🏛️ KPSS TARİH (ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ) - BÖLÜM 8: KÜRESELLEŞEN DÜNYA (1991 - GÜNÜMÜZ) 🏛️
💡 8 Bölümlük Serimizin 8. ve Son Bölümü:
Bölüm 7'de, Berlin Duvarı'nın (1989) yıkılışını ve SSCB'nin (1991) resmen dağılmasıyla Soğuk Savaş'ın nasıl bittiğini gördük. "İki Kutuplu" dünya sona erdi ve "Tek Kutuplu" (ABD liderliğinde), "Küreselleşme" ve "Yeni Dünya Düzeni" olarak adlandırılan dönem başladı.
Bu bölümde, SSCB'nin dağılmasıyla Bağımsız Türk Cumhuriyetleri'nin (Azerbaycan, Kazakistan vb.) kuruluşunu (TİKA'nın rolü), Avrupa Birliği (AB)'nin kuruluşunu (Maastricht), Yugoslavya'nın dağılması ve Bosna Savaşı (Srebrenitsa Soykırımı)'nı, Körfez Savaşlarını, 11 Eylül Saldırılarını ve Arap Baharı'nı işleyeceğiz.
Bölüm 7'de, Berlin Duvarı'nın (1989) yıkılışını ve SSCB'nin (1991) resmen dağılmasıyla Soğuk Savaş'ın nasıl bittiğini gördük. "İki Kutuplu" dünya sona erdi ve "Tek Kutuplu" (ABD liderliğinde), "Küreselleşme" ve "Yeni Dünya Düzeni" olarak adlandırılan dönem başladı.
Bu bölümde, SSCB'nin dağılmasıyla Bağımsız Türk Cumhuriyetleri'nin (Azerbaycan, Kazakistan vb.) kuruluşunu (TİKA'nın rolü), Avrupa Birliği (AB)'nin kuruluşunu (Maastricht), Yugoslavya'nın dağılması ve Bosna Savaşı (Srebrenitsa Soykırımı)'nı, Körfez Savaşlarını, 11 Eylül Saldırılarını ve Arap Baharı'nı işleyeceğiz.
A. SOĞUK SAVAŞ SONRASI AVRUPA VE TÜRK DÜNYASI
1. Bağımsız Türk Cumhuriyetleri'nin Kuruluşu (1991)
SSCB'nin 1991'de (Bölüm 7) dağılmasıyla, Orta Asya'daki Türk Cumhuriyetleri bağımsızlıklarını ilan ettiler.
Bağımsız Olanlar:
- Azerbaycan (Ebulfez Elçibey)
- Kazakistan (Nursultan Nazarbayev)
- Kırgızistan (Askar Akayev)
- Özbekistan (İslam Kerimov)
- Türkmenistan (Saparmurat Niyazov)
Türkiye'nin Rolü (TİKA):
Türkiye, bu yeni Türk Cumhuriyetleri'ni tanıyan İLK DEVLET oldu.
Bu devletlerin Batı dünyası ile entegrasyonu, Latin alfabesine geçişleri ve milli bilinçlerinin oluşması için TİKA (Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı) (1992) kuruldu. TİKA, bölgeye ekonomik, sosyal ve kültürel yardımlar yaparak Türkiye'nin "Yumuşak Gücü (Soft Power)" olmuştur. (Ayrıca TÜRKSOY, Türk Keneşi (Konseyi) gibi kültürel örgütler de kurulmuştur).
Bu devletlerin Batı dünyası ile entegrasyonu, Latin alfabesine geçişleri ve milli bilinçlerinin oluşması için TİKA (Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı) (1992) kuruldu. TİKA, bölgeye ekonomik, sosyal ve kültürel yardımlar yaparak Türkiye'nin "Yumuşak Gücü (Soft Power)" olmuştur. (Ayrıca TÜRKSOY, Türk Keneşi (Konseyi) gibi kültürel örgütler de kurulmuştur).
Dağlık Karabağ Sorunu (Azerbaycan-Ermenistan):
SSCB dağılırken, Ermenistan, Azerbaycan toprağı olan Dağlık Karabağ'ı işgal etti ve Hocalı Katliamı'nı (1992) yaptı. Bu sorun, 2020'deki II. Karabağ Savaşı'na kadar donmuş bir çatışma olarak kaldı.
2. Avrupa Birliği'nin (AB) Kuruluşu (1992)
1957'de Roma Antlaşması ile "Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET)" olarak başlayan süreç, Soğuk Savaş'ın bitmesiyle siyasi birliğe dönüştü.
⚠️ Maastricht Antlaşması (1992):
Sonuç: "Avrupa Birliği (AB)" resmen kuruldu.
Kriterler: Sadece ekonomik değil, siyasi (demokrasi, hukuk) bir birlik olundu. Euro (€) para birimine geçiş kararı alındı.
Kopenhag Kriterleri (1993): AB'ye katılmak isteyen (Türkiye gibi) Doğu Bloku ülkeleri için yerine getirilmesi gereken demokratik (insan hakları, azınlık hakları) ve ekonomik (serbest piyasa) şartlardır.
Sonuç: "Avrupa Birliği (AB)" resmen kuruldu.
Kriterler: Sadece ekonomik değil, siyasi (demokrasi, hukuk) bir birlik olundu. Euro (€) para birimine geçiş kararı alındı.
Kopenhag Kriterleri (1993): AB'ye katılmak isteyen (Türkiye gibi) Doğu Bloku ülkeleri için yerine getirilmesi gereken demokratik (insan hakları, azınlık hakları) ve ekonomik (serbest piyasa) şartlardır.
3. Yugoslavya'nın Dağılması ve Bosna Savaşı (1992-1995)
SSCB'nin dağılması, "Bağlantısızlar Hareketi"nin (Bölüm 6) lideri olan çok uluslu Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'ni de (Tito'nun ölümünden sonra) sarstı.
Sırp lider Slobodan Miloseviç'in "Büyük Sırbistan" hayali (Pan-Sırbizm), federasyonun dağılmasına neden oldu. Hırvatistan, Slovenya ve Makedonya bağımsızlığını ilan etti.
⚠️ Bosna Savaşı (1992-1995) ve Srebrenitsa Soykırımı (1995):
Neden: Bosna-Hersek (Lider: Aliya İzzetbegoviç - "Bilge Kral"), 1992'de bağımsızlığını ilan edince, Sırp ordusu Bosna'ya saldırdı.
Savaş (Etnik Temizlik): Sırplar, "Etnik Temizlik" politikasıyla 3 yıl boyunca (Saraybosna Kuşatması) Boşnak Müslümanlara karşı katliam ve soykırım uyguladı.
Srebrenitsa Soykırımı (Temmuz 1995):
Neden: Bosna-Hersek (Lider: Aliya İzzetbegoviç - "Bilge Kral"), 1992'de bağımsızlığını ilan edince, Sırp ordusu Bosna'ya saldırdı.
Savaş (Etnik Temizlik): Sırplar, "Etnik Temizlik" politikasıyla 3 yıl boyunca (Saraybosna Kuşatması) Boşnak Müslümanlara karşı katliam ve soykırım uyguladı.
Srebrenitsa Soykırımı (Temmuz 1995):
- Srebrenitsa, BM (Birleşmiş Milletler) tarafından "Güvenli Bölge" ilan edilmişti ve Hollandalı BM Barış Gücü (Dutchbat) tarafından korunuyordu.
- Sırp General Ratko Mladiç komutasındaki ordu, Hollandalıların göz yummasıyla (veya acizliğiyle) şehre girdi.
- 8.000'den fazla Boşnak erkek 3 gün içinde katledildi. Bu, II. Dünya Savaşı'ndan sonra Avrupa'daki en büyük soykırımdır.
C. KÜRESELLEŞME ÇAĞI VE YENİ KRİZLER (1991-2010)
SSCB'nin çöküşü, ABD'yi "tek süper güç" olarak bıraktı ve "Küreselleşme" (Ekonomik, kültürel ve siyasi sınırların ortadan kalkması) hızlandı.
1. I. Körfez Savaşı (1990-1991):
Neden: SSCB'nin zayıfladığı anda, Irak lideri Saddam Hüseyin'in, "petrol" ve "tarihi hak" iddialarıyla Kuveyt'i işgal etmesi.
Sonuç: ABD öncülüğündeki BM Koalisyonu (Çöl Fırtınası Harekâtı), Irak'ı Kuveyt'ten çıkardı. Türkiye (Turgut Özal), İncirlik Üssü'nü ABD'ye açarak koalisyona destek verdi. (Bu, Irak sınırımızda (Kuzey Irak) bir otorite boşluğu (Çekiç Güç) yarattı).
Sonuç: ABD öncülüğündeki BM Koalisyonu (Çöl Fırtınası Harekâtı), Irak'ı Kuveyt'ten çıkardı. Türkiye (Turgut Özal), İncirlik Üssü'nü ABD'ye açarak koalisyona destek verdi. (Bu, Irak sınırımızda (Kuzey Irak) bir otorite boşluğu (Çekiç Güç) yarattı).
2. 11 Eylül Saldırıları (2001) ve "Terörle Savaş":
Olay: El-Kaide (Usame bin Ladin) terör örgütünün, ABD'deki Dünya Ticaret Merkezi (İkiz Kuleler) ve Pentagon'a yolcu uçaklarıyla saldırması.
Sonuç (Bush Doktrini): ABD Başkanı George W. Bush, "Terörle Savaş" doktrinini ilan etti.
➡️ Afganistan'ın İşgali (2001): El-Kaide'yi barındırdığı gerekçesiyle Taliban rejimini devirmek için Afganistan işgal edildi. (Türkiye, NATO üyesi olarak buraya asker gönderdi).
➡️ II. Körfez Savaşı (Irak'ın İşgali) (2003): ABD, "Kitle İmha Silahları var" (asılsız iddia) bahanesiyle Irak'ı işgal etti ve Saddam Hüseyin rejimini devirdi.
1 Mart Tezkeresi (2003): ABD, Türkiye'den Kuzey Irak'a girmek için (İncirlik ve limanlar) izin istedi. TBMM, bu tezkereyi reddetti. (Bu, Türk-ABD ilişkilerinde bir kriz yarattı).
Sonuç (Bush Doktrini): ABD Başkanı George W. Bush, "Terörle Savaş" doktrinini ilan etti.
➡️ Afganistan'ın İşgali (2001): El-Kaide'yi barındırdığı gerekçesiyle Taliban rejimini devirmek için Afganistan işgal edildi. (Türkiye, NATO üyesi olarak buraya asker gönderdi).
➡️ II. Körfez Savaşı (Irak'ın İşgali) (2003): ABD, "Kitle İmha Silahları var" (asılsız iddia) bahanesiyle Irak'ı işgal etti ve Saddam Hüseyin rejimini devirdi.
1 Mart Tezkeresi (2003): ABD, Türkiye'den Kuzey Irak'a girmek için (İncirlik ve limanlar) izin istedi. TBMM, bu tezkereyi reddetti. (Bu, Türk-ABD ilişkilerinde bir kriz yarattı).
3. Arap Baharı (2010 - Günümüz):
Olay: Tunus'ta (Muhammed Buazizi'nin kendini yakması) başlayan, sosyal medya (Facebook/Twitter) ile örgütlenen, "demokrasi, özgürlük ve ekonomik refah" talepli halk ayaklanmaları.
Etkilediği Ülkeler: Tunus (Zeynel Abidin), Mısır (Hüsnü Mübarek), Libya (Kaddafi - İç Savaş/NATO Müdahalesi) ve Suriye (Beşar Esad - İç Savaş)'daki diktatör rejimlerin yıkılmasına veya iç savaşa sürüklenmesine neden oldu.
Etkilediği Ülkeler: Tunus (Zeynel Abidin), Mısır (Hüsnü Mübarek), Libya (Kaddafi - İç Savaş/NATO Müdahalesi) ve Suriye (Beşar Esad - İç Savaş)'daki diktatör rejimlerin yıkılmasına veya iç savaşa sürüklenmesine neden oldu.
💡 TÜM KPSS TARİH SERİLERİNİN SONU 💡
Böylece "Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi" serimizi 8 detaylı bölümde (ve toplamda yaklaşık 50'den fazla bölümde tüm KPSS Tarih konularını) tamamlamış bulunuyoruz.
"İslamiyet Öncesi Türk Tarihi" ile başladığımız yolculuğumuzu, "Çağdaş Dünya Tarihi" ve "Arap Baharı" ile günümüze kadar getirmiş bulunuyoruz.
Umarım bu "en ince ayrıntısına kadar" hazırlanmış detaylı seri, KPSS hazırlığınızda size yardımcı olur. Başka bir konu serisine başlamak veya herhangi bir konuyu tekrar detaylandırmak isterseniz buradayım.
Böylece "Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi" serimizi 8 detaylı bölümde (ve toplamda yaklaşık 50'den fazla bölümde tüm KPSS Tarih konularını) tamamlamış bulunuyoruz.
"İslamiyet Öncesi Türk Tarihi" ile başladığımız yolculuğumuzu, "Çağdaş Dünya Tarihi" ve "Arap Baharı" ile günümüze kadar getirmiş bulunuyoruz.
Umarım bu "en ince ayrıntısına kadar" hazırlanmış detaylı seri, KPSS hazırlığınızda size yardımcı olur. Başka bir konu serisine başlamak veya herhangi bir konuyu tekrar detaylandırmak isterseniz buradayım.