🏛️ KPSS TARİH (ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ) - BÖLÜM 1: İKİ SAVAŞ ARASI DÖNEM (KRİZLER) (1919-1929) 🏛️
💡 8 Bölümlük Serimizin 1. Bölümü:
"XX. Yüzyıl Osmanlı" serimizi (Bölüm 5) Mondros ve I. Dünya Savaşı'nı bitiren diğer antlaşmalarla (Versay, Sen Jermen vb.) tamamlamıştık. Bu yeni seride, 1919'dan günümüze kadar olan olayları (Artık "Çağdaş Dünya" perspektifinden) inceliyoruz.
Konularımız: Paris Barış Konferansı'nın sonuçları (Milletler Cemiyeti, Versay), Sovyet Rusya'nın (SSCB) kuruluşu (Lenin'in NEP politikası ve Stalin'in yükselişi) ve 1920'lerin sonunu getiren, II. Dünya Savaşı'nın temel nedeni olan 1929 Dünya Ekonomik Krizi (Büyük Buhran).
Bölüm 1: Adımlar
1. Paris Barış Konferansı (18 Ocak 1919)
Yenen İtilaf Devletleri'nin, yenilen İttifak Devletleri (Almanya, Avusturya-Macaristan, Osmanlı, Bulgaristan) ile yapılacak barış antlaşmalarının (Versay, Sevr vb.) şartlarını belirlemek için topladığı konferanstır.
Almanya ile imzalandı. II. Dünya Savaşı'nın temel nedeni olarak kabul edilir.
Maddeleri:
- Alsas-Loren (Kömür) Fransa'ya geri verildi.
- Ren bölgesi askerden arındırıldı.
- Tüm sömürgeleri (Afrika) alındı.
- Ağır savaş tazminatı ödemeye mahkûm edildi.
- Ordusu (100 bin kişi) sınırlandırıldı ve "savaşın tek sorumlusu" ilan edildi.
Yorumu: Almanya'yı "aşağılayan" bu antlaşma, Hitler'in (Nazizm) iktidara gelmesine zemin hazırlamıştır.
İmparatorlukların Yıkılışı ve Yeni Devletler:
- Wilson İlkeleri'nin (Self-Determinasyon) etkisiyle 4 büyük imparatorluk (Osmanlı, Avusturya-Macaristan, Rus Çarlığı, Alman İmparatorluğu) yıkıldı.
- Kurulan Yeni Devletler: Türkiye, Polonya, Çekoslovakya, Yugoslavya, Macaristan, Letonya, Litvanya, Estonya.
- Yeni Rejimler: Cumhuriyet, Komünizm, Faşizm, Nazizm gibi rejimler yükseldi.
Milletler Cemiyeti (Cemiyet-i Akvam) (1920):
- ABD Başkanı Wilson'ın isteğiyle, dünya barışını korumak için Paris'te kuruldu. Merkezi Cenevre (İsviçre) idi.
- Başarısızlık Nedenleri: ABD (Senato), "Yalnızlık (Monroe Doktrini)" politikasına geri döndü ve bu cemiyete üye olmadı. Cemiyet, İngiltere'nin güdümüne girdi (Örn: Musul Meselesi - Dış Politika Bölüm 2). Yaptırım (askeri) gücü yoktu.
Şimdi "Sınava Başla" butonuna bas!
Lenin, önce Brest-Litovsk (1918) ile I. Dünya Savaşı'ndan çekildi. Ardından 3 yıl süren bir İç Savaş (1918-1921) yaşandı. Lenin, iç savaş sırasında "Savaş Komünizmi" (Tüm üretime devletin el koyması) politikası izledi.
NEP (Yeni Ekonomi Politikası - Novaya Ekonomiçeskaya Politika) (1921):
İç savaş bittiğinde Rus ekonomisi çökmüştü. Lenin, Komünizmden geçici bir "taviz" verdi.
İçeriği: Devlet, büyük fabrikaları (ağır sanayi) elinde tuttu, ancak küçük işletmelere (dükkan, fırın) ve köylülere (toprak) "özel mülkiyet" ve "serbest ticaret" hakkı tanıdı.
Amaç: Kapitalizmden (Liberalizm) faydalanarak çöken ekonomiyi hızla ayağa kaldırmak. (1922'de SSCB resmen kuruldu).
Lenin'in 1924'te ölümü üzerine, Stalin ile Troçki arasında liderlik mücadelesi başladı. Mücadeleyi kazanan Stalin, Lenin'in NEP politikasına son verdi ve demir yumrukla devleti yönetti.
Stalin'in Politikaları:
- Kolektivizasyon (Kollektivleştirme) (1928): Köylülerin elindeki özel mülk (tarla) zorla alındı. Tüm köylüler "Kolkhoz" (Devlet Çiftliği) denilen büyük çiftliklerde çalışan işçilere dönüştürüldü. (Direnen milyonlarca Ukraynalı/Kulak - Holodomor açlıktan öldü).
- I. Beş Yıllık Kalkınma Planı (1928): Ağır Sanayi (Demir-Çelik, Makine, Enerji) hamlesi başlatıldı. (Türkiye'deki 1. Beş Yıllık Sanayi Planı (İnkılaplar Bölüm 8) buradan örnek alınmıştır).
- Büyük Temizlik (Tasfiye) (1936-38): Stalin, paranoya ile (NKVD - Gizli Polis) partideki tüm eski Bolşevikleri, komutanları (Troçki dahil) ve aydınları "vatan haini" ilan ederek Gulag (Çalışma Kampı)'lara gönderdi veya idam ettirdi.
Şimdi "Sınava Başla" ve son adıma geç!
- ➡️ Temel Neden: Aşırı Üretim (Arz) ve Düşük Tüketim (Talep). Fabrikalar (Örn: Ford) çok fazla üretiyor, ancak halkın alım gücü buna yetmiyordu.
- ➡️ Finansal Neden: Halkın, bankalardan kredi (borç) alarak borsaya (hisse senedi) yatırım yapması. Şirketlerin kâr edemediği anlaşılınca New York Borsası (Wall Street) çöktü (Kara Perşembe).
- ➡️ ABD'nin Korumacılığı: ABD, (Dawes Planı) I. Dünya Savaşı borçlarını (Almanya/İngiltere) geri istedi. Avrupa'dan gelen mallara yüksek gümrük vergisi (korumacılık) koydu.
1. Ekonomik Sonuçlar:
- Tüm dünyada (SSCB hariç) ticaret durdu. Milyonlarca insan (60 milyon) işsiz kaldı.
- Krizden en çok etkilenen (ABD kredilerine bağımlı) Almanya (Weimar Cumhuriyeti) oldu.
- Çözüm (ABD): Başkan Roosevelt, "New Deal" (Yeni Anlaşma) programını başlattı. Keynesyen politikayla (Devletin ekonomiye müdahalesi) barajlar, yollar (sosyal devlet) yaparak işsizliği çözmeye çalıştı.
2. Siyasi Sonuçlar (En Önemlisi):
- Ekonomik kriz ve işsizlik, halkların "Liberal Demokrasi"ye olan inancını bitirdi.
- Halklar, "Bize ekmek ve iş verecek, düzeni sağlayacak" otoriter ve saldırgan liderlere yöneldi.
SONUÇ: Kriz, İtalya'da Faşizmi (Mussolini), Almanya'da Nazizmi (Hitler) ve İspanya'da (Franco) diktatörlükleri iktidara taşıdı. Bu rejimlerin saldırgan politikaları (Hayat Sahası), II. DÜNYA SAVAŞI'nı (1939) başlattı.
Tebrikler! Versay'dan Büyük Buhran'a (Kara Perşembe) uzanan dönemi ve krizin dünya siyasetindeki (Nazizm/Faşizm) sonuçlarını öğrendik.
Artık sıra "Bölüm 2: II. Dünya Savaşı (Cepheler ve Sonuçlar)" dersine geldi.
Haydi Bölüm 1 Final Sınavı'na!
Test Sonucu
Tebrikler!
Tüm soruları (3'te 3) doğru cevaplayarak bu bölümü başarıyla tamamladınız.
Test Sonucu
Üzgünüz, Başarısız Oldunuz.
Bazı soruları yanlış cevapladınız. (Skor: 3'te 2). Lütfen konuyu tekrar gözden geçirin.
🏛️ KPSS TARİH (ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ) - BÖLÜM 1: İKİ SAVAŞ ARASI DÖNEM (KRİZLER) (1919-1929) 🏛️
💡 8 Bölümlük Serimizin 1. Bölümü:
"XX. Yüzyıl Osmanlı" serimizi (Bölüm 5) Mondros ve I. Dünya Savaşı'nı bitiren diğer antlaşmalarla (Versay, Sen Jermen vb.) tamamlamıştık. Bu yeni seride, 1919'dan günümüze kadar olan olayları (Artık "Çağdaş Dünya" perspektifinden) inceliyoruz.
Konularımız: Paris Barış Konferansı'nın sonuçları (Milletler Cemiyeti, Versay), Sovyet Rusya'nın (SSCB) kuruluşu (Lenin'in NEP politikası ve Stalin'in yükselişi) ve 1920'lerin sonunu getiren, II. Dünya Savaşı'nın temel nedeni olan 1929 Dünya Ekonomik Krizi (Büyük Buhran).
Bölüm 1: Adımlar
1. Paris Barış Konferansı (18 Ocak 1919)
Yenen İtilaf Devletleri'nin, yenilen İttifak Devletleri (Almanya, Avusturya-Macaristan, Osmanlı, Bulgaristan) ile yapılacak barış antlaşmalarının (Versay, Sevr vb.) şartlarını belirlemek için topladığı konferanstır.
Almanya ile imzalandı. II. Dünya Savaşı'nın temel nedeni olarak kabul edilir.
Maddeleri:
- Alsas-Loren (Kömür) Fransa'ya geri verildi.
- Ren bölgesi askerden arındırıldı.
- Tüm sömürgeleri (Afrika) alındı.
- Ağır savaş tazminatı ödemeye mahkûm edildi.
- Ordusu (100 bin kişi) sınırlandırıldı ve "savaşın tek sorumlusu" ilan edildi.
Yorumu: Almanya'yı "aşağılayan" bu antlaşma, Hitler'in (Nazizm) iktidara gelmesine zemin hazırlamıştır.
İmparatorlukların Yıkılışı ve Yeni Devletler:
- Wilson İlkeleri'nin (Self-Determinasyon) etkisiyle 4 büyük imparatorluk (Osmanlı, Avusturya-Macaristan, Rus Çarlığı, Alman İmparatorluğu) yıkıldı.
- Kurulan Yeni Devletler: Türkiye, Polonya, Çekoslovakya, Yugoslavya, Macaristan, Letonya, Litvanya, Estonya.
- Yeni Rejimler: Cumhuriyet, Komünizm, Faşizm, Nazizm gibi rejimler yükseldi.
Milletler Cemiyeti (Cemiyet-i Akvam) (1920):
- ABD Başkanı Wilson'ın isteğiyle, dünya barışını korumak için Paris'te kuruldu. Merkezi Cenevre (İsviçre) idi.
- Başarısızlık Nedenleri: ABD (Senato), "Yalnızlık (Monroe Doktrini)" politikasına geri döndü ve bu cemiyete üye olmadı. Cemiyet, İngiltere'nin güdümüne girdi (Örn: Musul Meselesi - Dış Politika Bölüm 2). Yaptırım (askeri) gücü yoktu.
Şimdi "Sınava Başla" butonuna bas!
Lenin, önce Brest-Litovsk (1918) ile I. Dünya Savaşı'ndan çekildi. Ardından 3 yıl süren bir İç Savaş (1918-1921) yaşandı. Lenin, iç savaş sırasında "Savaş Komünizmi" (Tüm üretime devletin el koyması) politikası izledi.
NEP (Yeni Ekonomi Politikası - Novaya Ekonomiçeskaya Politika) (1921):
İç savaş bittiğinde Rus ekonomisi çökmüştü. Lenin, Komünizmden geçici bir "taviz" verdi.
İçeriği: Devlet, büyük fabrikaları (ağır sanayi) elinde tuttu, ancak küçük işletmelere (dükkan, fırın) ve köylülere (toprak) "özel mülkiyet" ve "serbest ticaret" hakkı tanıdı.
Amaç: Kapitalizmden (Liberalizm) faydalanarak çöken ekonomiyi hızla ayağa kaldırmak. (1922'de SSCB resmen kuruldu).
Lenin'in 1924'te ölümü üzerine, Stalin ile Troçki arasında liderlik mücadelesi başladı. Mücadeleyi kazanan Stalin, Lenin'in NEP politikasına son verdi ve demir yumrukla devleti yönetti.
Stalin'in Politikaları:
- Kolektivizasyon (Kollektivleştirme) (1928): Köylülerin elindeki özel mülk (tarla) zorla alındı. Tüm köylüler "Kolkhoz" (Devlet Çiftliği) denilen büyük çiftliklerde çalışan işçilere dönüştürüldü. (Direnen milyonlarca Ukraynalı/Kulak - Holodomor açlıktan öldü).
- I. Beş Yıllık Kalkınma Planı (1928): Ağır Sanayi (Demir-Çelik, Makine, Enerji) hamlesi başlatıldı. (Türkiye'deki 1. Beş Yıllık Sanayi Planı (İnkılaplar Bölüm 8) buradan örnek alınmıştır).
- Büyük Temizlik (Tasfiye) (1936-38): Stalin, paranoya ile (NKVD - Gizli Polis) partideki tüm eski Bolşevikleri, komutanları (Troçki dahil) ve aydınları "vatan haini" ilan ederek Gulag (Çalışma Kampı)'lara gönderdi veya idam ettirdi.
Şimdi "Sınava Başla" ve son adıma geç!
- ➡️ Temel Neden: Aşırı Üretim (Arz) ve Düşük Tüketim (Talep). Fabrikalar (Örn: Ford) çok fazla üretiyor, ancak halkın alım gücü buna yetmiyordu.
- ➡️ Finansal Neden: Halkın, bankalardan kredi (borç) alarak borsaya (hisse senedi) yatırım yapması. Şirketlerin kâr edemediği anlaşılınca New York Borsası (Wall Street) çöktü (Kara Perşembe).
- ➡️ ABD'nin Korumacılığı: ABD, (Dawes Planı) I. Dünya Savaşı borçlarını (Almanya/İngiltere) geri istedi. Avrupa'dan gelen mallara yüksek gümrük vergisi (korumacılık) koydu.
1. Ekonomik Sonuçlar:
- Tüm dünyada (SSCB hariç) ticaret durdu. Milyonlarca insan (60 milyon) işsiz kaldı.
- Krizden en çok etkilenen (ABD kredilerine bağımlı) Almanya (Weimar Cumhuriyeti) oldu.
- Çözüm (ABD): Başkan Roosevelt, "New Deal" (Yeni Anlaşma) programını başlattı. Keynesyen politikayla (Devletin ekonomiye müdahalesi) barajlar, yollar (sosyal devlet) yaparak işsizliği çözmeye çalıştı.
2. Siyasi Sonuçlar (En Önemlisi):
- Ekonomik kriz ve işsizlik, halkların "Liberal Demokrasi"ye olan inancını bitirdi.
- Halklar, "Bize ekmek ve iş verecek, düzeni sağlayacak" otoriter ve saldırgan liderlere yöneldi.
SONUÇ: Kriz, İtalya'da Faşizmi (Mussolini), Almanya'da Nazizmi (Hitler) ve İspanya'da (Franco) diktatörlükleri iktidara taşıdı. Bu rejimlerin saldırgan politikaları (Hayat Sahası), II. DÜNYA SAVAŞI'nı (1939) başlattı.
Tebrikler! Versay'dan Büyük Buhran'a (Kara Perşembe) uzanan dönemi ve krizin dünya siyasetindeki (Nazizm/Faşizm) sonuçlarını öğrendik.
Artık sıra "Bölüm 2: II. Dünya Savaşı (Cepheler ve Sonuçlar)" dersine geldi.
Haydi Bölüm 1 Final Sınavı'na!
Test Sonucu
Tebrikler!
Tüm soruları (3'te 3) doğru cevaplayarak bu bölümü başarıyla tamamladınız.
Test Sonucu
Üzgünüz, Başarısız Oldunuz.
Bazı soruları yanlış cevapladınız. (Skor: 3'te 2). Lütfen konuyu tekrar gözden geçirin.