Türkiye'deki başlıca volkanik dağların ve alanların dağılışı.
Şimdi "Sınava Başla" butonuna bas ve Adım D'nin kilidini aç!
Yer kabuğunda meydana gelen ani ve kısa süreli sarsıntılardır. Türkiye, genç ve levha sınırlarında yer aldığı için deprem riski çok yüksektir.
Türkiye'de deprem riskini belirleyen 3 ana fay sistemi vardır.
- Kuzey Anadolu Fay Hattı (KAF): Saros Körfezi'nden başlar, Van Gölü'nün kuzeyine kadar uzanır. Dünyanın en aktif ve yıkıcı faylarındandır.
- Doğu Anadolu Fay Hattı (DAF): Hatay'dan başlar, Bingöl-Karlıova'ya kadar uzanır ve KAF ile birleşir.
- Batı Anadolu Fay Sistemi (BAF): Ege Bölgesi'nde yoğunlaşan, çok sayıda irili ufaklı faydan (Horst-Graben) oluşan bir sistemdir. Jeotermal potansiyel bu bölgede yüksektir.
Türkiye'yi şekillendiren ana fay hatlarının (KAF, DAF, BAF) dağılımı.
Şimdi "Sınava Başla" butonuna bas ve final testine (Aksiyon Soruları) geç!
Şimdi seninle öğrendiklerimizi pekiştirme zamanı!
Tüm İç Kuvvetler konusunu (Adım A, B, C ve D) tarayan, ÖSYM formatında 10 soruluk final testine başlıyoruz.
Aksiyon Sorularına geçiyoruz!
Test Sonucu
Harikasın!
Tüm soruları (3'te 3) doğru cevaplayarak bu bölümü başarıyla tamamladın.
Test Sonucu
Tekrar Deneyelim!
Bazı soruları yanlış cevapladın. (Skor: 3'te 2). Lütfen konuyu tekrar gözden geçirin.
Türkiye’nin Yerşekilleri ⛰️
Bölüm 2: İç Kuvvetler
Türkiye'nin bugünkü karmaşık yerşekillerinin oluşumunda temel rol oynayan, enerjisini magmadan alan İç Kuvvetler'i inceleyeceğiz.
Konumuz: Orojenez, Epirojenez, Volkanizma ve Seizma (Depremler).
Hazır mısın?
Bölüm 2: Adımlar
Levhaların sıkıştırmasıyla tortul tabakaların yükselmesi veya kırılmasıdır. Türkiye, Alp-Himalaya kıvrım kuşağındadır.
Esnek tabakaların kıvrılmasıyla oluşur.
Yüksekte kalan kısımlara Antiklinal (dağ), alçakta kalan kısımlara Senklinal (vadi/ova) denir.
Türkiye'deki Örnekler: Kuzey Anadolu Dağları ve Toros Dağları, III. Zamandaki Alp Orojenezi ile oluşmuş tipik kıvrım dağ sıralarıdır.Haritadaki başlıca kıvrım dağ sıraları hangileridir?
- Batı Karadeniz: Yıldız (Istranca), Küre, Ilgaz, Köroğlu, Samanlı Dağları
- Orta Karadeniz: Canik Dağları (Kıyının gerisinde ve daha alçaktır)
- Doğu Karadeniz: Giresun, Rize, Kaçkar, Yalnızçam, Karasu Aras, Mercan Dağları
- Batı Toroslar: Bey Dağları, Geyik Dağları, Sultan Dağları
- Orta Toroslar: Aladağlar, Bolkar Dağları, Tahtalı Dağları
- Güneydoğu Toroslar: Binboğa Dağları, Hakkari Dağları, Güneydoğu Toroslar
- Uludağ, Sündiken, Sivrihisar, Tecer, Sandıklı Dağları
Şimdi bu ana kıvrım dağ kuşaklarımızın yerlerine bakalım.
Sert tabakaların kırılarak yükselip alçalmasıyla oluşur.
Yükselen bloklara Horst (dağ), alçalan bloklara Graben (çöküntü ovası) denir.
Türkiye'deki Örnekler: Ege Bölgesi'ndeki Kaz Dağları, Madra, Yunt, Bozdağlar, Aydın Dağları, Menteşe Dağları, Honaz Dağı (Horst'lar); aralarındaki Bakırçay, Gediz, Küçük ve Büyük Menderes ovaları (Graben'ler). Ayrıca Hatay'daki Nur (Amanos) Dağları da bir Horst'tur.Başlıca kırık dağlarımızın (Horst) yerleri.
Şimdi "Sınava Başla" butonuna bas ve Adım B'nin kilidini aç!
Yer kabuğunun geniş alanlarda, çok yavaş bir şekilde alçalması veya yükselmesi hareketidir (İzostatik denge).
Anadolu'nun yükseldiğini nereden biliyoruz?
- Ortalama Yükseltinin Fazla Olması (1132 m).
- Geniş ve Yüksek Platoların Varlığı (İç Anadolu, Doğu Anadolu).
- Akarsuların Yataklarını Derine Kazması (Derin vadiler, kanyonlar oluşmuştur).
- Kıyı Taraçalarının (Sekilerin) Oluşumu (Kıyılardaki basamaklı düzlükler).
Yükselen alanlara karşılık, üzerinde yoğun birikme olan Çukurova ve Ergene Havzası gibi alanlar yavaşça çökmektedir. Ege Denizi'nin oluşumu da büyük ölçekli bir çökme sonucudur.
Türkiye'de toptan yükselen ve çöken alanlara bakalım.
Şimdi sonraki adım için sınava başla!
Magmanın yer kabuğunun zayıf noktalarından yeryüzüne çıkması veya derinliklerde katılaşması olayıdır.
Magmanın yüzeye çıkarak oluşturduğu şekillerdir.
- Volkan Konileri (Dağlar): Lav ve küllerin birikmesiyle oluşur (Ağrı, Erciyes, Hasan Dağı, Kula vb.).
- Krater / Kaldera / Maar: Volkan tepesindeki çukurluklardır.
- Kaldera: Çökme ile genişlemiş krater (Örn: Nemrut Kalderası).
- Maar: Gaz patlaması çukuru (Örn: Konya-Meke Gölü, Acıgöl).
- Lav Platoları: Akışkan lavların yayılmasıyla oluşan platolardır (Örn: Erzurum-Kars, Ardahan).
Magmanın yerin derinliklerinde katılaşmasıyla (Batolit, Lakolit vb.) oluşur. Bunlar zamanla üzerlerindeki tabakaların aşınmasıyla yüzeye çıkabilir.
Örnek: Uludağ bir batolittir.
Türkiye'deki başlıca volkanik dağların ve alanların dağılışı.
Şimdi "Sınava Başla" butonuna bas ve Adım D'nin kilidini aç!
Yer kabuğunda meydana gelen ani ve kısa süreli sarsıntılardır. Türkiye, genç ve levha sınırlarında yer aldığı için deprem riski çok yüksektir.
Türkiye'de deprem riskini belirleyen 3 ana fay sistemi vardır.
- Kuzey Anadolu Fay Hattı (KAF): Saros Körfezi'nden başlar, Van Gölü'nün kuzeyine kadar uzanır. Dünyanın en aktif ve yıkıcı faylarındandır.
- Doğu Anadolu Fay Hattı (DAF): Hatay'dan başlar, Bingöl-Karlıova'ya kadar uzanır ve KAF ile birleşir.
- Batı Anadolu Fay Sistemi (BAF): Ege Bölgesi'nde yoğunlaşan, çok sayıda irili ufaklı faydan (Horst-Graben) oluşan bir sistemdir. Jeotermal potansiyel bu bölgede yüksektir.
Türkiye'yi şekillendiren ana fay hatlarının (KAF, DAF, BAF) dağılımı.
Şimdi "Sınava Başla" butonuna bas ve final testine (Aksiyon Soruları) geç!
Şimdi seninle öğrendiklerimizi pekiştirme zamanı!
Tüm İç Kuvvetler konusunu (Adım A, B, C ve D) tarayan, ÖSYM formatında 10 soruluk final testine başlıyoruz.
Aksiyon Sorularına geçiyoruz!
Test Sonucu
Harikasın!
Tüm soruları (3'te 3) doğru cevaplayarak bu bölümü başarıyla tamamladın.
Test Sonucu
Tekrar Deneyelim!
Bazı soruları yanlış cevapladın. (Skor: 3'te 2). Lütfen konuyu tekrar gözden geçirin.