Türkiye’nin İklimi ve Bitki Örtüsü 🌧️
Bölüm 3: Türkiye'de Nemlilik ve Yağış
İklimin en kritik elemanları olan nem ve yağış konusundayız. Yağışın nasıl oluştuğunu, Türkiye'de nerelerin çok, nerelerin az yağış aldığını ve yağış rejimlerini inceleyeceğiz.
Hazır mısın?
Bölüm 3: Adımlar
Havadaki su buharı olan nem, iklimin temelidir. Şimdi nemin 3 kritik türünü öğrenelim.
Yağışın anahtarı olan bu 3 kavramı ayırt etmek çok önemlidir.
- 1. Mutlak Nem: 1 m³ havanın içinde bulunan su buharının (nemin) gram cinsinden ağırlığıdır. Sıcaklık ve su kaynağına bağlıdır.
- Türkiye'de en fazla Akdeniz ve Karadeniz kıyılarındadır.
- 2. Maksimum Nem: 1 m³ havanın belirli bir sıcaklıkta taşıyabileceği en fazla nem miktarıdır. Sadece sıcaklığa bağlıdır. Sıcaklık arttıkça hava genleşir ve maksimum nem artar.
- 3. Bağıl (Nispi) Nem: Havadaki mutlak nemin, maksimum neme oranıdır (%). Yağışın habercisidir.
- Formül: (Mutlak Nem / Maksimum Nem) x 100
- Bağıl nem %100 olursa hava doyar ve yoğuşma (yağış) başlar.
- Kritik Bilgi: Bağıl nemi artırmak için ya hava soğumalı (maksimum nem düşer) ya da mutlak nem artmalıdır.
- Nem Açığı: Maksimum nem ile mutlak nem arasındaki farktır. Nem açığı fazlaysa hava kurudur (bağıl nem düşüktür).
Bağıl nem %100'ü aştığında havadaki nem görünür hale gelir.
- Bulut: Yükseklerdeki yoğuşma.
- Sis: Yeryüzündeki yoğuşma (yer seviyesindeki bulut).
- Çiy: 0°C'nin üstünde, gece serinlemesiyle cisimler üzerindeki su damlacıkları (İlkbahar).
- Kırağı: 0°C'nin altında, cisimler üzerindeki buz kristalleri (Sonbahar/Kış).
- Kırç: Aşırı soğuk (0°C'nin çok altında) ve sisli havada, cisimlere çarpan su damlalarının anında donmasıyla oluşan buz tabakası.
Şimdi "Sınava Başla" butonuna bas ve Adım B'nin kilidini aç!
Türkiye'de görülen 3 temel yağış oluşum tipini ve nerede etkili olduklarını inceleyeceğiz.
Nemli hava kütlesinin bir dağa çarpıp yükselmesiyle oluşur.
Nemli hava kütlesi bir dağ yamacı boyunca yükselir, soğur, bağıl nem %100'e ulaşır ve yağış bırakır.
- Görüldüğü Yerler: Dağların denize paralel uzandığı yerler.
- Türkiye'deki Tipik Alanlar: Doğu ve Batı Karadeniz, Yıldız Dağları, Menteşe Yöresi, Toros Dağları'nın denize bakan yamaçları.
Isınan havanın dikey olarak yükselmesiyle oluşur.
Özellikle karasal bölgelerde, ilkbahar/yaz aylarında ısınan havanın hızla yükselip soğumasıyla oluşur. Kısa süreli sağanak yağışlardır.
- Görüldüğü Yerler: Karasal bölgeler.
- Türkiye'deki Tipik Alanlar: İç Anadolu (İlkbahar sonu), Doğu Anadolu (Yaz başı).
Sıcak ve soğuk hava kütlelerinin karşılaşmasıyla oluşur.
Türkiye orta kuşakta yer aldığı için, farklı karakterdeki (sıcak-soğuk) hava kütlelerinin karşılaşma alanı olan cepheler boyunca sıkça görülür.
- Görüldüğü Yerler: Türkiye'nin matematik konumu nedeniyle, özellikle kış mevsiminde ülke genelinde yaygındır.
- Türkiye'deki Tipik Alanlar: Akdeniz ve Ege bölgelerinin kış yağışları büyük ölçüde cephesel kökenlidir.
Haritada bu 3 yağış tipinin ve en çok/az yağış alan yerlerin baskın olduğu alanlara bakalım.
Şimdi sonraki adım için sınava başla!
Türkiye'de "Neresi çok yağış alır?", "Neresi kuraktır?" ve "En çok ne zaman yağar?" sorularının cevapları.
KPSS'de en çok çıkan yerleri öğrenelim.
- En Fazla Yağış Alan Yerler (>1000 mm):
- Doğu Karadeniz (Rize): Türkiye'nin zirvesi (>2000 mm).
- Batı Karadeniz (Zonguldak)
- Yıldız Dağları (Kırklareli)
- Menteşe Yöresi (Muğla)
- Batı ve Orta Toroslar (Antalya, Hakkari)
- En Az Yağış Alan Yerler (<400 mm):
- Tuz Gölü ve çevresi (Konya): Türkiye'nin en kurak yeri (<300 mm). Nedeni: Etrafının dağlarla çevrili olması.
- Iğdır Ovası: Çevresine göre çukurda kalması.
- Malatya Ovası: Çevresine göre çukurda kalması.
Yağışın mevsimlere göre dağılışıdır.
- Karadeniz Rejimi: En düzenli rejim. Her mevsim yağışlı. En fazla yağış Sonbahar (Doğu Karadeniz), en az yağış İlkbahar.
- Akdeniz Rejimi: En fazla yağış Kış (cephesel), yazlar sıcak ve kurak. (Ege, G. Marmara, G.Doğu And. batısı da etkilenir).
- Karasal Rejim (İç Anadolu): En fazla yağış İlkbahar (yükselim), yazlar kurak.
- Sert Karasal Rejim (Doğu Anadolu): En fazla yağış Yaz başı (yükselim), kışlar çok soğuk ve kurak.
Farklı illerimizdeki aylık yağış dağılışını grafikte görelim.
Şimdi "Sınava Başla" butonuna bas ve final testine (Aksiyon Soruları) geç!
Şimdi seninle öğrendiklerimizi pekiştirme zamanı!
Tüm "Nemlilik ve Yağış" konusunu (Adım A, B ve C) tarayan, ÖSYM formatında 10 soruluk final testine başlıyoruz.
Sınavdan önce Rize (Karadeniz), Antalya (Akdeniz) ve Ankara (Karasal) rejimlerine son bir kez göz atalım.
Test Sonucu
Harikasın!
Tüm soruları (3'te 3) doğru cevaplayarak bu bölümü başarıyla tamamladın.
Test Sonucu
Tekrar Deneyelim!
Bazı soruları yanlış cevapladın. (Skor: 3'te 2). Lütfen konuyu tekrar gözden geçirin.
Türkiye’nin İklimi ve Bitki Örtüsü 🌧️
Bölüm 3: Türkiye'de Nemlilik ve Yağış
İklimin en kritik elemanları olan nem ve yağış konusundayız. Yağışın nasıl oluştuğunu, Türkiye'de nerelerin çok, nerelerin az yağış aldığını ve yağış rejimlerini inceleyeceğiz.
Hazır mısın?
Bölüm 3: Adımlar
Havadaki su buharı olan nem, iklimin temelidir. Şimdi nemin 3 kritik türünü öğrenelim.
Yağışın anahtarı olan bu 3 kavramı ayırt etmek çok önemlidir.
- 1. Mutlak Nem: 1 m³ havanın içinde bulunan su buharının (nemin) gram cinsinden ağırlığıdır. Sıcaklık ve su kaynağına bağlıdır.
- Türkiye'de en fazla Akdeniz ve Karadeniz kıyılarındadır.
- 2. Maksimum Nem: 1 m³ havanın belirli bir sıcaklıkta taşıyabileceği en fazla nem miktarıdır. Sadece sıcaklığa bağlıdır. Sıcaklık arttıkça hava genleşir ve maksimum nem artar.
- 3. Bağıl (Nispi) Nem: Havadaki mutlak nemin, maksimum neme oranıdır (%). Yağışın habercisidir.
- Formül: (Mutlak Nem / Maksimum Nem) x 100
- Bağıl nem %100 olursa hava doyar ve yoğuşma (yağış) başlar.
- Kritik Bilgi: Bağıl nemi artırmak için ya hava soğumalı (maksimum nem düşer) ya da mutlak nem artmalıdır.
- Nem Açığı: Maksimum nem ile mutlak nem arasındaki farktır. Nem açığı fazlaysa hava kurudur (bağıl nem düşüktür).
Bağıl nem %100'ü aştığında havadaki nem görünür hale gelir.
- Bulut: Yükseklerdeki yoğuşma.
- Sis: Yeryüzündeki yoğuşma (yer seviyesindeki bulut).
- Çiy: 0°C'nin üstünde, gece serinlemesiyle cisimler üzerindeki su damlacıkları (İlkbahar).
- Kırağı: 0°C'nin altında, cisimler üzerindeki buz kristalleri (Sonbahar/Kış).
- Kırç: Aşırı soğuk (0°C'nin çok altında) ve sisli havada, cisimlere çarpan su damlalarının anında donmasıyla oluşan buz tabakası.
Şimdi "Sınava Başla" butonuna bas ve Adım B'nin kilidini aç!
Türkiye'de görülen 3 temel yağış oluşum tipini ve nerede etkili olduklarını inceleyeceğiz.
Nemli hava kütlesinin bir dağa çarpıp yükselmesiyle oluşur.
Nemli hava kütlesi bir dağ yamacı boyunca yükselir, soğur, bağıl nem %100'e ulaşır ve yağış bırakır.
- Görüldüğü Yerler: Dağların denize paralel uzandığı yerler.
- Türkiye'deki Tipik Alanlar: Doğu ve Batı Karadeniz, Yıldız Dağları, Menteşe Yöresi, Toros Dağları'nın denize bakan yamaçları.
Isınan havanın dikey olarak yükselmesiyle oluşur.
Özellikle karasal bölgelerde, ilkbahar/yaz aylarında ısınan havanın hızla yükselip soğumasıyla oluşur. Kısa süreli sağanak yağışlardır.
- Görüldüğü Yerler: Karasal bölgeler.
- Türkiye'deki Tipik Alanlar: İç Anadolu (İlkbahar sonu), Doğu Anadolu (Yaz başı).
Sıcak ve soğuk hava kütlelerinin karşılaşmasıyla oluşur.
Türkiye orta kuşakta yer aldığı için, farklı karakterdeki (sıcak-soğuk) hava kütlelerinin karşılaşma alanı olan cepheler boyunca sıkça görülür.
- Görüldüğü Yerler: Türkiye'nin matematik konumu nedeniyle, özellikle kış mevsiminde ülke genelinde yaygındır.
- Türkiye'deki Tipik Alanlar: Akdeniz ve Ege bölgelerinin kış yağışları büyük ölçüde cephesel kökenlidir.
Haritada bu 3 yağış tipinin ve en çok/az yağış alan yerlerin baskın olduğu alanlara bakalım.
Şimdi sonraki adım için sınava başla!
Türkiye'de "Neresi çok yağış alır?", "Neresi kuraktır?" ve "En çok ne zaman yağar?" sorularının cevapları.
KPSS'de en çok çıkan yerleri öğrenelim.
- En Fazla Yağış Alan Yerler (>1000 mm):
- Doğu Karadeniz (Rize): Türkiye'nin zirvesi (>2000 mm).
- Batı Karadeniz (Zonguldak)
- Yıldız Dağları (Kırklareli)
- Menteşe Yöresi (Muğla)
- Batı ve Orta Toroslar (Antalya, Hakkari)
- En Az Yağış Alan Yerler (<400 mm):
- Tuz Gölü ve çevresi (Konya): Türkiye'nin en kurak yeri (<300 mm). Nedeni: Etrafının dağlarla çevrili olması.
- Iğdır Ovası: Çevresine göre çukurda kalması.
- Malatya Ovası: Çevresine göre çukurda kalması.
Yağışın mevsimlere göre dağılışıdır.
- Karadeniz Rejimi: En düzenli rejim. Her mevsim yağışlı. En fazla yağış Sonbahar (Doğu Karadeniz), en az yağış İlkbahar.
- Akdeniz Rejimi: En fazla yağış Kış (cephesel), yazlar sıcak ve kurak. (Ege, G. Marmara, G.Doğu And. batısı da etkilenir).
- Karasal Rejim (İç Anadolu): En fazla yağış İlkbahar (yükselim), yazlar kurak.
- Sert Karasal Rejim (Doğu Anadolu): En fazla yağış Yaz başı (yükselim), kışlar çok soğuk ve kurak.
Farklı illerimizdeki aylık yağış dağılışını grafikte görelim.
Şimdi "Sınava Başla" butonuna bas ve final testine (Aksiyon Soruları) geç!
Şimdi seninle öğrendiklerimizi pekiştirme zamanı!
Tüm "Nemlilik ve Yağış" konusunu (Adım A, B ve C) tarayan, ÖSYM formatında 10 soruluk final testine başlıyoruz.
Sınavdan önce Rize (Karadeniz), Antalya (Akdeniz) ve Ankara (Karasal) rejimlerine son bir kez göz atalım.
Test Sonucu
Harikasın!
Tüm soruları (3'te 3) doğru cevaplayarak bu bölümü başarıyla tamamladın.
Test Sonucu
Tekrar Deneyelim!
Bazı soruları yanlış cevapladın. (Skor: 3'te 2). Lütfen konuyu tekrar gözden geçirin.