İçereği Atla
KPSS Tarih (Milli Mücadele) - BÖLÜM 4: Sakarya Meydan Muharebesi (Yurttutan) (PDF İndirmeli)

🏛️ KPSS TARİH (MUHAREBELER DÖNEMİ) - BÖLÜM 4: SAKARYA MEYDAN MUHAREBESİ (1921) 🏛️

💡 5 Bölümlük Serimizin 4. Bölümü:
Bölüm 3'ü, Kütahya-Eskişehir Savaşları felaketiyle bitirdik. Ordu, Sakarya'nın doğusuna çekilmiş, Meclis'te "Kayseri'ye taşınma" (panik) sesleri yükselmişti. Bu kriz anında Meclis, Başkomutanlık Kanunu ile tüm yetkileri (Yasama, Yürütme, Yargı) Mustafa Kemal'e devretmiş ve Başkomutan, ordunun ihtiyaçları için Tekâlif-i Milliye Emirleri'ni yayınlamıştı.

Bu bölümde, "Varoluş-Yokoluş" savaşı olarak bilinen, son savunma savaşımız Sakarya Meydan Muharebesi (1921)'ni ve bu zaferin getirdiği siyasi sonuçları (Gazi/Mareşal unvanı, Kars ve Ankara Antlaşmaları) detaylıca işleyeceğiz.

A. SAKARYA MEYDAN MUHAREBESİ (23 Ağustos - 13 Eylül 1921) (SON SAVUNMA)

Yunan ordusunun (Kral Konstantin komutasında) Ankara'yı (Polatlı) alarak TBMM'yi ve Milli Mücadele'yi bitirmek için yaptığı son büyük taarruzdur.

1. Savaş ve Yeni Savaş Stratejisi

22 gün 22 gece süren, tarihin en kanlı savaşlarından biri oldu. Yunanlılar savunmayı yarmak üzereyken, Başkomutan Mustafa Kemal tarihi emrini verdi:

⚠️ Tarihi Emir: "Hattı Müdafaa Yoktur..."
"Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh, bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı, vatandaşın kanıyla ıslanmadıkça, terk olunamaz!"

YORUMU: Bu, yeni bir savaş taktiğidir. "Sadece önündeki mevziyi (hattı) değil, o hat düşerse geri çekilip bir sonraki tepeyi (sathı), yani TÜM VATAN SATIHI'nı (alanı) savun" demektir. Bu taktikle Türk ordusu büyük bir zafer kazandı.
Savaşın Diğer Adları: Çok fazla subay (aydın) şehit olduğu için "Subaylar Savaşı" veya "Büyük Kanlı Savaş" (Melhame-i Kübra).
ÖNEMİ: 1683 II. Viyana Kuşatması'ndan (Duraklama Bölüm 5) beri süren Türk geri çekilişi, Sakarya'da DURDURULMUŞTUR. Yunan ordusunun taarruz (saldırı) gücü tamamen kırıldı ve savunmaya çekilmek zorunda kaldı.

2. Sakarya Zaferi'nin Sonuçları (Dış ve İç)

Sakarya Zaferi, Kütahya-Eskişehir yenilgisinin tüm olumsuz etkilerini silmiş ve Milli Mücadele'nin kazanılacağını kesinleştirmiştir.

⚠️ Sakarya Zaferi'nin Sonuçları (Detaylı):
İÇ SONUÇLAR (Mustafa Kemal'in Yükselişi):
  1. TBMM, Mustafa Kemal'e "GAZİ" unvanı ve "MAREŞAL" rütbesini verdi (19 Eylül 1921).
  2. Halkın ve Meclis'in orduya olan güveni tazelendi. Meclis'in Kayseri'ye taşınması (Bölüm 4) fikri rafa kalktı.
  3. Başkomutanlık Kanunu (3 aylıktı) uzatıldı (savaşın sonuna kadar).
  4. İtalya, (II. İnönü sonrası başladığı) Anadolu'dan (Antalya/Konya) tamamen çekildi. (İşgalden vazgeçen ilk İtilaf devleti oldu).
DIŞ SONUÇLAR (Antlaşmalar):
  1. Kars Antlaşması (13 Ekim 1921):
    • Taraflar: TBMM ile Sovyet Rusya'ya bağlı Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan (Kafkas Cumhuriyetleri).
    • Arka Plan: Moskova Antlaşması'nın (Bölüm 3) teyididir.
    • ÖNEMİ: Türkiye'nin DOĞU SINIRI KESİN OLARAK ÇİZİLDİ. (Bölüm 1'de bahsedilen Gümrü ve Moskova'yı tamamladı).
  2. Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921):
    • Taraflar: TBMM Hükümeti vs. Fransa.
    • Arka Plan: Sakarya Zaferi, Fransa'yı Güney Cephesi'nde (Bölüm 1) barışa zorladı.
    • ÖNEMİ: GÜNEY CEPHESİ RESMEN KAPANDI.
    • TBMM'yi (ve Misak-ı Millî'yi) tanıyan İLK İTİLAF DEVLETİ FRANSA olmuştur. (İtilaf Bloğu parçalanmıştır).
    • TAVİZ (ÇOK ÖNEMLİ!): HATAY, Misak-ı Millî sınırları içinde olmasına rağmen Suriye'ye (Fransız Mandası) bırakıldı. Bu, Misak-ı Millî'den verilen İKİNCİ TAVİZDİR. (İlk taviz Moskova'da Batum'du).
  3. Diğer Sonuçlar: Ukrayna ile Dostluk Antlaşması imzalandı. İngiltere, esir değişimi (Malta Sürgünleri) yapmak zorunda kaldı.

C. BÜYÜK TAARRUZ VE BAŞKOMUTANLIK MEYDAN MUHAREBESİ (1922) (SON TAARRUZ)

1. Bir Yıllık Hazırlık (Neden Beklendi?)

Sakarya Zaferi (Eylül 1921) ile Büyük Taarruz (Ağustos 1922) arasında yaklaşık 1 yıl beklendi. Meclis'te "Ordu neden saldırmıyor?" diye büyük bir muhalefet başladı.

Mustafa Kemal'in Bekleme Nedenleri:
  1. Askeri: Türk ordusu savunmayı (Sakarya) biliyordu ama "taarruzu" (saldırıyı) bilmiyordu. Orduya 1 yıl boyunca taarruz eğitimi verildi.
  2. Lojistik: Tekâlif-i Milliye (Bölüm 4) emirlerinin tam olarak toplanması ve Rusya/Fransa'dan gelen silahların (Ankara Ant. sonrası) cepheye ulaşması beklendi.
  3. Diplomatik: Mustafa Kemal, barışçıl yolları (diplomasiyi) sonuna kadar zorlamak ve "Savaşı başlatan taraf Türkler oldu" dedirtmemek istedi. (Avrupa kamuoyuna karşı).

2. Savaş (26 Ağustos - 9 Eylül 1922)

Mustafa Kemal'in Başkomutanlığında, 26 Ağustos 1922 sabahı Afyon/Kocatepe'den topçu ateşiyle taarruz başladı. 30 Ağustos'ta Dumlupınar (Başkomutanlık Meydan Muharebesi)'nda Yunan ordusunun büyük bölümü imha edildi ve Başkomutanları General Trikupis esir alındı.

Mustafa Kemal, 1 Eylül'de o tarihi emri verdi: "Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz'dir. İleri!"

Kaçan Yunan ordusunu takip eden Türk ordusu, 9 Eylül 1922'de İzmir'i kurtardı.

💡 Bölüm 5'e Hazırlık:
Bölüm 4'te, Sakarya Zaferi ile Türklerin savunmasının zirveye ulaştığını ve Yunanlıların taarruz gücünün kırıldığını gördük. Bu zafer, Doğu (Kars) ve Güney (Ankara) cephelerini de resmen kapatmıştır.

Serimizin son bölümü olan Bölüm 5'te, 1 yıllık hazırlık döneminin ardından gelen Büyük Taarruz (Başkomutanlık Meydan Muharebesi) ile düşmanın İzmir'den nasıl denize döküldüğünü, savaşı resmen bitiren Mudanya Ateşkes Antlaşması'nı, Milli Mücadele'nin diplomasi zaferi olan Lozan Barış Antlaşması'nı ve I. TBMM'nin yaptığı tek inkılap olan Saltanatın Kaldırılması'nı işleyeceğiz.