🏛️ KPSS TARİH (ATATÜRK İNKILAPLARI) - BÖLÜM 1: İLKELER (CUMHURİYETÇİLİK VE MİLLİYETÇİLİK) 🏛️
Milli Mücadele (Muharebeler) serimizi tamamladık. Bu yeni seride, Kurtuluş Savaşı'nın kazanılmasını sağlayan felsefeyi ve o felsefenin devrimlere (inkılaplara) nasıl dönüştüğünü inceleyeceğiz. Talimatınız doğrultusunda, ilk 3 bölümde İlkeleri (İdeoloji), sonraki 5 bölümde bu ilkelere dayanan İnkılapları (Eylemler) işleyeceğiz.
Bu bölümde, 6 İlke'nin "siyasi" ve "ulusal" temelini oluşturan iki ana direği: Cumhuriyetçilik ve Milliyetçilik ilkelerini detaylıca analiz edeceğiz.
A. CUMHURİYETÇİLİK İLKESİ (SİYASİ TEMEL) 🗳️
Cumhuriyetçilik, Atatürk ilkelerinin temel taşıdır, asla taviz verilemez. Diğer tüm ilkeler, Cumhuriyetçiliği yaşatmak ve güçlendirmek için vardır.
1. Tanımı ve Amacı
Kelime anlamı: "Milli Egemenlik" (Halkın Kendi Kendini Yönetmesi).
Dar anlamıyla, devletin yönetim şeklinin "Cumhuriyet" olmasıdır. Geniş anlamıyla ise, demokrasi ve halk iradesinin (seçim) devlet yönetimine yansımasıdır. Saltanat (Monarşi) ve Oligarşi (Zümre Yönetimi) anlayışlarının tam zıttıdır.
2. Anahtar Kelimeleri (KPSS Soru Kökleri)
Bir soruda veya inkılapta bu kelimeler varsa, cevap doğrudan Cumhuriyetçiliktir:
➡️ Milli İrade
➡️ Seçme ve Seçilme Hakkı (Kadınlara verilen haklar dahil)
➡️ Siyasi Parti (Çok Partili Hayat)
➡️ Meclis (TBMM / Parlamento)
➡️ Anayasa (Hukukun üstünlüğü)
➡️ Demokrasi / Oy Verme
3. Bütünleyici İlkeleri
Cumhuriyetçilik ilkesini "Ulusal Egemenlik" bütünler.
4. Cumhuriyetçilik Doğrultusunda Yapılan İnkılaplar (Sonraki Bölümlerin Özeti)
Bu ilkeyi hayata geçirmek için yapılan eylemler (Bölüm 4'te detaylıca işlenecek):
✅ 1921 Anayasası'nın (Madde 1: "Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir") ilanı.
✅ Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922) (Milli Egemenlik önündeki en büyük engelin kaldırılması).
✅ Cumhuriyet'in İlanı (29 Ekim 1923) (Doğrudan bu ilkeyle ilgilidir).
✅ Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924) (Ulusal egemenliği zedeleyen "çift başlılığı" bitirmek).
✅ 1924 Anayasası'nın kabulü.
✅ Çok Partili Siyasi Hayata Geçiş Denemeleri (Terakkiperver ve Serbest Fırka).
✅ Kadınlara Seçme ve Seçilme Hakkının Verilmesi (1930-1934). (Milli Egemenliği ve "Halkçılığı" güçlendirir).
B. MİLLİYETÇİLİK İLKESİ (ULUSAL TEMEL) 🇹🇷
Atatürk Milliyetçiliği, birleştirici, bütünleştirici, laiktir ve ırkçılığı (kafatası milliyetçiliği) reddeder. Kurtuluş Savaşı'nın (Muharebeler) kazanılmasını sağlayan temel ideolojidir.
1. Tanımı ve Amacı
En net tanımı, Atatürk'ün "Ne Mutlu Türk'üm Diyene!" sözüdür. Bu söz, "Türk olmak (ırk)" yerine "Türk'üm demek (kültür/hissiyat)" üzerine kuruludur.
Kaderde, kıvançta, tasada birleşen; aynı dili (Türkçe) konuşan, aynı kültüre (Milli Kültür) ve aynı geleceğe (Ülkü Birliği) sahip olan herkesi, din, dil, ırk, mezhep farkı gözetmeksizin "Türk Milleti" olarak kabul eden birleştirici bir ilkedir.
- Irkçılığı (Şovenizm) ve Dinciliği (Ümmetçilik) reddeder.
- Laiktir (Din birliğine değil, kültür birliğine dayanır).
- Birleştirici ve Bütünleştiricidir (Toplumsal barışı hedefler).
- Saldırgan (Yayılmacı/Emperyalist) değil, Barışçıdır ("Yurtta Sulh, Cihanda Sulh").
- Tam Bağımsızlık esastır (Anti-Emperyalist).
2. Anahtar Kelimeleri (KPSS Soru Kökleri)
Bir soruda veya inkılapta bu kelimeler varsa, cevap doğrudan Milliyetçiliktir:
➡️ Milli Birlik ve Beraberlik
➡️ Milli Tarih / Milli Dil / Milli Kültür
➡️ Türk / Türkçe (Adında "Türk" olan her şey: TTK, TDK...)
➡️ Tam Bağımsızlık (Kapitülasyonların kaldırılması)
➡️ Misak-ı Millî / Misak-ı İktisadî (Milli Ekonomi)
➡️ "Ne Mutlu Türk'üm Diyene!"
3. Bütünleyici İlkeleri
Milliyetçilik ilkesini "Milli Bağımsızlık", "Milli Birlik ve Beraberlik", "Vatanseverlik" ve "Yurtta Sulh, Cihanda Sulh" bütünler.
4. Milliyetçilik Doğrultusunda Yapılan İnkılaplar (Sonraki Bölümlerin Özeti)
Bu ilkeyi hayata geçirmek için yapılan eylemler (Bölüm 4-8'de detaylıca işlenecek):
✅ Kapitülasyonların Kaldırılması (Lozan - 1923) (Ekonomik bağımsızlık).
✅ İzmir İktisat Kongresi (1923) ve Misak-ı İktisadî (Milli Ekonomi yemini).
✅ Kabotaj Kanunu (1926) (Türk karasularında (limanlarda) milli egemenlik ve bağımsızlık).
✅ Türk Tarih Kurumu'nun (TTK) Kurulması (1931) (Ümmetçi/Saray tarihinden, Milli/Türk tarihine geçiş).
✅ Türk Dil Kurumu'nun (TDK) Kurulması (1932) (Dili (Türkçe) Arapça ve Farsça'nın boyunduruğundan kurtarma).
✅ Yabancı Okulların Ayrıcalıklarının Kaldırılması (Tevhid-i Tedrisat ile - Eğitimde millileşme).
✅ Yabancı şirketlerin satın alınarak millileştirilmesi (Demiryolları vb.).
Bölüm 1'de, Yeni Türk Devleti'nin siyasi rejimini (Cumhuriyetçilik) ve ulusal ruhunu (Milliyetçilik) oluşturan iki temel ilkeyi gördük.
Bölüm 2'de, bu devletin toplumsal yapısını belirleyen iki devrimci ilkeyi: yani "Halkçılık" (Toplumsal Eşitlik) ve "Laiklik" (Din-Devlet Ayrımı) ilkelerini detaylıca işleyeceğiz.