🏛️ KPSS TARİH (MUHAREBELER DÖNEMİ) - BÖLÜM 2: BATI CEPHESİ (I. ve II. İNÖNÜ ZAFERLERİ) (1920-1921) 🏛️
Bölüm 1'de, TBMM'nin Doğu Cephesi (Ermeni) ve Güney Cephesi (Fransız)'ni kapattığını gördük. Bu, TBMM'nin tüm gücünü ve kaynaklarını, asıl düşman olan Yunanistan'ın bulunduğu Batı Cephesi'ne kaydırmasını sağladı.
Bu bölümde, Batı Cephesi'ndeki Kuvâ-yi Milliye'nin (Ali Fuat Paşa) Gediz Taarruzu'ndaki başarısızlığını, Düzenli Ordunun kuruluşunu (İsmet Paşa), Düzenli Ordunun ilk zaferleri olan I. ve II. İnönü Savaşları'nı ve Mustafa Kemal'in tarihi telgrafını detaylıca işleyeceğiz. (Bu zaferlerin siyasi sonuçları olan MİLAT vb. Bölüm 3'ün konusudur).
A. KUVÂ-Yİ MİLLİYE'DEN DÜZENLİ ORDU'YA GEÇİŞ (Ekim 1920)
I. TBMM serisi (Bölüm 2)'de gördüğümüz Çerkez Ethem ve Demirci Mehmed Efe gibi Kuvâ-yi Milliye liderleri, TBMM'ye bağlı düzenli orduya katılmayı reddediyorlardı. Sivas Kongresi'nde (Hazırlık Bölüm 4) Batı Cephesi Komutanlığı'na atanan Ali Fuat (Cebesoy) Paşa, bu düzensiz birliklerle (Çerkez Ethem dahil) Yunanlılara karşı bir taarruz denemesi yaptı.
Sonuç: Başarısızlık (Hezimet).
ÖNEMİ: Bu yenilgi, TBMM'ye şunu kanıtladı: Kuvâ-yi Milliye birlikleri (Milis), düşmanı oyalayabilir, yavaşlatabilir ancak düşmanı yurttan atacak (taarruz edecek) disiplin ve kabiliyette DEĞİLDİR.
Gediz yenilgisi üzerine TBMM derhal harekete geçti:
- Ali Fuat Paşa (Cebesoy), Batı Cephesi Komutanlığı'ndan alındı ve Moskova Büyükelçiliği'ne atandı.
- Batı Cephesi, ikiye ayrıldı:
- Batı Cephesi Komutanlığı (Kuzey): Albay İsmet Bey (İnönü) atandı.
- Güney Cephesi Komutanlığı (Refet Bey): Albay Refet Bey (Bele) atandı.
- Kuvâ-yi Milliye'nin lağvedilerek (kaldırılarak) Düzenli Ordu'ya katılması emredildi.
- Sonuç: Bu emri dinlemeyen Çerkez Ethem ve Demirci Mehmed Efe isyan etti (I. TBMM serisi Bölüm 2).
B. I. İNÖNÜ MUHAREBESİ (6-10 Ocak 1921) (İLK ZAFER)
Düzenli ordu henüz tam olarak kurulmamışken, Yunanistan iki büyük fırsatı değerlendirmek istedi ve taarruza geçti.
1. Savaşın Nedenleri (Yunanistan'ın Fırsatçılığı)
➡️ Acil Neden (Fırsatçılık): TBMM Hükümeti'nin iç isyanlarla, özellikle de Çerkez Ethem İsyanı ile uğraşmasını fırsat bilmek.
➡️ Stratejik Neden: Eskişehir ve Afyon'u (demiryolu hattı) ele geçirerek Ankara'ya (TBMM'nin merkezi) ulaşmak.
2. Savaşın Gelişimi ve Sonuçları
Albay İsmet Bey komutasındaki yeni kurulan Düzenli Ordu, İnönü mevkiinde (Eskişehir yakını) sayıca üstün olan Yunan ordusunu durdurdu ve geri püskürttü.
1. (İçeride): Çerkez Ethem İsyanı (Kuvâ-yi Milliye isyanı), tam da bu savaş sırasında kesin olarak bastırıldı. (Ethem, Yunanlılara sığındı).
2. (Dışarıda): Bu, TBMM'nin kurduğu Düzenli Ordunun İLK ASKERİ ZAFERİDİR.
3. (Genel): Halkın ve Meclis'in Düzenli Ordu'ya olan güveni arttı. Askere alma (seferberlik) işlemleri hızlandı.
4. (Siyasi): Bu askeri zafer, İtilaf Devletleri'ni telaşlandırmış ve Londra Konferansı'nın toplanmasına ve Teşkilat-ı Esasiye'nin (İlk Anayasa) ilan edilmesine zemin hazırlamıştır. (Bu siyasi sonuçlar bir sonraki bölümde detaylıca işlenecektir).
C. II. İNÖNÜ MUHAREBESİ (23 Mart - 1 Nisan 1921)
1. Savaşın Nedenleri
I. İnönü'nün siyasi sonucu olan Londra Konferansı'nda (Bölüm 3'te işlenecek) İtilaf Devletleri, TBMM'ye Sevr'i kabul ettirememişti. İngiltere, Yunanistan'ı "daha şiddetli" bir saldırı için yeniden kışkırttı.
2. Savaş ve Mustafa Kemal'in Telgrafı
Yunan ordusu, I. İnönü'den çok daha büyük bir kuvvetle (Bursa ve Afyon üzerinden) tekrar İnönü mevkilerine saldırdı. Albay İsmet Paşa komutasındaki Düzenli Ordu, Yunanlıları İKİNCİ KEZ durdurdu ve ağır bir yenilgiye uğrattı.
TBMM Başkanı Mustafa Kemal Paşa, zaferin ardından Batı Cephesi Komutanı Albay İsmet Paşa'ya şu tarihi kutlama telgrafını çekti:
"Siz orada yalnız düşmanı değil, milletin makûs (kötü/kör) talihini de yendiniz!"
3. Savaşın Askeri Sonuçları
➡️ İtalya, bu zaferden sonra işgal ettiği Anadolu topraklarından (Antalya, Konya) çekilme hazırlıklarına başladı. (Sakarya'dan sonra (Bölüm 3) tamamen çekilecekler).
➡️ Fransa, TBMM ile barış görüşmeleri (Zonguldak'tan çekilme) başlattı. (Güney Cephesi'nin (Bölüm 1) kapanış süreci hızlandı).
➡️ İngilizlerin Yunanlılara olan güveni sarsıldı.
D. ASLIHANLAR-DUMLUPINAR TAARRUZU (Nisan 1921) (Başarısızlık)
II. İnönü Zaferi'nin verdiği aşırı özgüvenle, Batı Cephesi'nin Güney kanadını yöneten Refet (Bele) Paşa, (İsmet Paşa'dan bağımsız olarak) Yunanlılara bir taarruz denemesi yaptı.
ÖNEMİ: Bu başarısızlık, TBMM'ye "ordunun henüz taarruz gücünde olmadığını" gösterdi. Ayrıca, cephedeki "ikili komuta" (İsmet Paşa ve Refet Paşa) sisteminin yanlış olduğu anlaşıldı.
Karar: Batı Cephesi (Güney ve Kuzey) birleştirildi ve tek komutan olarak İsmet Paşa'nın emrine verildi. (Refet Bele pasif göreve çekildi).
Bölüm 2'de, Düzenli Ordu'nun I. ve II. İnönü'de savunma zaferleri kazandığını ancak Aslıhanlar-Dumlupınar'da taarruzda başarısız olduğunu gördük.
Bölüm 3'te, önce bu iki zaferin siyasi ve hukuki sonuçlarını (MİLAT Kodlaması) detaylıca işleyeceğiz. (Londra Konferansı, Moskova Antlaşması, 1921 Anayasası vb.). Ardından, Yunan ordusunun "son ve en büyük" saldırısı olan Kütahya-Eskişehir Savaşları'nı (ilk ve tek büyük yenilgimiz) ve bu krizin Başkomutanlık Kanunu'na nasıl yol açtığını göreceğiz.