🏛️ KPSS TARİH (I. TBMM DÖNEMİ) - BÖLÜM 1: MECLİS'İN AÇILIŞI VE YAPISI (1920) 🏛️
💡 5 Bölümlük Yeni Serimizin 1. Bölümü:
"Hazırlık Dönemi" serimizi (Bölüm 6), Misak-ı Millî (28 Ocak 1920) kararlarına tepki olarak İtilaf Devletleri'nin İstanbul'u Resmen İşgali (16 Mart 1920) ve Mebusan Meclisi'ni basmasıyla bitirmiştik. Bu olay, Hazırlık Dönemi'ni bitirmiş, Muharebeler Dönemi'ni başlatmıştır.
Bu yeni serinin ilk bölümünde, İstanbul'un işgalinin doğal bir sonucu olarak Ankara'da Büyük Millet Meclisi'nin (BMM) açılışını (23 Nisan 1920), bu meclisin karakteristik özelliklerini (Kurucu, Güçler Birliği, İhtilalci vb.), benimsediği hükümet sistemini (24 Nisan Önergesi) ve otoritesini sağlamak için çıkardığı ilk kanunları (Hıyanet-i Vataniye, İstiklal Mahkemeleri) detaylıca işleyeceğiz.
Bölüm 1: Adımlar
Hacı Bayram Veli Camii'nde kılınan Cuma namazının ardından, dualarla (dini ve milli meşruiyet) Büyük Millet Meclisi (BMM) açıldı. (İlk adı BMM'dir, "Türkiye" (TBMM) eki sonradan (1921 Anayasası) gelmiştir).
En yaşlı üye olan Sinop Mebusu Şerif Bey'in yaptığı açılış konuşmasının ardından, Mustafa Kemal Paşa (Ankara Mebusu) oybirliği ile Meclis Başkanı seçildi.
I. TBMM, Kurtuluş Savaşı'nı yöneten meclistir ve kendine özgü, olağanüstü özelliklere sahiptir:
1. Ulusal (Milli) Bir Meclistir:
Üyelerinin tamamı Türklerden oluşur. Azınlık (Gayrimüslim) mebusları yoktur. (Osmanlı Mebusan Meclisi'nden en büyük farkı budur).
2. İhtilalci (Devrimci) Bir Meclistir:
Egemenliğin kaynağını Padişah'tan (Saltanat) alıp Millete (Halka) vermiştir. İstanbul Hükümeti'ni ve Padişah'ı "yok" saymıştır. (En büyük devrimi Saltanat'ı kaldırmak (Bu serinin son konusu) olacaktır).
3. Güçler Birliği İlkesini Benimsemiştir (En Önemli Özelliği):
Yasama (Kanun Çıkarma), Yürütme (Hükümet İşleri) ve Yargı (İstiklal Mahkemeleri) yetkilerinin tamamı Meclis'in kendisinde toplanmıştır.
Neden? Savaş döneminde (olağanüstü hal) hızlı karar alıp, hemen uygulamak için. (Demokratik değildir ama zorunludur).
4. Meclis Hükümeti Sistemini Benimsemiştir:
(Güçler Birliği'nin doğal sonucudur). Bu sistemde:
- Devlet Başkanı / Başbakan yoktur.
- Meclis Başkanı (Mustafa Kemal), Hükümetin de (İcra Vekilleri Heyeti) Başkanıdır.
- Bakanlar (Vekiller), Meclis içinden tek tek oylanarak seçilir.
- Meclis, Hükümeti her an denetleyebilir ve düşürebilir.
5. Demokratik ve Halkçı (Gazi) Bir Meclistir:
Üyeleri seçimle gelmiştir ("Egemenlik Milletindir"). Padişahı değil, halkı temsil eder. "Halkçılık" (Beyannamesi) ilkesini benimsemiştir. Kurtuluş Savaşı'nı yönettiği için "Gazi Meclis" unvanına sahiptir.
6. Kurucu Meclistir (Teşkilatçı):
Devleti kuran meclistir. Bunun en büyük kanıtı, 1921'de yeni bir Anayasa (Teşkilat-ı Esasiye) yapmasıdır (Bölüm 3'te işlenecek).
7. Fikir Çeşitliliği (Parti Yok, Gruplar Var):
I. TBMM'de siyasi partiler yoktur (Savaş zamanı bölünmeyi önlemek için). Ancak farklı görüşte Gruplar vardır: Mustafa Kemal'in grubu (Müdafaa-i Hukuk Grubu), Padişah yanlıları (Islahat Grubu), Bolşevizm yanlıları (Yeşil Ordu, Halk Zümresi) ve İttihatçılar (Tesanüt Grubu).
Şimdi "Sınava Başla" butonuna bas!
Madde 1: "Hükümet kurmak zorunludur."
YORUMU: İstanbul Hükümeti'nin yok sayıldığının kanıtıdır.
Madde 2: "Geçici bir hükümet başkanı tanımak veya Padişah vekili atamak doğru değildir."
YORUMU: Meclis'in "SÜREKLİ" olacağının ve Padişaha bağlı olmadığının kanıtıdır.
Madde 3: "Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir."
YORUMU: YENİ REJİMİN (Cumhuriyet) adı konulmadan ilan edilmesidir. (Milli Egemenlik).
Madde 4: "Büyük Millet Meclisi'nin üstünde hiçbir güç ve makam yoktur."
YORUMU: İstanbul Hükümeti, Padişah ve Halifelik makamları resmen "YOK SAYILMIŞTIR". Bu, tam bir ihtilaldir.
Madde 5: "Padişah ve Halife, (İtilaf) baskısından kurtulduktan sonra Meclis'in belirleyeceği yasal duruma göre yerini alır."
YORUMU: Saltanatın kaldırılacağının (Bölüm 3) ilk sinyalidir. (Padişahın kaderini bile Meclis belirleyecektir). (Ayrıca, Padişahı "esir" sayarak, Saltanat yanlılarının tepkisi azaltılmak istenmiştir).
Madde 6 & 7: "Yasama ve Yürütme yetkileri Meclis'e aittir." (Güçler Birliği). "Meclis'in içinden seçilecek bir heyet (İcra Vekilleri Heyeti) hükümet işlerine bakar. Meclis Başkanı, bu heyetin de (Hükümetin de) Başkanıdır." (Meclis Hükümeti Sistemi).
Haydi "Sınava Başla" ve son adıma geç!
24 Nisan Önergesi doğrultusunda, bakanların (Vekil) Meclis içinden tek tek seçilmesiyle ilk "Milli Hükümet" kuruldu. (II. Mahmud'un (Dağılma Bölüm 2) "Nazırlık" sisteminin devamıdır).
- Meclis ve Hükümet Başkanı: Mustafa Kemal Paşa (Ankara)
- Milli Müdafaa Vekili (Savunma): Fevzi (Çakmak) Paşa (Kozan)
- Hariciye Vekili (Dış İşleri): Bekir Sami Bey (Amasya)
- Dahiliye Vekili (İç İşleri): Cami (Baykut) Bey (Aydın)
- Erkân-ı Harbiye-i Umûmiye Vekili (Genelkurmay Başkanı): İsmet (İnönü) Bey (Edirne)
- Maarif Vekili (Eğitim): Dr. Rıza Nur (Sinop)
- Sıhhiye Vekili (Sağlık): Dr. Adnan (Adıvar) Bey (İstanbul)
TBMM, açılır açılmaz hem ekonomik (askeri) hem de siyasi (otorite) ihtiyaçlar için kanunlar çıkardı. (Güçler Birliği - Yasama Yetkisi).
TBMM'nin çıkardığı İLK KANUNDUR. (Ağnam = Küçükbaş hayvan vergisi).
Amaç: Ordunun (Kuvâ-yi Milliye) acil para ihtiyacını karşılamak. (Ekonomik zorunluluk).
2. Hıyanet-i Vataniye Kanunu (29 Nisan 1920):
Amaç: TBMM'nin otoritesine (varlığına) ve kararlarına karşı çıkanları, isyancıları ve vatan hainlerini yargılamak.
ÖNEMİ: TBMM'nin, Padişahın otoritesine karşı kendi otoritesini (hukuki gücünü) ilan ettiği ilk kanundur.
Kuvâ-yi Milliye'den ve askere alımdan kaçanları (firarileri) "vatan haini" sayan kanundur. (Orduyu disipline etmek için).
Neden? Hıyanet-i Vataniye ve Firariler Kanunu'nu hızlıca uygulamak için.
Yapısı: Üyeleri (3 kişi) Mebuslardan (Milletvekili) seçilirdi.
Özelliği: Seyyar (Gezici) ve olağanüstü mahkemelerdi. Yargılamaları hızlı yapar (Temyiz/Af yok) ve hemen infaz ederlerdi.
ÖNEMİ: TBMM'nin YARGI YETKİSİNİ kullandığının en net kanıtıdır. (Güçler Birliği).
Tebrikler! Milli iradenin yeni merkezi olan BMM'nin nasıl kurulduğunu, hangi yetkilere sahip olduğunu (Güçler Birliği) ve otoritesini nasıl sağladığını (İlk Kanunlar) öğrendik.
Artık sıra bu Meclis'e karşı çıkan isyanlarda (Bölüm 2: TBMM'ye Karşı Ayaklanmalar).
Haydi Bölüm 1 Final Sınavı'na!
Test Sonucu
Tebrikler!
Tüm soruları (3'te 3) doğru cevaplayarak bu bölümü başarıyla tamamladınız.
Test Sonucu
Üzgünüz, Başarısız Oldunuz.
Bazı soruları yanlış cevapladınız. (Skor: 3'te 2). Lütfen konuyu tekrar gözden geçirin.
🏛️ KPSS TARİH (I. TBMM DÖNEMİ) - BÖLÜM 1: MECLİS'İN AÇILIŞI VE YAPISI (1920) 🏛️
💡 5 Bölümlük Yeni Serimizin 1. Bölümü:
"Hazırlık Dönemi" serimizi (Bölüm 6), Misak-ı Millî (28 Ocak 1920) kararlarına tepki olarak İtilaf Devletleri'nin İstanbul'u Resmen İşgali (16 Mart 1920) ve Mebusan Meclisi'ni basmasıyla bitirmiştik. Bu olay, Hazırlık Dönemi'ni bitirmiş, Muharebeler Dönemi'ni başlatmıştır.
Bu yeni serinin ilk bölümünde, İstanbul'un işgalinin doğal bir sonucu olarak Ankara'da Büyük Millet Meclisi'nin (BMM) açılışını (23 Nisan 1920), bu meclisin karakteristik özelliklerini (Kurucu, Güçler Birliği, İhtilalci vb.), benimsediği hükümet sistemini (24 Nisan Önergesi) ve otoritesini sağlamak için çıkardığı ilk kanunları (Hıyanet-i Vataniye, İstiklal Mahkemeleri) detaylıca işleyeceğiz.
Bölüm 1: Adımlar
Hacı Bayram Veli Camii'nde kılınan Cuma namazının ardından, dualarla (dini ve milli meşruiyet) Büyük Millet Meclisi (BMM) açıldı. (İlk adı BMM'dir, "Türkiye" (TBMM) eki sonradan (1921 Anayasası) gelmiştir).
En yaşlı üye olan Sinop Mebusu Şerif Bey'in yaptığı açılış konuşmasının ardından, Mustafa Kemal Paşa (Ankara Mebusu) oybirliği ile Meclis Başkanı seçildi.
I. TBMM, Kurtuluş Savaşı'nı yöneten meclistir ve kendine özgü, olağanüstü özelliklere sahiptir:
1. Ulusal (Milli) Bir Meclistir:
Üyelerinin tamamı Türklerden oluşur. Azınlık (Gayrimüslim) mebusları yoktur. (Osmanlı Mebusan Meclisi'nden en büyük farkı budur).
2. İhtilalci (Devrimci) Bir Meclistir:
Egemenliğin kaynağını Padişah'tan (Saltanat) alıp Millete (Halka) vermiştir. İstanbul Hükümeti'ni ve Padişah'ı "yok" saymıştır. (En büyük devrimi Saltanat'ı kaldırmak (Bu serinin son konusu) olacaktır).
3. Güçler Birliği İlkesini Benimsemiştir (En Önemli Özelliği):
Yasama (Kanun Çıkarma), Yürütme (Hükümet İşleri) ve Yargı (İstiklal Mahkemeleri) yetkilerinin tamamı Meclis'in kendisinde toplanmıştır.
Neden? Savaş döneminde (olağanüstü hal) hızlı karar alıp, hemen uygulamak için. (Demokratik değildir ama zorunludur).
4. Meclis Hükümeti Sistemini Benimsemiştir:
(Güçler Birliği'nin doğal sonucudur). Bu sistemde:
- Devlet Başkanı / Başbakan yoktur.
- Meclis Başkanı (Mustafa Kemal), Hükümetin de (İcra Vekilleri Heyeti) Başkanıdır.
- Bakanlar (Vekiller), Meclis içinden tek tek oylanarak seçilir.
- Meclis, Hükümeti her an denetleyebilir ve düşürebilir.
5. Demokratik ve Halkçı (Gazi) Bir Meclistir:
Üyeleri seçimle gelmiştir ("Egemenlik Milletindir"). Padişahı değil, halkı temsil eder. "Halkçılık" (Beyannamesi) ilkesini benimsemiştir. Kurtuluş Savaşı'nı yönettiği için "Gazi Meclis" unvanına sahiptir.
6. Kurucu Meclistir (Teşkilatçı):
Devleti kuran meclistir. Bunun en büyük kanıtı, 1921'de yeni bir Anayasa (Teşkilat-ı Esasiye) yapmasıdır (Bölüm 3'te işlenecek).
7. Fikir Çeşitliliği (Parti Yok, Gruplar Var):
I. TBMM'de siyasi partiler yoktur (Savaş zamanı bölünmeyi önlemek için). Ancak farklı görüşte Gruplar vardır: Mustafa Kemal'in grubu (Müdafaa-i Hukuk Grubu), Padişah yanlıları (Islahat Grubu), Bolşevizm yanlıları (Yeşil Ordu, Halk Zümresi) ve İttihatçılar (Tesanüt Grubu).
Şimdi "Sınava Başla" butonuna bas!
Madde 1: "Hükümet kurmak zorunludur."
YORUMU: İstanbul Hükümeti'nin yok sayıldığının kanıtıdır.
Madde 2: "Geçici bir hükümet başkanı tanımak veya Padişah vekili atamak doğru değildir."
YORUMU: Meclis'in "SÜREKLİ" olacağının ve Padişaha bağlı olmadığının kanıtıdır.
Madde 3: "Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir."
YORUMU: YENİ REJİMİN (Cumhuriyet) adı konulmadan ilan edilmesidir. (Milli Egemenlik).
Madde 4: "Büyük Millet Meclisi'nin üstünde hiçbir güç ve makam yoktur."
YORUMU: İstanbul Hükümeti, Padişah ve Halifelik makamları resmen "YOK SAYILMIŞTIR". Bu, tam bir ihtilaldir.
Madde 5: "Padişah ve Halife, (İtilaf) baskısından kurtulduktan sonra Meclis'in belirleyeceği yasal duruma göre yerini alır."
YORUMU: Saltanatın kaldırılacağının (Bölüm 3) ilk sinyalidir. (Padişahın kaderini bile Meclis belirleyecektir). (Ayrıca, Padişahı "esir" sayarak, Saltanat yanlılarının tepkisi azaltılmak istenmiştir).
Madde 6 & 7: "Yasama ve Yürütme yetkileri Meclis'e aittir." (Güçler Birliği). "Meclis'in içinden seçilecek bir heyet (İcra Vekilleri Heyeti) hükümet işlerine bakar. Meclis Başkanı, bu heyetin de (Hükümetin de) Başkanıdır." (Meclis Hükümeti Sistemi).
Haydi "Sınava Başla" ve son adıma geç!
24 Nisan Önergesi doğrultusunda, bakanların (Vekil) Meclis içinden tek tek seçilmesiyle ilk "Milli Hükümet" kuruldu. (II. Mahmud'un (Dağılma Bölüm 2) "Nazırlık" sisteminin devamıdır).
- Meclis ve Hükümet Başkanı: Mustafa Kemal Paşa (Ankara)
- Milli Müdafaa Vekili (Savunma): Fevzi (Çakmak) Paşa (Kozan)
- Hariciye Vekili (Dış İşleri): Bekir Sami Bey (Amasya)
- Dahiliye Vekili (İç İşleri): Cami (Baykut) Bey (Aydın)
- Erkân-ı Harbiye-i Umûmiye Vekili (Genelkurmay Başkanı): İsmet (İnönü) Bey (Edirne)
- Maarif Vekili (Eğitim): Dr. Rıza Nur (Sinop)
- Sıhhiye Vekili (Sağlık): Dr. Adnan (Adıvar) Bey (İstanbul)
TBMM, açılır açılmaz hem ekonomik (askeri) hem de siyasi (otorite) ihtiyaçlar için kanunlar çıkardı. (Güçler Birliği - Yasama Yetkisi).
TBMM'nin çıkardığı İLK KANUNDUR. (Ağnam = Küçükbaş hayvan vergisi).
Amaç: Ordunun (Kuvâ-yi Milliye) acil para ihtiyacını karşılamak. (Ekonomik zorunluluk).
2. Hıyanet-i Vataniye Kanunu (29 Nisan 1920):
Amaç: TBMM'nin otoritesine (varlığına) ve kararlarına karşı çıkanları, isyancıları ve vatan hainlerini yargılamak.
ÖNEMİ: TBMM'nin, Padişahın otoritesine karşı kendi otoritesini (hukuki gücünü) ilan ettiği ilk kanundur.
Kuvâ-yi Milliye'den ve askere alımdan kaçanları (firarileri) "vatan haini" sayan kanundur. (Orduyu disipline etmek için).
Neden? Hıyanet-i Vataniye ve Firariler Kanunu'nu hızlıca uygulamak için.
Yapısı: Üyeleri (3 kişi) Mebuslardan (Milletvekili) seçilirdi.
Özelliği: Seyyar (Gezici) ve olağanüstü mahkemelerdi. Yargılamaları hızlı yapar (Temyiz/Af yok) ve hemen infaz ederlerdi.
ÖNEMİ: TBMM'nin YARGI YETKİSİNİ kullandığının en net kanıtıdır. (Güçler Birliği).
Tebrikler! Milli iradenin yeni merkezi olan BMM'nin nasıl kurulduğunu, hangi yetkilere sahip olduğunu (Güçler Birliği) ve otoritesini nasıl sağladığını (İlk Kanunlar) öğrendik.
Artık sıra bu Meclis'e karşı çıkan isyanlarda (Bölüm 2: TBMM'ye Karşı Ayaklanmalar).
Haydi Bölüm 1 Final Sınavı'na!
Test Sonucu
Tebrikler!
Tüm soruları (3'te 3) doğru cevaplayarak bu bölümü başarıyla tamamladınız.
Test Sonucu
Üzgünüz, Başarısız Oldunuz.
Bazı soruları yanlış cevapladınız. (Skor: 3'te 2). Lütfen konuyu tekrar gözden geçirin.