🏛️ KPSS TARİH (ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ) - BÖLÜM 2: İKİ SAVAŞ ARASI DÖNEM (TOTALİTER REJİMLER) (1920-1939) 🏛️
Bölüm 1'de, I. Dünya Savaşı sonrası (1919-1929) kurulan "sahte barış" düzenini (Versay, Milletler Cemiyeti) ve 1929 Dünya Ekonomik Krizi'nin bu düzeni nasıl sarstığını gördük.
Bu bölümde, 1929 Krizi'nin yarattığı bu kaosun sonuçlarını, yani "Totaliter Rejimler Çağı"nı işleyeceğiz: İtalya'da Mussolini (Faşizm), Almanya'da Hitler (Nazizm), İspanya'da Franco (İç Savaş) ve Japonya'da Militarizm nasıl iktidara geldi ve dünyayı savaşa nasıl sürükledi.
A. İTALYA'DA FAŞİZMİN YÜKSELİŞİ (BENITO MUSSOLINI)
1. Faşizmin Doğuş Nedenleri
➡️ Ekonomik Kriz: 1929 Krizi ve savaş sonrası yaşanan işsizlik, enflasyon ve grevler, halkın demokrasiye olan inancını bitirdi.
➡️ Komünizm Korkusu: Rusya'daki (Bölüm 1) devrim, İtalya'daki fabrika sahiplerini (Burjuvazi) ve toprak ağalarını "Komünist Devrim" korkusuna itti.
2. İktidara Geliş: "Kara Gömlekliler" ve Roma Yürüyüşü (1922)
Eski bir sosyalist olan Benito Mussolini (Lider - Duce), bu kaosu fırsat bilerek 1921'de Ulusal Faşist Parti'yi kurdu. Parti'nin "Kara Gömlekliler" (Squadristi) adında paramiliter (silahlı milis) bir gücü vardı. Bu güç, sokaklarda komünistlerle ve grevcilerle çatışıyordu.
Ekim 1922'de Mussolini, on binlerce Kara Gömlekli milisiyle Roma'ya yürüdü (Roma Yürüyüşü). Kral III. Victor Emmanuel, bu güç karşısında (ve Komünizm korkusuyla) darbeyi kabullendi ve Mussolini'yi Başbakan (Hükümet Başkanı) olarak atadı.
3. Faşist İtalya'nın Politikaları
- Tüm muhalefet partileri kapatıldı (Tek Parti Diktatörlüğü).
- Grevler ve sendikalar yasaklandı (Korporatizm).
- Devlet her şeye müdahale etti ("Her şey devlet içinde, hiçbir şey devlet dışında veya devlete karşı değildir" - Mussolini).
- Laterano Antlaşması (1929): Mussolini, Katolik Kilisesi ile arasını düzeltti ve Vatikan'ın bağımsız bir devlet olmasını kabul etti.
- Mussolini'nin hedefi, Eski Roma İmparatorluğu'nu yeniden canlandırmaktı.
- Akdeniz'e "Mare Nostrum" (Bizim Deniz) adını verdi.
- Bu politika, Türkiye'yi (Dış Politika Bölüm 3) doğrudan tehdit etti.
- Saldırıları: Habeşistan'ı (Etiyopya) işgal etti (1935) ve Arnavutluk'u işgal etti (1939).
B. ALMANYA'DA NAZİZMİN YÜKSELİŞİ (ADOLF HITLER)
1. Nazizmin Doğuş Nedenleri
Almanya (Weimar Cumhuriyeti), İtalya'dan çok daha büyük bir krizdeydi:
➡️ 1929 Krizi'nin Etkisi: Krizden en çok etkilenen ülke Almanya oldu. ABD kredileri kesilince (Dawes Planı) ekonomi çöktü, hiperenflasyon yaşandı (para değersizleşti) ve 6 milyondan fazla kişi işsiz kaldı.
2. İktidara Geliş (1923-1933)
Adolf Hitler (Führer), Alman Nasyonal Sosyalist İşçi Partisi'nin (NAZİ) lideriydi. 1923'te "Birahane Darbesi" (Münih) ile iktidarı ele geçirmeye çalıştı, başarısız oldu ve hapse atıldı.
Hapisteyken, Nazizmin kutsal kitabı olan "Mein Kampf" (Kavgam)'ı yazdı. Bu kitapta iki temel hedefi vardı:
- Irkçılık (Antisemitizm): "Ari (Üstün) Alman Irkı"nı yaratmak ve Yahudiler (Günah keçisi) ile Komünistleri yok etmek.
- "Hayat Sahası" (Lebensraum): Alman ırkına yetecek yaşam alanı için Doğu'ya (Polonya, SSCB) doğru yayılmak.
1929 Krizi, işsiz kalan Alman halkının Hitler'in bu radikal vaatlerine inanmasına neden oldu. Nazi Partisi, 1932 seçimlerinde birinci parti oldu ve 1933'te Cumhurbaşkanı Hindenburg, Hitler'i "Şansölye" (Başbakan) olarak atadı.
3. Nazi Almanyası'nın Politikaları (1933-1939)
- Reichstag (Meclis) Yangını'nı bahane ederek Komünistleri ve muhalifleri suçladı.
- Tüm partileri kapattı (Tek Parti: Nazi).
- Gestapo (Gizli Polis) ve SS (Hitler'in özel ordusu) ile tam bir baskı kurdu.
- Nürnberg Yasaları (1935): Yahudilerin vatandaşlığını iptal etti, Almanlarla evlenmesini yasakladı.
- Kristal Gece (1938): Yahudilere ait ev ve işyerleri yağmalandı (Soykırımın başlangıcı).
- Versay Antlaşması'nı (1936) tanımadığını ilan etti.
- Zorunlu askerliği geri getirdi ve Ren bölgesini silahlandırdı.
- Mussolini (İtalya) ile "Berlin-Roma Mihveri" (1936) ittifakını kurdu.
- Japonya ile Anti-Komintern Paktı (SSCB'ye karşı) imzaladı.
- Avusturya'yı ilhak etti (Anschluss - 1938).
- Çekoslovakya'nın Südet bölgesini işgal etti (1938).
C. İSPANYA İÇ SAVAŞI (1936-1939) (II. DÜNYA SAVAŞI'NIN PROVASI)
1936'da İspanya'da Cumhuriyetçiler (Solcular/Komünistler) ile Milliyetçiler (Sağcılar/Faşistler) arasında iç savaş çıktı.
➡️ Milliyetçiler (Lider: General Franco): Almanya (Hitler) ve İtalya (Mussolini)'dan tam askeri destek aldılar. (Alman uçakları "Guernica" kentini bombalayarak ilk kez sivil katliamı denedi - Picasso'nun tablosu).
➡️ Cumhuriyetçiler (Halk Cephesi): SSCB (Stalin)'den ve Uluslararası Gönüllü Tugaylar'dan destek aldılar.
Sonuç: Savaşı Faşist General Franco kazandı ve 1975'e kadar sürecek diktatörlüğünü kurdu. II. Dünya Savaşı'nın provası yapılmış oldu.
D. JAPONYA'DA MİLİTARİZMİN YÜKSELİŞİ (ASYA)
19. yy sonunda (Meiji Restorasyonu) hızla sanayileşen Japonya (İmparator Hirohito), 1929 Krizi'nden sonra "Asya Asyalılarındır" sloganıyla yayılmacı (militarist) bir politikaya yöneldi.
İlk Saldırı: Mançurya'yı (Çin) işgal etti (1931). (Milletler Cemiyeti'nin ilk başarısızlığı).
E. SAVAŞA GİDEN YOL: YATIŞTIRMA POLİTİKASI (APPEASEMENT)
Hitler ve Mussolini'nin bu saldırgan (revizyonist) politikaları karşısında, I. Dünya Savaşı'nın galipleri olan İngiltere (Başbakan: Chamberlain) ve Fransa, yeni bir savaştan korktukları için "Yatıştırma Politikası (Appeasement)" izlediler.
Anlamı: Hitler'in "makul" isteklerini (örn: Ren'i silahlandırmak, Avusturya'yı ilhak etmek) kabul ederek, onu tatmin etmek ve büyük bir savaşı engellemeyi uman politikadır.
Zirvesi: Münih Konferansı (1938):
- Hitler, Çekoslovakya'nın Südet bölgesini (Almanların yaşadığı yer) istedi.
- İngiltere (Chamberlain) ve Fransa, (Çekoslovakya'ya sormadan) Südet bölgesini Hitler'e verdi.
- Chamberlain, Londra'ya "Size barışı getirdim" diyerek döndü.
Bölüm 2'de, Faşizm (İtalya) ve Nazizmin (Almanya) 1929 Krizi'nden beslenerek nasıl iktidara geldiğini ve "Yatıştırma Politikası"nın bu rejimleri nasıl cesaretlendirdiğini gördük.
Hitler'in 1939'da Polonya'yı işgali, II. Dünya Savaşı'nı resmen başlatacaktır.
Bölüm 3'te, II. Dünya Savaşı'nın (1939-1945) askeri safhasına; "Yıldırım Savaşı" (Blitzkrieg), Fransa'nın düşüşü, Barbarossa Harekâtı (Almanya'nın SSCB'ye saldırısı) ve Pearl Harbor Baskını (ABD'nin savaşa girmesi) olaylarına odaklanacağız.