Türkiye’nin Özel (Göreceli) Konumu ve Sonuçları

Açıklama: Saros Körfezi'nin en bilinen özelliği, kendi kendini temizleyebilmesidir. Bu durum, körfez içindeki ve Ege Denizi'nden gelen güçlü deniz akıntılarının su sirkülasyonunu sürekli sağlamasıyla gerçekleşir. Bu, tamamen körfezin özel konumu ve hidrografik yapısıyla ilgilidir.

Açıklama: Bir bölgenin genel iklim özelliklerinden farklı olarak, yerel ve dar bir alanda ortaya çıkan farklı iklim koşullarına "mikroklima" denir. Doğu Karadeniz'deki dağların kuzey rüzgarlarını kesmesi ve föhn rüzgarlarının etkisiyle Rize gibi yerlerde oluşan bu ılıman iklim, özel konuma bağlı bir mikroklima örneğidir.

Açıklama: Kocaeli Platosu, İstanbul gibi bir metropole yakınlığı, ana ulaşım yolları üzerinde olması gibi özel konum avantajları sayesinde yoğun nüfuslu ve sanayileşmişken; Taşeli Platosu'nun sarp, engebeli ve ana yollara sapa konumu onu seyrek nüfuslu kılmıştır. Temel fark, erişilebilirlik ve pazarlara göre konumdur.

Açıklama: Jeopolitikte, bir ülkenin coğrafi konumu, yer şekilleri, su kaynakları gibi fiziksel özellikleri zamanla değişmeyen temel unsurlardır. Türkiye'nin kıtaları ve boğazları birbirine bağlayan konumu, binlerce yıldır değişmeyen ve jeopolitiğini şekillendiren en temel unsurdur.

Açıklama: Her iki körfez de Türkiye'nin en önemli sanayi tesislerine ve limanlarına ev sahipliği yapar. Bu yoğun endüstriyel faaliyet ve deniz trafiği, ne yazık ki deniz kirliliğinin de bu bölgelerde yüksek olmasına neden olmuştur. Bu, onların özel konumlarının bir sonucudur.

Açıklama: Bir ülkenin komşuları, sınırlarının uzunluğu ve bu sınırlardaki geçitler gibi özellikler, o ülkenin diğer yerlere göre konumunu ifade eder ve göreceli (özel) konumun bir parçasıdır.

Açıklama: Türkiye'nin en verimli ve en büyük delta ovası olan Çukurova, kaynağını Toros Dağları'ndan alan Seyhan ve Ceyhan nehirlerinin binlerce yıldır taşıdığı alüvyonları Akdeniz'e biriktirmesiyle oluşmuştur.

Açıklama: Dağların kıyıya dik uzandığı Ege'de kıta sahanlığı (şelf alanı) geniştir. Deniz aniden derinleşmez. Bu nedenle dalga aşındırmasının biriktirmeden daha güçlü olduğu falez oluşumları yaygın değildir. Falezler daha çok dağların kıyıya paralel uzandığı ve denizin aniden derinleştiği Doğu Karadeniz ve Batı Akdeniz'de görülür.

Açıklama: Tombolo, kıyıya yakın bir adanın dalga biriktirmesi sonucu oluşan bir kıyı oku (kordonu) ile karaya bağlanmasıyla oluşan yer şeklidir. Kapıdağ Yarımadası ve Sinop Yarımadası, Türkiye'deki en tipik tombolo örnekleridir.

Açıklama: Türkiye, jeolojik olarak genç (3. ve 4. zamanda oluşmuş) bir ülkedir ve dünyanın en büyük dağ oluşum kuşaklarından biri olan Alp-Himalaya kıvrım sistemi üzerinde yer alır. Bu durum, yer kabuğunun hala hareketli ve fay hatlarıyla parçalanmış olmasına, dolayısıyla sık sık depremlerin yaşanmasına neden olur.

Açıklama: Volkan konilerinin şeklini lavların kimyasal yapısı belirler. Bazik karakterli lavlar akışkan olduğu için patlama merkezinden uzaklara kadar yayılır ve yüksekliği az, tabanı geniş olan "kalkan" şekilli volkanları oluşturur. Asidik lavlar ise daha yoğun kıvamlı olup uzağa yayılamaz ve Ağrı gibi daha dik konileri oluşturur.

Açıklama: A, B, C ve E şıklarındaki durumlar temel olarak enlem ve boylam farklarından, yani matematik konumdan kaynaklanır. Ancak Rize ve Iğdır'ın yağış miktarları arasındaki devasa fark, denize göre konum, yükselti ve dağların uzanışı gibi özel (göreceli) konum özelliklerinin bir sonucudur. Bu nedenle temel nedeni diğerlerinden farklıdır.