🏛️ KPSS TARİH (ATATÜRK'ÜN HAYATI) - BÖLÜM 1: AİLESİ, ÇOCUKLUĞU VE EĞİTİM HAYATI (1881-1905) 🏛️
💡 2 Bölümlük Serimizin 1. Bölümü:
Daha önceki serilerimizde (Milli Mücadele, İnkılaplar) Mustafa Kemal'in 1919'dan sonraki (Samsun'a çıkış) liderliğini gördük. Bu yeni seride, 1919'dan *önceki* dönemini, yani O'nu "Atatürk" yapan temelleri inceleyeceğiz.
Konularımız: Doğduğu şehir Selanik'in siyasi ve sosyal yapısı, Ailesi (Ali Rıza Efendi ve Zübeyde Hanım) ve O'nun fikir dünyasını şekillendiren okul hayatı (1887-1905).
Daha önceki serilerimizde (Milli Mücadele, İnkılaplar) Mustafa Kemal'in 1919'dan sonraki (Samsun'a çıkış) liderliğini gördük. Bu yeni seride, 1919'dan *önceki* dönemini, yani O'nu "Atatürk" yapan temelleri inceleyeceğiz.
Konularımız: Doğduğu şehir Selanik'in siyasi ve sosyal yapısı, Ailesi (Ali Rıza Efendi ve Zübeyde Hanım) ve O'nun fikir dünyasını şekillendiren okul hayatı (1887-1905).
A. AİLESİ VE DOĞDUĞU ÇEVRE: SELANİK (1881)
Doğum Yeri ve Ailesi:
1881 yılında (doğum günü kesin bilinmemekle birlikte 19 Mayıs'ı kabul eder) Selanik'te, Koca Kasım Paşa Mahallesi'ndeki (bugün müzedir) pembe evde doğdu.
➡️ Babası: Ali Rıza Efendi. Gümrük memurluğu yapmış, daha sonra kereste ticaretiyle uğraşmıştır. Batılı (modern) fikirlere sahip bir aydındı.
➡️ Annesi: Zübeyde Hanım. Dindar, geleneklerine bağlı bir Türkmen kadınıydı.
➡️ Kardeşi: Beş kardeşinden (Fatma, Ömer, Ahmet, Naciye) hayatta kalan tek kardeşi Makbule (Atadan) Hanım'dır.
➡️ Babası: Ali Rıza Efendi. Gümrük memurluğu yapmış, daha sonra kereste ticaretiyle uğraşmıştır. Batılı (modern) fikirlere sahip bir aydındı.
➡️ Annesi: Zübeyde Hanım. Dindar, geleneklerine bağlı bir Türkmen kadınıydı.
➡️ Kardeşi: Beş kardeşinden (Fatma, Ömer, Ahmet, Naciye) hayatta kalan tek kardeşi Makbule (Atadan) Hanım'dır.
⚠️ Selanik'in Önemi (Fikirlerinin Temeli):
Atatürk'ün Selanik'te doğması bir tesadüf değildir. Selanik, 19. yüzyılda Osmanlı'nın en önemli şehirlerinden biriydi:
1. Kozmopolit Yapı: Türk, Rum, Bulgar, Sırp, Yahudi ve Arnavut milletleri bir arada yaşıyordu. Bu durum, Milliyetçilik (Balkan İsyanları) fikrinin hem olumlu hem de olumsuz etkilerinin görüldüğü bir laboratuvardı.
2. Batı'ya Açık Kapı: Önemli bir liman şehri ve demiryolu ağına sahip (İstanbul-Manastır) olması, Avrupa'daki (Fransız İhtilali) gazete, kitap ve fikirlerin (Özgürlük, Eşitlik) ilk ulaştığı yerlerdendi.
Sonuç: Bu ortam, Mustafa Kemal'in hem Batılı (modern) fikirlere hem de Milliyetçilik (Türkçülük) fikirlerine açık olmasını sağlamıştır.
Atatürk'ün Selanik'te doğması bir tesadüf değildir. Selanik, 19. yüzyılda Osmanlı'nın en önemli şehirlerinden biriydi:
1. Kozmopolit Yapı: Türk, Rum, Bulgar, Sırp, Yahudi ve Arnavut milletleri bir arada yaşıyordu. Bu durum, Milliyetçilik (Balkan İsyanları) fikrinin hem olumlu hem de olumsuz etkilerinin görüldüğü bir laboratuvardı.
2. Batı'ya Açık Kapı: Önemli bir liman şehri ve demiryolu ağına sahip (İstanbul-Manastır) olması, Avrupa'daki (Fransız İhtilali) gazete, kitap ve fikirlerin (Özgürlük, Eşitlik) ilk ulaştığı yerlerdendi.
Sonuç: Bu ortam, Mustafa Kemal'in hem Batılı (modern) fikirlere hem de Milliyetçilik (Türkçülük) fikirlerine açık olmasını sağlamıştır.
B. MUSTAFA KEMAL'İN EĞİTİM HAYATI (1887 - 1905)
Mustafa Kemal'in fikir dünyasını şekillendiren yer, ailesinden çok okuduğu okullardır.
1. Mahalle Mektebi (Selanik):
Annesi Zübeyde Hanım'ın isteğiyle, geleneksel ve dini (dualara dayalı) eğitim veren bu okula başladı. Kısa bir süre sonra babasının müdahalesiyle buradan alındı.
2. Şemsi Efendi Mektebi (Selanik):
Babası Ali Rıza Efendi'nin isteğiyle, modern (Batı tarzı) eğitim veren (yeni metodlar, sıra-masa) bu okula geçti. İlk fikri ikilemini (Geleneksel vs. Modern) burada yaşadı. Bu okuldayken babasını kaybetti (1888). Bir süre öğrenimine ara verip dayısının (Hüseyin Ağa) yanına, Langaza'daki çiftliğe gitti.
3. Selanik Mülkiye Rüştiyesi (Selanik):
(Mülkiye = Sivil / Rüştiye = Ortaokul). Devlet memuru yetiştiren sivil ortaokuldur. Annesinin isteğiyle buraya başladı. Ancak Mustafa Kemal, sokakta gördüğü üniformalı subaylardan etkilenerek asker olmaya karar verdi.
4. Selanik Askeri Rüştiyesi (Selanik):
(Askeri Ortaokul). Annesinden gizlice sınavlarına girdi ve kazandı (1893).
KİLİT OLAY (KEMAL ADINI ALMASI): Bu okulda, matematik öğretmeni olan Yüzbaşı Mustafa Efendi, öğrencisi Mustafa'nın olgunluğu ve zekâsı karşısında ona "Kemal" (Olgunluk, Mükemmellik) adını verdi (1894).
Fikri Gelişim: Fransızca öğretmeni Yüzbaşı Nakiyüddin (Yücekök) ona ilk "hürriyet" (özgürlük) fikirlerini aşıladı.
KİLİT OLAY (KEMAL ADINI ALMASI): Bu okulda, matematik öğretmeni olan Yüzbaşı Mustafa Efendi, öğrencisi Mustafa'nın olgunluğu ve zekâsı karşısında ona "Kemal" (Olgunluk, Mükemmellik) adını verdi (1894).
Fikri Gelişim: Fransızca öğretmeni Yüzbaşı Nakiyüddin (Yücekök) ona ilk "hürriyet" (özgürlük) fikirlerini aşıladı.
⚠️ Manastır Askeri İdadisi (Lise) (1896-1899) (FİKİR HAYATININ ZİRVESİ):
Mustafa Kemal'in "Mustafa Kemal" olduğu, fikir dünyasının şekillendiği en önemli okuldur. Manastır (Makedonya) şehri de Selanik gibi kozmopolit ve milliyetçilik akımlarının merkezindeydi.
Etkilendiği Kişiler ve Olaylar:
Mustafa Kemal'in "Mustafa Kemal" olduğu, fikir dünyasının şekillendiği en önemli okuldur. Manastır (Makedonya) şehri de Selanik gibi kozmopolit ve milliyetçilik akımlarının merkezindeydi.
Etkilendiği Kişiler ve Olaylar:
- Ömer Naci (Arkadaşı): Ömer Naci sayesinde edebiyata, şiire ve hitabet (güzel konuşma) sanatına ilgi duydu.
- Kolagası Mehmed Tevfik Bey (Öğretmeni): Tarih öğretmeni sayesinde TÜRK TARİHİ sevgisi ve MİLLİ BİLİNCİ derinleşti. ("Ona minnet borcum var" demiştir).
- Fransız Aydınları (Fikirler): Fransız İhtilali'nin fikir babaları olan Voltaire, Montesquieu, J.J. Rousseau'yu okumaya başladı. "Cumhuriyet", "Milli Egemenlik", "Laiklik" gibi temel fikirleri burada edindi.
- Yerli Yazarlar: Namık Kemal (Vatan Şairi) ve Tevfik Fikret (Batıcılık) okuyarak "Vatan" ve "İnkılapçılık" düşüncelerini pekiştirdi.
- 1897 Türk-Yunan Savaşı (Dömeke Meydan Muharebesi): Savaş başladığında, okuldan kaçarak savaşa katılmak istemesi, onun vatanseverliğini ve askerlik aşkını gösteren ilk eylemidir.
6. Harp Okulu (Harbiye) (İstanbul) (1899-1902):
II. Abdülhamid'in İstibdat (Baskı) Dönemi'nde İstanbul'a (Başkent) geldi. Okulda, devletin kötü gidişatı (Padişah yönetimi) hakkında gizli el yazması gazete ve dergiler çıkararak ilk siyasi faaliyetlerine başladı. 1902'de "Teğmen" rütbesiyle mezun oldu.
7. Harp Akademisi (Erkân-ı Harbiye) (İstanbul) (1902-1905):
Seçkin subayların (Kurmay) yetiştiği yerdir. Burada da siyasi faaliyetlerine (gizli toplantılar, Padişah eleştirileri) devam etti.
Mezuniyet (11 Ocak 1905): "Kurmay Yüzbaşı" rütbesiyle mezun oldu.
İLK GÖREV YERİ (SÜRGÜN): Meclis'teki bu siyasi faaliyetleri (İstibdat karşıtlığı) nedeniyle tutuklandı (bir süre). Affedilerek, Padişah tarafından merkezden (İstanbul) en uzağa, ŞAM'daki 5. Ordu'ya "sürgün" gibi atandı.
Mezuniyet (11 Ocak 1905): "Kurmay Yüzbaşı" rütbesiyle mezun oldu.
İLK GÖREV YERİ (SÜRGÜN): Meclis'teki bu siyasi faaliyetleri (İstibdat karşıtlığı) nedeniyle tutuklandı (bir süre). Affedilerek, Padişah tarafından merkezden (İstanbul) en uzağa, ŞAM'daki 5. Ordu'ya "sürgün" gibi atandı.
💡 Bölüm 2'ye Hazırlık:
Bölüm 1'de, Mustafa Kemal'in 1881'den 1905'e kadar olan eğitim hayatını ve fikir dünyasının (Tarih Bilinci, Milliyetçilik, Cumhuriyetçilik, Laiklik) nasıl şekillendiğini gördük. Kurmay Yüzbaşı olarak ilk görev yeri olan Şam'a (Suriye) atandı.
Bölüm 2'de, 1905'ten 1919'a (Samsun'a çıkış) kadar olan ASKERİ KARİYERİ'ni işleyeceğiz: Şam'da Vatan ve Hürriyet Cemiyeti'nin kuruluşu, 31 Mart Vakası (Hareket Ordusu), Trablusgarp Savaşı (İlk askeri başarısı), Balkan Savaşları ve I. Dünya Savaşı'nda Çanakkale (Anafartalar), Kafkas ve Suriye cephelerindeki görevleri.
Bölüm 1'de, Mustafa Kemal'in 1881'den 1905'e kadar olan eğitim hayatını ve fikir dünyasının (Tarih Bilinci, Milliyetçilik, Cumhuriyetçilik, Laiklik) nasıl şekillendiğini gördük. Kurmay Yüzbaşı olarak ilk görev yeri olan Şam'a (Suriye) atandı.
Bölüm 2'de, 1905'ten 1919'a (Samsun'a çıkış) kadar olan ASKERİ KARİYERİ'ni işleyeceğiz: Şam'da Vatan ve Hürriyet Cemiyeti'nin kuruluşu, 31 Mart Vakası (Hareket Ordusu), Trablusgarp Savaşı (İlk askeri başarısı), Balkan Savaşları ve I. Dünya Savaşı'nda Çanakkale (Anafartalar), Kafkas ve Suriye cephelerindeki görevleri.