🏛️ KPSS TARİH (ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ) - BÖLÜM 6: SOĞUK SAVAŞ (ORTA DOĞU, YUMUŞAMA VE KIBRIS) 🏛️
💡 8 Bölümlük Serimizin 6. Bölümü:
Bölüm 5'te, dünyanın NATO (ABD) ve Varşova Paktı (SSCB) olarak iki kutba ayrıldığını ve Türkiye'nin Kore Savaşı (1950) sonrası NATO'ya (1952) girdiğini gördük. Bu bölümde, Soğuk Savaş'ın Avrupa dışındaki "Sıcak Çatışma" alanlarına ve "Yumuşama (Détente)" dönemine odaklanacağız.
Konularımız: Asya'nın uyanışı (Çin, Hindistan), İsrail Devleti'nin kuruluşu (1948) ve Arap-İsrail Savaşları (Süveyş Krizi), OPEC ve 1973 Petrol Krizi, Bağlantısızlar Hareketi, Küba Füze Krizi (1962) ve Türkiye'nin en önemli sorunu olan Kıbrıs Meselesi (1974 Harekâtı).
Bölüm 6: Adımlar
İngiliz sömürgesi olan Hindistan'da, Mahatma Gandhi'nin "Pasif Direniş" (Tuz Yürüyüşü, Satyagraha) felsefesiyle yürüttüğü bağımsızlık hareketi başarılı oldu (1947).
Parçalanma: Ancak, Müslümanlar (Lider: Muhammed Ali Cinnah) ile Hindular (Lider: Gandhi/Nehru) arasındaki anlaşmazlık nedeniyle, bölge ikiye ayrıldı: Hindistan (Hindu) ve Pakistan (Müslüman). (Daha sonra 1971'de Doğu Pakistan, Bangladeş adıyla ayrılmıştır). Bu iki devlet arasındaki KEŞMİR SORUNU günümüze kadar devam etmiştir.
Çin'de, Milliyetçiler (Lider: Çan Kay Şek) ile Komünistler (Lider: Mao Zedong) arasındaki iç savaşı Mao kazandı. Mao, "Çin Halk Cumhuriyeti"ni kurdu (1949).
Sonuç: Çan Kay Şek, Tayvan adasına kaçarak "Milliyetçi Çin"i kurdu. Dünya, "İki Çin" sorununu tanıdı. SSCB'den sonra ikinci büyük Komünist devletin kurulması, Soğuk Savaş'ı Asya'ya taşıdı (Kore Savaşı'nın nedeni).
Şimdi "Sınava Başla" butonuna bas!
Filistin toprakları (I. Dünya Savaşı'ndan beri İngiliz Mandası altındaydı).
- ➡️ Balfour Deklarasyonu (1917): İngiltere'nin, (Siyonizm) Filistin'de bir Yahudi devleti kurulmasını desteklediğine dair yayınladığı belge.
- ➡️ Kuruluş (14 Mayıs 1948): David Ben-Gurion, İsrail Devleti'nin kurulduğunu ilan etti.
İlk Tanıyanlar: İsrail'i ilk tanıyan ABD, sonra SSCB oldu. Türkiye, İsrail'i tanıyan İLK MÜSLÜMAN ülke oldu (1949).
1. Arap-İsrail Savaşı (1948-49): Savaşı İsrail kazandı ve BM'nin planladığından daha fazla Filistin toprağını işgal etti. "Filistin Mülteci Sorunu" başladı.
2. Süveyş Krizi (1956): Mısır lideri Cemal Abdülnasır'ın, Süveyş Kanalı'nı millileştirmesi üzerine; İngiltere, Fransa ve İsrail (üçlü ittifak) Mısır'a saldırdı.
Krizin Sonu (TUZAK): ABD ve SSCB (iki süper güç), bu saldırıya birlikte karşı çıktılar. İngiltere, Fransa ve İsrail geri çekilmek zorunda kaldı.
ÖNEMİ: Bu, İngiltere ve Fransa'nın "artık süper güç olmadıklarını" ve Orta Doğu'daki kontrolü ABD/SSCB'ye kaptırdıklarını gösteren olaydır.
3. Altı Gün Savaşları (1967): İsrail, Arap devletlerine (Mısır, Suriye, Ürdün) karşı yaptığı ani (önleyici) taarruzdur.
Sonuç: İsrail 6 günde; Golan Tepeleri'ni (Suriye), Batı Şeria ve Doğu Kudüs'ü (Ürdün), Gazze ve Sina Yarımadası'nı (Mısır) işgal etti. (Tarihinin en büyük zaferi).
4. Yom Kippur Savaşı (1973): Mısır (Enver Sedat) ve Suriye'nin, 1967'nin intikamını almak için (Yahudilerin kutsal Yom Kippur gününde) İsrail'e bastığı savaştır. ABD'nin İsrail'e acil silah yardımı sayesinde İsrail yenilmekten kurtuldu.
Neden: Yom Kippur Savaşı sırasında, Arap petrol üreticileri (OAPEC/OPEC - Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü), ABD'nin İsrail'e yardım etmesini protesto etmek için Batı'ya (ABD/Avrupa) PETROL AMBARGOSU uygulama kararı aldı.
SONUÇ: Petrol fiyatları 1 yılda 4 kat arttı. Tüm dünyada büyük bir ekonomik kriz (enflasyon, işsizlik) başladı. Avrupa devletleri, Arap ülkelerinin yanında yer alarak İsrail karşıtı politika izlemeye başladı. Petrol, ilk kez siyasi bir silah olarak kullanılmış oldu.
Şimdi "Sınava Başla" ve son adıma geç!
Ne Batı Bloku (ABD) ne de Doğu Bloku (SSCB) yanlısı olmayan, yeni bağımsız (Sömürgeden kurtulan) Asya ve Afrika ülkelerinin (Hindistan, Mısır, Yugoslavya) oluşturduğu "Üçüncü Yol" hareketidir.
Kuruluşu: Endonezya'daki Bandung Konferansı (1955) ile temelleri atıldı.
Liderleri: Tito (Yugoslavya), Nasır (Mısır), Nehru (Hindistan).
Kriz: SSCB'nin (Kruşçev), ABD'nin Türkiye'ye (İzmir/Jüpiter Füzeleri) füze yerleştirmesine karşılık olarak Küba'ya (Fidel Kastro) nükleer füzeler yerleştirmesi olayıdır.
Sonuç: Dünya NÜKLEER SAVAŞIN EŞİĞİNDEN döndü. ABD (Kennedy) ve SSCB (Kruşçev) anlaştı.
Anlaşma (Gizli): SSCB Küba'daki füzeleri söktü, ABD de Türkiye'deki Jüpiter füzelerini söktü.
ÖNEMİ: Bu krizden sonra, "Kırmızı Telefon Hattı" (Moskova-Washington) kuruldu ve Nükleer Silahların Sınırlandırılması (SALT I, SALT II) görüşmeleri başladı (Yumuşama).
Şimdi "Sınava Başla" ve son adıma geç!
1954'te Kıbrıs'taki Rumlar, "ENOSİS" (Adayı Yunanistan'a bağlama) hedefiyle, EOKA adlı bir terör örgütü (Lideri Grivas) kurarak Türk köylerine saldırmaya başladı.
Londra ve Zürih Antlaşmaları (1959-1960): Türkiye, Yunanistan ve İngiltere (Garantör Devletler) bir araya geldi.
Sonuç: Bağımsız Kıbrıs Cumhuriyeti (1960) kuruldu. (Cumhurbaşkanı: Rum Makarios, C. Yardımcısı: Türk Dr. Fazıl Küçük). Türkiye, "Garantör Devlet" (müdahale hakkı) oldu.
Makarios, anayasayı değiştirip Türklerin haklarını elinden almak (Akritas Planı) isteyince Rumlar, Türklere karşı "Kanlı Noel" (1963) katliamlarını başlattı. Türkiye, Garantör olarak müdahale kararı aldı.
Johnson Mektubu (1964) (Büyük Kriz): Türkiye müdahaleye hazırlanırken, ABD Başkanı Johnson, Başbakan İsmet İnönü'ye çok sert bir tehdit mektubu gönderdi: "Eğer müdahale ederseniz, NATO (ABD) silahlarını kullanamazsınız ve SSCB size saldırırsa sizi savunmayız."
Sonuç: Türkiye müdahaleyi durdurmak zorunda kaldı. Bu, Türk-Amerikan ilişkilerindeki ilk büyük kırılmadır.
1974'te, EOKA lideri Nikos Sampson, Yunanistan'daki Askeri Cunta'nın desteğiyle Makarios'a darbe yaptı ve "Kıbrıs Elen Cumhuriyeti"ni (Yunanistan'a bağlı) ilan etti.
⚠️ Kıbrıs Barış Harekâtı (20 Temmuz 1974):
- Hükümet: Türkiye'de Başbakan Bülent Ecevit (CHP) ve Başbakan Yrd. Necmettin Erbakan (MSP) koalisyonu vardı.
- Harekât: Türkiye, tek başına (Garantörlük hakkını kullanarak) "Kıbrıs Barış Harekâtı"nı başlattı.
Sonuç: Harekât başarılı oldu, adanın fiilen ikiye bölünmesi sağlandı. (1983'te KKTC (Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti) kuruldu).
HAREKÂTIN DIŞ SONUCU (ABD AMBARGOSU): ABD, Türkiye'nin bu harekâtına (ve Haşhaş Ekimi Yasağı'nı kaldırmasına) tepki olarak 1975'te Türkiye'ye silah ambargosu uyguladı. Türkiye de misilleme olarak ABD'nin İncirlik dışındaki tüm üslerini kapattı. (İlişkiler en kötü seviyeye indi).
Tebrikler! Orta Doğu'daki Arap-İsrail savaşlarını, Küba Krizi ile gelen Yumuşama dönemini ve 1974 Kıbrıs Barış Harekâtı (Ecevit/Erbakan) krizini öğrendik.
Artık sıra "Bölüm 7: Soğuk Savaş'ın Sonu ve Küreselleşme" dersine geldi.
Haydi Bölüm 6 Final Sınavı'na!
Test Sonucu
Tebrikler!
Tüm soruları (3'te 3) doğru cevaplayarak bu bölümü başarıyla tamamladınız.
Test Sonucu
Üzgünüz, Başarısız Oldunuz.
Bazı soruları yanlış cevapladınız. (Skor: 3'te 2). Lütfen konuyu tekrar gözden geçirin.
🏛️ KPSS TARİH (ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ) - BÖLÜM 6: SOĞUK SAVAŞ (ORTA DOĞU, YUMUŞAMA VE KIBRIS) 🏛️
💡 8 Bölümlük Serimizin 6. Bölümü:
Bölüm 5'te, dünyanın NATO (ABD) ve Varşova Paktı (SSCB) olarak iki kutba ayrıldığını ve Türkiye'nin Kore Savaşı (1950) sonrası NATO'ya (1952) girdiğini gördük. Bu bölümde, Soğuk Savaş'ın Avrupa dışındaki "Sıcak Çatışma" alanlarına ve "Yumuşama (Détente)" dönemine odaklanacağız.
Konularımız: Asya'nın uyanışı (Çin, Hindistan), İsrail Devleti'nin kuruluşu (1948) ve Arap-İsrail Savaşları (Süveyş Krizi), OPEC ve 1973 Petrol Krizi, Bağlantısızlar Hareketi, Küba Füze Krizi (1962) ve Türkiye'nin en önemli sorunu olan Kıbrıs Meselesi (1974 Harekâtı).
Bölüm 6: Adımlar
İngiliz sömürgesi olan Hindistan'da, Mahatma Gandhi'nin "Pasif Direniş" (Tuz Yürüyüşü, Satyagraha) felsefesiyle yürüttüğü bağımsızlık hareketi başarılı oldu (1947).
Parçalanma: Ancak, Müslümanlar (Lider: Muhammed Ali Cinnah) ile Hindular (Lider: Gandhi/Nehru) arasındaki anlaşmazlık nedeniyle, bölge ikiye ayrıldı: Hindistan (Hindu) ve Pakistan (Müslüman). (Daha sonra 1971'de Doğu Pakistan, Bangladeş adıyla ayrılmıştır). Bu iki devlet arasındaki KEŞMİR SORUNU günümüze kadar devam etmiştir.
Çin'de, Milliyetçiler (Lider: Çan Kay Şek) ile Komünistler (Lider: Mao Zedong) arasındaki iç savaşı Mao kazandı. Mao, "Çin Halk Cumhuriyeti"ni kurdu (1949).
Sonuç: Çan Kay Şek, Tayvan adasına kaçarak "Milliyetçi Çin"i kurdu. Dünya, "İki Çin" sorununu tanıdı. SSCB'den sonra ikinci büyük Komünist devletin kurulması, Soğuk Savaş'ı Asya'ya taşıdı (Kore Savaşı'nın nedeni).
Şimdi "Sınava Başla" butonuna bas!
Filistin toprakları (I. Dünya Savaşı'ndan beri İngiliz Mandası altındaydı).
- ➡️ Balfour Deklarasyonu (1917): İngiltere'nin, (Siyonizm) Filistin'de bir Yahudi devleti kurulmasını desteklediğine dair yayınladığı belge.
- ➡️ Kuruluş (14 Mayıs 1948): David Ben-Gurion, İsrail Devleti'nin kurulduğunu ilan etti.
İlk Tanıyanlar: İsrail'i ilk tanıyan ABD, sonra SSCB oldu. Türkiye, İsrail'i tanıyan İLK MÜSLÜMAN ülke oldu (1949).
1. Arap-İsrail Savaşı (1948-49): Savaşı İsrail kazandı ve BM'nin planladığından daha fazla Filistin toprağını işgal etti. "Filistin Mülteci Sorunu" başladı.
2. Süveyş Krizi (1956): Mısır lideri Cemal Abdülnasır'ın, Süveyş Kanalı'nı millileştirmesi üzerine; İngiltere, Fransa ve İsrail (üçlü ittifak) Mısır'a saldırdı.
Krizin Sonu (TUZAK): ABD ve SSCB (iki süper güç), bu saldırıya birlikte karşı çıktılar. İngiltere, Fransa ve İsrail geri çekilmek zorunda kaldı.
ÖNEMİ: Bu, İngiltere ve Fransa'nın "artık süper güç olmadıklarını" ve Orta Doğu'daki kontrolü ABD/SSCB'ye kaptırdıklarını gösteren olaydır.
3. Altı Gün Savaşları (1967): İsrail, Arap devletlerine (Mısır, Suriye, Ürdün) karşı yaptığı ani (önleyici) taarruzdur.
Sonuç: İsrail 6 günde; Golan Tepeleri'ni (Suriye), Batı Şeria ve Doğu Kudüs'ü (Ürdün), Gazze ve Sina Yarımadası'nı (Mısır) işgal etti. (Tarihinin en büyük zaferi).
4. Yom Kippur Savaşı (1973): Mısır (Enver Sedat) ve Suriye'nin, 1967'nin intikamını almak için (Yahudilerin kutsal Yom Kippur gününde) İsrail'e bastığı savaştır. ABD'nin İsrail'e acil silah yardımı sayesinde İsrail yenilmekten kurtuldu.
Neden: Yom Kippur Savaşı sırasında, Arap petrol üreticileri (OAPEC/OPEC - Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü), ABD'nin İsrail'e yardım etmesini protesto etmek için Batı'ya (ABD/Avrupa) PETROL AMBARGOSU uygulama kararı aldı.
SONUÇ: Petrol fiyatları 1 yılda 4 kat arttı. Tüm dünyada büyük bir ekonomik kriz (enflasyon, işsizlik) başladı. Avrupa devletleri, Arap ülkelerinin yanında yer alarak İsrail karşıtı politika izlemeye başladı. Petrol, ilk kez siyasi bir silah olarak kullanılmış oldu.
Şimdi "Sınava Başla" ve son adıma geç!
Ne Batı Bloku (ABD) ne de Doğu Bloku (SSCB) yanlısı olmayan, yeni bağımsız (Sömürgeden kurtulan) Asya ve Afrika ülkelerinin (Hindistan, Mısır, Yugoslavya) oluşturduğu "Üçüncü Yol" hareketidir.
Kuruluşu: Endonezya'daki Bandung Konferansı (1955) ile temelleri atıldı.
Liderleri: Tito (Yugoslavya), Nasır (Mısır), Nehru (Hindistan).
Kriz: SSCB'nin (Kruşçev), ABD'nin Türkiye'ye (İzmir/Jüpiter Füzeleri) füze yerleştirmesine karşılık olarak Küba'ya (Fidel Kastro) nükleer füzeler yerleştirmesi olayıdır.
Sonuç: Dünya NÜKLEER SAVAŞIN EŞİĞİNDEN döndü. ABD (Kennedy) ve SSCB (Kruşçev) anlaştı.
Anlaşma (Gizli): SSCB Küba'daki füzeleri söktü, ABD de Türkiye'deki Jüpiter füzelerini söktü.
ÖNEMİ: Bu krizden sonra, "Kırmızı Telefon Hattı" (Moskova-Washington) kuruldu ve Nükleer Silahların Sınırlandırılması (SALT I, SALT II) görüşmeleri başladı (Yumuşama).
Şimdi "Sınava Başla" ve son adıma geç!
1954'te Kıbrıs'taki Rumlar, "ENOSİS" (Adayı Yunanistan'a bağlama) hedefiyle, EOKA adlı bir terör örgütü (Lideri Grivas) kurarak Türk köylerine saldırmaya başladı.
Londra ve Zürih Antlaşmaları (1959-1960): Türkiye, Yunanistan ve İngiltere (Garantör Devletler) bir araya geldi.
Sonuç: Bağımsız Kıbrıs Cumhuriyeti (1960) kuruldu. (Cumhurbaşkanı: Rum Makarios, C. Yardımcısı: Türk Dr. Fazıl Küçük). Türkiye, "Garantör Devlet" (müdahale hakkı) oldu.
Makarios, anayasayı değiştirip Türklerin haklarını elinden almak (Akritas Planı) isteyince Rumlar, Türklere karşı "Kanlı Noel" (1963) katliamlarını başlattı. Türkiye, Garantör olarak müdahale kararı aldı.
Johnson Mektubu (1964) (Büyük Kriz): Türkiye müdahaleye hazırlanırken, ABD Başkanı Johnson, Başbakan İsmet İnönü'ye çok sert bir tehdit mektubu gönderdi: "Eğer müdahale ederseniz, NATO (ABD) silahlarını kullanamazsınız ve SSCB size saldırırsa sizi savunmayız."
Sonuç: Türkiye müdahaleyi durdurmak zorunda kaldı. Bu, Türk-Amerikan ilişkilerindeki ilk büyük kırılmadır.
1974'te, EOKA lideri Nikos Sampson, Yunanistan'daki Askeri Cunta'nın desteğiyle Makarios'a darbe yaptı ve "Kıbrıs Elen Cumhuriyeti"ni (Yunanistan'a bağlı) ilan etti.
⚠️ Kıbrıs Barış Harekâtı (20 Temmuz 1974):
- Hükümet: Türkiye'de Başbakan Bülent Ecevit (CHP) ve Başbakan Yrd. Necmettin Erbakan (MSP) koalisyonu vardı.
- Harekât: Türkiye, tek başına (Garantörlük hakkını kullanarak) "Kıbrıs Barış Harekâtı"nı başlattı.
Sonuç: Harekât başarılı oldu, adanın fiilen ikiye bölünmesi sağlandı. (1983'te KKTC (Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti) kuruldu).
HAREKÂTIN DIŞ SONUCU (ABD AMBARGOSU): ABD, Türkiye'nin bu harekâtına (ve Haşhaş Ekimi Yasağı'nı kaldırmasına) tepki olarak 1975'te Türkiye'ye silah ambargosu uyguladı. Türkiye de misilleme olarak ABD'nin İncirlik dışındaki tüm üslerini kapattı. (İlişkiler en kötü seviyeye indi).
Tebrikler! Orta Doğu'daki Arap-İsrail savaşlarını, Küba Krizi ile gelen Yumuşama dönemini ve 1974 Kıbrıs Barış Harekâtı (Ecevit/Erbakan) krizini öğrendik.
Artık sıra "Bölüm 7: Soğuk Savaş'ın Sonu ve Küreselleşme" dersine geldi.
Haydi Bölüm 6 Final Sınavı'na!
Test Sonucu
Tebrikler!
Tüm soruları (3'te 3) doğru cevaplayarak bu bölümü başarıyla tamamladınız.
Test Sonucu
Üzgünüz, Başarısız Oldunuz.
Bazı soruları yanlış cevapladınız. (Skor: 3'te 2). Lütfen konuyu tekrar gözden geçirin.