KPSS Tarih (Çağdaş Dünya) - BÖLÜM 5: Soğuk Savaş Dönemi (İki Kutuplu Dünya) (1945-1960) (PDF İndirmeli)

🏛️ KPSS TARİH (ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ) - BÖLÜM 5: SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİ (İKİ KUTUPLU DÜNYA) (1945-1960) 🏛️

💡 8 Bölümlük Serimizin 5. Bölümü:
Bölüm 4'te, II. Dünya Savaşı'nın (1939-1945) Müttefiklerin zaferiyle bittiğini, Yalta ve Potsdam Konferansları'nda dünyanın paylaşıldığını ve Birleşmiş Milletler (BM)'in kurulduğunu gördük.

Bu bölümde, savaşın galipleri (ABD ve SSCB) arasındaki ittifakın nasıl bozulduğunu ve "SOĞUK SAVAŞ" döneminin (1945-1960) nasıl başladığını işleyeceğiz. Konularımız: "Demir Perde", Batı Bloku (NATO, Truman Doktrini, Marshall Planı) ve Doğu Bloku (Varşova Paktı, Kominform)'nun kuruluşu. Ayrıca, Türkiye'nin Sovyet Tehdidi karşısında Batı Bloku'na (NATO) giriş sürecini ve Kore Savaşı'na (1950) asker göndermemizi detaylıca ele alacağız.

A. SOĞUK SAVAŞ'IN BAŞLANGICI (1945-1947)

1. "Demir Perde" ve Kutuplaşma

II. Dünya Savaşı bitmiş olsa da, SSCB (Stalin), Yalta Konferansı'nda (Bölüm 4) elde ettiği haklara dayanarak, Doğu Avrupa'yı (Polonya, Çekoslovakya, Macaristan, Romanya, Bulgaristan, Doğu Almanya) Kızıl Ordu'nun kontrolü altında tuttu ve bu ülkelerde komünist "Peydu (Uydu) Devletler" kurdu.

Eski İngiltere Başbakanı Winston Churchill, 1946'da ABD (Fulton) yaptığı konuşmada bu durumu şu tarihi sözle açıkladı: "Baltık'tan Adriyatik'e kadar, Avrupa'nın üzerine bir 'DEMİR PERDE (Iron Curtain)' inmiştir." Bu, Soğuk Savaş'ın başlangıç sinyalidir.

2. ABD'nin Politikası: "Çevreleme" (Containment)

SSCB'nin bu yayılmacılığı (Pan-Slavizm/Komünizm) karşısında ABD, "Çevreleme (Containment)" politikasını benimsedi. Amaç: Komünizmi yenmek değil, bulunduğu sınırlar (Demir Perde) içinde hapsetmek ve daha fazla yayılmasını engellemekti.

B. BATI BLOKU'NUN (ABD) KURULUŞU (HÜR DÜNYA) 🇺🇸

ABD, "Çevreleme" politikasını 3 aşamada (Askeri, Ekonomik, Siyasi) hayata geçirdi.

⚠️ Truman Doktrini (12 Mart 1947) (Askeri/Siyasi):
Neden Çıktı (Türkiye'yi İlgilendiren): (Atatürk Sonrası Bölüm 4'te gördük) SSCB (Stalin), 1945'te Türkiye'den Boğazlar'da üs, Kars ve Ardahan'ı istedi. Aynı anda Yunanistan'daki komünistler iç savaş başlattı. İngiltere, (savaştan yıprandığı için) "Artık bu iki ülkeyi (Türkiye ve Yunanistan) koruyamam" diyerek ABD'den yardım istedi.

Doktrin: ABD Başkanı Harry Truman, Kongre'de "Komünizm tehdidi altındaki Türkiye ve Yunanistan'a 400 Milyon Dolar askeri ve ekonomik yardım yapılacağını" açıkladı.

ÖNEMİ:

Soğuk Savaş resmen başladı.
ABD, "Yalnızlık (Monroe)" politikasını resmen terk etti ve "Dünya Liderliği"ne soyundu.
Türkiye, Sovyet tehdidine karşı resmen ABD (Batı) Bloku'na dahil oldu.

2. Marshall Planı (1948) (Ekonomik):

Amaç: ABD Dışişleri Bakanı George Marshall'ın planıdır. II. Dünya Savaşı'nda yıkılan Avrupa ekonomilerini (İtalya, Fransa, Batı Almanya) ayağa kaldırmak için yapılan toplu ekonomik yardım (Hibe/Kredi) paketidir.
Gizli Amaç: Ekonomik krizdeki Avrupa halklarının Komünist partilere kaymasını engellemek. (Truman Doktrini'nin ekonomik devamıdır).
Sonuç: Türkiye ve Yunanistan da bu yardımlardan faydalandı. (SSCB ve uydu devletleri bu yardımı reddetti).

3. NATO (Kuzey Atlantik Paktı) (1949) (Askeri):

Neden Kuruldu (Tetikleyici): SSCB'nin 1948'de "Berlin Ablukası"nı (Batı Berlin'i kuşatması) uygulaması, askeri bir tehdit olarak algılandı.
Amaç: Batı Bloku'nun askeri savunma paktıdır. (ABD, İngiltere, Fransa, Kanada, İtalya, Belçika vb. kurucu üyelerdir).
Madde 5 (Temel): "Bir üyeye yapılan saldırı, tüm üyelere yapılmış sayılır."

C. DOĞU BLOKU'NUN (SSCB) KURULUŞU (KOMÜNİST BLOK) 🇷🇺

SSCB (Stalin), ABD'nin bu hamlelerine (Truman, Marshall, NATO) karşı kendi paktlarını kurdu.

1. Kominform (1947) (Siyasi):

(Truman Doktrini'ne karşı). SSCB ve uydu devletlerin (Polonya, Macaristan, Çekoslovakya, Yugoslavya vb.) komünist partilerini tek bir siyasi merkezde (Moskova) toplamak için kuruldu.

2. COMECON (Molotov Planı) (1949) (Ekonomik):

(Marshall Planı'na karşı). Doğu Bloku ülkeleri arasındaki ekonomik işbirliği ve kalkınma teşkilatıdır.

3. Varşova Paktı (1955) (Askeri):

Neden Kuruldu (Tetikleyici): Batı Almanya'nın (Federal Almanya) 1955'te NATO'ya üye olması üzerine, SSCB'nin buna askeri bir cevap vermesi.
Amaç: (NATO'ya karşı). Doğu Bloku'nun askeri savunma paktıdır. (SSCB ve tüm uydu devletleri).
Sonuç: Dünya, 1955 itibarıyla NATO vs. Varşova Paktı olarak resmen ikiye bölündü.

D. TÜRKİYE'NİN NATO'YA GİRİŞ SÜRECİ VE KORE SAVAŞI (1950-1953)

Türkiye, Truman (1947) ve Marshall (1948) yardımlarını alsa da, 1949'da NATO kurulduğunda "coğrafi (Atlantik) olarak uygun olmadığı" gerekçesiyle üyeliğe kabul edilmemişti.

Türkiye'nin, Batı Bloku'na (ABD) sadakatini ve komünizme karşı olduğunu "kanıtlaması" gerekiyordu. Bu fırsat, 1950'de Soğuk Savaş'ın ilk "sıcak çatışması" ile geldi.

⚠️ Kore Savaşı (1950-1953) (NATO'nun Bileti):
Savaşın Nedeni: 1945'te ikiye bölünen Kore'de, Kuzey Kore (Komünist - SSCB/Çin destekli)'nin, Güney Kore (Kapitalist - ABD/BM destekli)'yi işgal etmesi.

Türkiye'nin Kararı: Birleşmiş Milletler (BM), Güney Kore'ye yardım için askeri çağrı yaptı. Türkiye'de yeni iktidara gelen Demokrat Parti (Adnan Menderes) (Atatürk Sonrası Bölüm 4), bu çağrıyı NATO'ya giriş için bir fırsat olarak gördü.
TBMM onayıyla, General Tahsin Yazıcı komutasında 4.500 kişilik bir Tugay Kore'ye gönderildi.

Savaş (Kunu-ri): Türk Tugayı, Kunu-ri Muharebeleri'nde Çin ordusuna karşı büyük kahramanlık göstererek (ağır kayıplara rağmen) BM ordusunun imha olmasını engelledi.

SONUÇ (TÜRKİYE AÇISINDAN):

Türkiye, SSCB'ye karşı Batı Bloku'na (ABD) olan sadakatini kanıtlamış oldu.
Bu askeri başarının ve jeopolitik önemin bir ödülü olarak, TÜRKİYE (Yunanistan ile birlikte) 1952 YILINDA NATO'YA ÜYE OLDU.
Türkiye, resmen Batı Bloku'nun bir parçası ve SSCB'ye karşı NATO'nun "Güney Kanadı" haline geldi.

💡 Bölüm 6'ya Hazırlık:
Bölüm 5'te, dünyanın NATO ve Varşova Paktı olarak ikiye ayrıldığını ve Türkiye'nin Kore Savaşı sayesinde NATO'ya (1952) girdiğini gördük.

Soğuk Savaş, Avrupa'da dengelenmişken, Asya ve Orta Doğu'da yeni krizler patlak veriyordu.

Bölüm 6'da, Soğuk Savaş'ın diğer cephelerini: Çin Devrimi'ni (Mao), İsrail Devleti'nin kuruluşunu (1948) ve Arap-İsrail Savaşları'nı, Süveyş Krizi'ni (1956), OPEC'i ve Petrol Krizini (1973) ve Türkiye'nin en büyük sorunu olan KIBRIS MESELESİ'ni (1974 Barış Harekâtı) işleyeceğiz.