Tarih Macerası: Bölüm 3 (Kültür ve Uygarlık)

Seriye devam! 🏛️
Bölüm 3: Hukuk ve Toplumsal Yapı.
Bu bölüm 3 kilit adımdan oluşuyor. 3'te 3 kuralı devam ediyor!

Hazır mısın?

⚖️ Adım A: OSMANLI HUKUK SİSTEMİ

1. İkili (Dual) Hukuk Sistemi
Osmanlı'da hukuk iki temele dayanırdı...

1. Şer'i Hukuk (İslam Hukuku):
- Kaynağı: Kur'an, Sünnet, İcma, Kıyas.
- Alanı: Evlenme, boşanma, miras (aile hukuku), vakıflar, ticaret ve temel ceza davaları.
- Özelliği: Değiştirilemez.
2. Örf'i Hukuk (Töre / Sultanî Hukuk):
- Kaynağı: Eski Türk Gelenekleri (Töre) ve Padişahın Ferman ve Kanunname çıkarma yetkisi.
- Alanı: Yönetim, Askeri, Maliye (Vergiler), Toprak (Tımar).
- Özelliği: Değiştirilebilir, Padişahın iradesine bağlıdır. (Örn: Fatih'in Kardeş Katli Kanunu).

⚠️ Önemli Not: Fetva
Örf'i hukuk, Şer'i hukuka aykırı olamazdı. Padişah bir kanun çıkaracağı zaman bunun İslam'a uygun olup olmadığını Şeyhülislam'a sorar ve "Fetva" alırdı.

2. Yargı Teşkilatı: Kadı (Yargıç)
Taşradaki en önemli görevli...

Kadı, bulunduğu "Kaza" (İlçe) merkezinde sadece "Yargıç" değildi:

Yönetici (Mülki Amir): Kazayı yönetir (Kaymakam gibi).
Belediye Başkanı: Şehrin (esnaf, pazar, temizlik) işlerine bakar (İhtisab).
Noter: Evlilik, miras, alım-satım kayıtlarını (Şer'iyye Sicilleri) tutar.
Ataması: Divan üyesi olan Kazasker tarafından yapılırdı.

3. Üst Mahkemeler (Temyiz)
Kararı beğenmezsen nereye gidersin?

Kazasker Divanı: Kadıların kararlarına yapılan normal itirazlara bakardı.
Divan-ı Hümayun: En yüksek temyiz (itiraz) mahkemesidir. Kadı'nın kararını beğenmeyen (Müslüman veya Gayrimüslim) herkes Divan'a başvurabilirdi. Bu, Osmanlı adalet anlayışını gösterirdi.

🏆 Harika! Osmanlı'nın ikili hukuk sistemini ve adalet teşkilatını öğrendik.
Şimdi "Sınava Başla" butonuna bas!

👪 Adım B: TOPLUMSAL YAPI (OSMANLI MİLLETİ)

1. Temel Ayrım: Görev
Osmanlı toplumu, Avrupa'daki gibi "soylu/köle" şeklinde katı bir sınıf ayrımına sahip değildi. Temel ayrım, "göreve" dayalıydı.

2. Yönetenler ve Yönetilenler
Vergi veren ve vermeyen...

✅ Yönetenler (Askerî Sınıf / Berat Ehli):
- Devlette görev alan (Seyfiye, İlmiye, Kalemiye) herkes.
- En Önemli Ayrıcalık: VERGİ VERMEZLERDİ.
❌ Yönetilenler (Reaya / Halk):
- Üretim yapan (tarım, ticaret) ve devlete VERGİ VEREN herkestir. (Müslüman ve Gayrimüslim tüm halk).

💡 Dikey Hareketlilik (Liyakat)
Sistem katı değildi. Reaya'dan bir Müslüman, Medrese eğitimiyle Kadı (İlmiye) olup "Askerî Sınıf"a geçebilirdi.

Gayrimüslim bir çocuk, Devşirme (Enderun) sistemiyle Vezir-i Azam (Seyfiye) olup "Askerî Sınıf"a geçebilirdi. Sistem liyakat temelliydi (Soy'a değil).

🏆 Harika! Osmanlı'daki "Askerî" ve "Reaya" ayrımını ve liyakat sistemini öğrendik.
Haydi "Sınava Başla" ve son adıma geç!

🕌 Adım C: MİLLET SİSTEMİ VE VAKIFLAR

1. Millet Sistemi (Toplumsal Sigorta)
600 yıllık birlikteliğin sırrı...

Tanım: Osmanlı, halkı etnik kökene (Türk, Sırp, Arap) göre DEĞİL, sadece din ve mezhebe göre sınıflandırmıştır.
1. Millet-i Hâkime: Sünni Müslümanlar (Hâkim Millet).
2. Millet-i Mahkûme (Zimmîler): Gayrimüslimlerdir (Rum Ortodoks, Ermeni Gregoryen, Yahudi).
Amaç: Bu milletler "İstimalet" (Hoşgörü) politikasıyla kendi din, dil ve hukuklarında (aile/miras) serbest bırakıldı. Liderleri (Patrik/Hahambaşı) devlete vergi toplardı. Bu, toplumsal barışı sağlayan bir "sigorta" idi.

2. Vakıf Sistemi (Sosyal Devletin Temeli) 🏨
Devletin yapmadığını kim yapardı?

Tanım: "Halka hizmet, Hakk'a hizmettir" anlayışıyla, bir kişinin malının gelirini hayır işleri için kalıcı olarak bağışlamasıdır.
Önemi: Devlet hazinesi (Hazine-i Amire) Saray ve Ordu'ya harcanırdı. Geriye kalan tüm sosyal hizmetler VAKIFLAR tarafından finanse edilirdi.

3. Vakıfların Finanse Ettiği Kurumlar

Eğitim: Medreseler, Kütüphaneler, Sıbyan Mektepleri.
Sağlık: Darüşşifalar (Hastane), Bimarhaneler (Akıl Hastanesi).
Sosyal Yardım: İmaretler (Aşevleri) (En yaygın vakıf. Fakirlere, öğrencilere ücretsiz yemek).
Ticaret/Ulaşım: Kervansaraylar (Hanlar), Köprüler, Yollar.
Şehircilik: Çeşmeler (Sebil), Hamamlar, Cami bakımı.

(Hatta "yaralanan leylekleri tedavi eden" vakıflar bile vardı).

🎉 KÜLTÜR BÖLÜM 3 BİTTİ!
Tebrikler! Osmanlı'nın toplumsal ve hukuki temelini öğrendin.
(Bölüm 4'te: Ekonomi ve Toprak Sistemi)
Haydi Bölüm 3 Final Sınavı'na!

Test Sonucu

Tebrikler!

Tüm soruları (3'te 3) doğru cevaplayarak bu bölümü başarıyla tamamladınız.

Test Sonucu

Üzgünüz, Başarısız Oldunuz.

Bazı soruları yanlış cevapladınız. (Skor: 3'te 2). Lütfen konuyu tekrar gözden geçirin.

Tarih Macerası: Bölüm 3 (Kültür ve Uygarlık)

Bölüm 3: Adımlar

Test Sonucu

Tebrikler!

Test Sonucu

Üzgünüz, Başarısız Oldunuz.

Tarih Macerası: Bölüm 3 (Kültür ve Uygarlık)

Bölüm 3: Adımlar

Test Sonucu

Tebrikler!

Test Sonucu

Üzgünüz, Başarısız Oldunuz.