Yerleşme ve Devletleşme Sürecinde Selçuklu Türkiyesi
TEST - 5
Soru 1: Türkiye Selçuklu Devleti'nde, tüccarların yolculukları sırasında uğradıkları zararların devlet tarafından karşılanması uygulamasına ne ad verilir?
Doğru Cevap: B) Devlet Sigortacılığı
Açıklama: Türkiye Selçuklu sultanları, Anadolu'yu bir ticaret merkezi haline getirmek için kervan yollarında soyulan veya doğal afetlerden zarar gören tüccarların kayıplarını devlet hazinesinden karşılamışlardır. Bu uygulama, dünyada ilk devlet sigortacılığı örneği olarak kabul edilir.
Soru 2: Aşağıdaki mimari eserlerden hangisi, I. Dönem Anadolu Türk Beylikleri'ne ait değildir?
Doğru Cevap: E) Gevher Nesibe Darüşşifası
Açıklama: Gevher Nesibe Darüşşifası ve Tıp Medresesi, Kayseri'de bulunan ve doğrudan Türkiye Selçuklu Devleti'ne ait olan önemli bir yapıdır. Diğer eserler ise sırasıyla Danişmentliler, Saltuklular, Mengücekliler ve Artuklulara aittir.
Soru 3: Türkiye Selçuklu Devleti'nin ilk tersanesi hangi şehirde kurulmuştur?
Doğru Cevap: B) Sinop
Açıklama: Türkiye Selçuklu Devleti'nin ilk tersanesi, I. İzzettin Keykavus döneminde Karadeniz'in önemli liman kenti Sinop'un fethiyle birlikte burada kurulmuştur. Alanya'daki tersane ise daha sonra I. Alaeddin Keykubat tarafından yaptırılmıştır.
Soru 4: Osmanlı Beyliği'nin kuruluşunda önemli rol oynayan ve Ahi teşkilatının lideri olan Ahi Evran'ın eşi tarafından kurulan, Anadolu'daki kadınları örgütleyen teşkilatın adı nedir?
Doğru Cevap: A) Bacıyan-ı Rum
Açıklama: "Anadolu Kadınları" anlamına gelen Bacıyan-ı Rum, Ahi Evran'ın eşi Fatma Bacı tarafından kurulmuştur. Bu teşkilat, Türkmen kadınlarını hem mesleki hem de manevi yönden eğitmiş, aynı zamanda askeri faaliyetlere de destek vermiştir.
Soru 5: Türkiye Selçuklularında, sultanın ferman ve beratlarına tuğra çeken, aynı zamanda örfi hukukun da başında bulunan divan görevlisi aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: C) Pervaneci
Açıklama: Pervaneci, esasen ikta topraklarının dağıtımından sorumlu olsa da, aynı zamanda sultanın fermanlarına tuğra çekme (nişancılık) görevini de üstlenirdi. Bu yönüyle örfi hukukun uygulanmasında da etkiliydi.
Soru 6: Türkiye Selçuklu Devleti'nin başkenti İznik iken I. Haçlı Seferi sonucunda merkezini Konya'ya taşıması, aşağıdaki hükümdarlardan hangisi döneminde gerçekleşmiştir?
Doğru Cevap: A) I. Kılıç Arslan
Açıklama: I. Haçlı Seferi sırasında Haçlı ordularının İznik'i kuşatması üzerine Sultan I. Kılıç Arslan, şehri savunamayacağını anlayarak başkenti daha güvenli bir merkez olan Konya'ya taşımıştır.
Soru 7: Anadolu'daki ilk büyük camilerden olan Kayseri Ulu Camii, hangi beyliğin eseridir?
Doğru Cevap: A) Danişmentliler
Açıklama: Anadolu'daki ilk Türk beyliklerinin en güçlülerinden olan Danişmentliler tarafından yaptırılan Kayseri Ulu Camii, beyliğin önemli mimari eserlerinden biridir.
Soru 8: Türkiye Selçuklu Devleti'nde hükümdar sefere çıktığında veya taht boş olduğunda devleti yöneten kuruma ne ad verilirdi?
Doğru Cevap: D) Niyabet-i Saltanat
Açıklama: Saltanat vekilliği anlamına gelen Niyabet-i Saltanat, sultanın yokluğunda ona vekalet eden ve en geniş yetkilere sahip olan kurumdu. Başındaki görevliye "Naib" denirdi.
Soru 9: Aşağıdaki beyliklerden hangisi, para karşılığında topraklarının bir kısmını Osmanlı Devleti'ne satmıştır?
Doğru Cevap: B) Hamitoğulları
Açıklama: Osmanlı Sultanı I. Murat, Karamanoğulları'na karşı bir denge unsuru oluşturmak amacıyla, Hamitoğulları Beyliği'nden 80 bin altın karşılığında Isparta, Yalvaç, Akşehir gibi önemli merkezleri satın almıştır.
Soru 10: Anadolu'da Türkçe şiirin ve tasavvuf düşüncesinin öncülerinden olan ve "Risaletü'n Nushiyye" adlı eseriyle bilinen şair kimdir?
Doğru Cevap: C) Yunus Emre
Açıklama: Yunus Emre, eserlerinde kullandığı sade ve anlaşılır Türkçe ile tasavvufi düşünceleri geniş halk kitlelerine ulaştıran en önemli isimdir. "Nasihatler Kitabı" anlamına gelen "Risaletü'n Nushiyye" adlı eseri ve Divan'ı en bilinen eserleridir.
Soru 11: Anadolu Selçuklu Devleti, aşağıdaki savaşlardan hangisinin sonucunda İlhanlılara vergi ödemeye başlamıştır?
Doğru Cevap: B) Kösedağ
Açıklama: 1243 Kösedağ Savaşı'nda alınan ağır yenilgi, Anadolu Selçuklu Devleti'nin siyasi bağımsızlığını büyük ölçüde kaybetmesine ve İlhanlı Devleti'ne yıllık vergi ödeyen bir vasal devlet haline gelmesine neden olmuştur.
Soru 12: Türkiye Selçuklu Devleti'nin ilk medresesi aşağıdaki şehirlerden hangisinde kurulmuştur?
Doğru Cevap: B) Kayseri
Açıklama: Türkiye Selçukluları'na ait ilk medrese, II. Kılıçarslan döneminde Kayseri'de inşa edilen Koca Hasan Medresesi'dir. Anadolu'daki ilk medrese ise Danişmentlilere ait olan Yağıbasan Medresesi'dir.
Soru 13: "Mantıku't Tayr" (Kuşların Dili) adlı eseri Farsçadan Türkçeye çeviren ve Kırşehir'de yaşayan ünlü mutasavvıf kimdir?
Doğru Cevap: E) Gülşehri
Açıklama: XIII. ve XIV. yüzyıllarda Kırşehir'de yaşayan Gülşehri, İranlı ünlü şair Feridüddin Attar'ın "Mantıku't Tayr" adlı eserini Türkçeye çevirerek Anadolu'da tasavvuf edebiyatının gelişimine katkıda bulunmuştur.
Soru 14: Türkiye Selçuklularında donanma komutanına verilen "Emir-i Sevahil" unvanının anlamı nedir?
Doğru Cevap: A) Sahillerin Emiri
Açıklama: "Sevahil", Arapçada "sahiller" anlamına gelir. "Emir-i Sevahil" ise "Sahillerin Emiri" demektir ve donanma komutanına verilen bir unvandır.
Soru 15: Türkiye Selçuklu Devleti'nde, Ahi teşkilatı içinde esnaflar arasındaki anlaşmazlıkları çözen, kalite kontrolü yapan ve fiyatları belirleyen (narh kesen) görevliye ne ad verilirdi?
Doğru Cevap: B) Kethüda
Açıklama: Kethüda (veya yiğitbaşı yardımcısı), Ahi teşkilatında esnafların işlerini denetleyen, aralarındaki anlaşmazlıkları çözen ve devletle esnaf arasındaki ilişkileri düzenleyen önemli bir görevliydi.
Soru 16: I. Haçlı Seferi'nin başlamasına neden olan temel gelişme aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: D) Bizans'ın Malazgirt yenilgisi sonrası Papa'dan yardım istemesi
Açıklama: Diğer faktörler Haçlı Seferleri'nin genel nedenleri olsa da, I. Haçlı Seferi'ni tetikleyen asıl olay, 1071 Malazgirt yenilgisi sonrası Anadolu'da hızla ilerleyen Türkleri durduramayan Bizans İmparatoru Aleksios Komnenos'un Papa II. Urban'dan askeri yardım istemesidir.
Soru 17: Anadolu'daki ilk rasathane (gözlemevi) aşağıdaki hangi yapının içinde kurulmuştur?
Doğru Cevap: A) Cacabey Medresesi
Açıklama: Kırşehir'de bulunan Cacabey Medresesi, sadece dini ilimlerin okutulduğu bir yer değil, aynı zamanda astronomi eğitiminin de verildiği bir merkezdi. Bu nedenle Anadolu'daki ilk rasathane olarak kabul edilir.
Soru 18: Osmanlı Beyliği'nin kurulduğu Söğüt ve Domaniç bölgesi, aşağıdaki beyliklerden hangisine uç beyliği olarak bağlıydı?
Doğru Cevap: E) Çobanoğulları
Açıklama: Ertuğrul Gazi liderliğindeki Kayı boyu, Anadolu Selçukluları tarafından Bizans sınırına yerleştirildiğinde, Kastamonu merkezli Çobanoğulları Beyliği'ne bağlı bir uç beyliği olarak görev yapmaktaydı.
Soru 19: Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye Selçuklu Devleti'nde görülen ikta sisteminin özelliklerinden biri değildir?
Doğru Cevap: D) İkta sahibinin toprağı miras bırakabilmesi
Açıklama: İkta sisteminde toprağın mülkiyeti devlete, kullanım hakkı ise köylüye aitti. İkta sahibi (sipahi) ise sadece o toprağın vergi gelirlerini toplama ve karşılığında asker besleme hakkına sahipti. Toprağı satamaz, devredemez veya miras bırakamazdı.
Soru 20: Anadolu Selçuklu sultanlarının I. Gıyaseddin Keyhüsrev, I. İzzettin Keykavus, I. Alaeddin Keykubat gibi Farsça kökenli unvanlar kullanması, aşağıdaki hangi devlet geleneğinin bir devamı niteliğindedir?
Doğru Cevap: B) Büyük Selçuklular
Açıklama: Büyük Selçuklu Devleti, İran coğrafyasında kurulduğu için devlet teşkilatında ve saray kültüründe yoğun bir Fars etkisi altındaydı. Anadolu Selçukluları da kendilerini bu devletin devamı olarak gördükleri için aynı geleneği sürdürmüş ve Farsça kökenli hükümdarlık unvanları kullanmaya devam etmişlerdir.
Yerleşme ve Devletleşme Sürecinde Selçuklu Türkiyesi
TEST - 5
Soru 1: Türkiye Selçuklu Devleti'nde, tüccarların yolculukları sırasında uğradıkları zararların devlet tarafından karşılanması uygulamasına ne ad verilir?
Doğru Cevap: B) Devlet Sigortacılığı
Açıklama: Türkiye Selçuklu sultanları, Anadolu'yu bir ticaret merkezi haline getirmek için kervan yollarında soyulan veya doğal afetlerden zarar gören tüccarların kayıplarını devlet hazinesinden karşılamışlardır. Bu uygulama, dünyada ilk devlet sigortacılığı örneği olarak kabul edilir.
Soru 2: Aşağıdaki mimari eserlerden hangisi, I. Dönem Anadolu Türk Beylikleri'ne ait değildir?
Doğru Cevap: E) Gevher Nesibe Darüşşifası
Açıklama: Gevher Nesibe Darüşşifası ve Tıp Medresesi, Kayseri'de bulunan ve doğrudan Türkiye Selçuklu Devleti'ne ait olan önemli bir yapıdır. Diğer eserler ise sırasıyla Danişmentliler, Saltuklular, Mengücekliler ve Artuklulara aittir.
Soru 3: Türkiye Selçuklu Devleti'nin ilk tersanesi hangi şehirde kurulmuştur?
Doğru Cevap: B) Sinop
Açıklama: Türkiye Selçuklu Devleti'nin ilk tersanesi, I. İzzettin Keykavus döneminde Karadeniz'in önemli liman kenti Sinop'un fethiyle birlikte burada kurulmuştur. Alanya'daki tersane ise daha sonra I. Alaeddin Keykubat tarafından yaptırılmıştır.
Soru 4: Osmanlı Beyliği'nin kuruluşunda önemli rol oynayan ve Ahi teşkilatının lideri olan Ahi Evran'ın eşi tarafından kurulan, Anadolu'daki kadınları örgütleyen teşkilatın adı nedir?
Doğru Cevap: A) Bacıyan-ı Rum
Açıklama: "Anadolu Kadınları" anlamına gelen Bacıyan-ı Rum, Ahi Evran'ın eşi Fatma Bacı tarafından kurulmuştur. Bu teşkilat, Türkmen kadınlarını hem mesleki hem de manevi yönden eğitmiş, aynı zamanda askeri faaliyetlere de destek vermiştir.
Soru 5: Türkiye Selçuklularında, sultanın ferman ve beratlarına tuğra çeken, aynı zamanda örfi hukukun da başında bulunan divan görevlisi aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: C) Pervaneci
Açıklama: Pervaneci, esasen ikta topraklarının dağıtımından sorumlu olsa da, aynı zamanda sultanın fermanlarına tuğra çekme (nişancılık) görevini de üstlenirdi. Bu yönüyle örfi hukukun uygulanmasında da etkiliydi.
Soru 6: Türkiye Selçuklu Devleti'nin başkenti İznik iken I. Haçlı Seferi sonucunda merkezini Konya'ya taşıması, aşağıdaki hükümdarlardan hangisi döneminde gerçekleşmiştir?
Doğru Cevap: A) I. Kılıç Arslan
Açıklama: I. Haçlı Seferi sırasında Haçlı ordularının İznik'i kuşatması üzerine Sultan I. Kılıç Arslan, şehri savunamayacağını anlayarak başkenti daha güvenli bir merkez olan Konya'ya taşımıştır.
Soru 7: Anadolu'daki ilk büyük camilerden olan Kayseri Ulu Camii, hangi beyliğin eseridir?
Doğru Cevap: A) Danişmentliler
Açıklama: Anadolu'daki ilk Türk beyliklerinin en güçlülerinden olan Danişmentliler tarafından yaptırılan Kayseri Ulu Camii, beyliğin önemli mimari eserlerinden biridir.
Soru 8: Türkiye Selçuklu Devleti'nde hükümdar sefere çıktığında veya taht boş olduğunda devleti yöneten kuruma ne ad verilirdi?
Doğru Cevap: D) Niyabet-i Saltanat
Açıklama: Saltanat vekilliği anlamına gelen Niyabet-i Saltanat, sultanın yokluğunda ona vekalet eden ve en geniş yetkilere sahip olan kurumdu. Başındaki görevliye "Naib" denirdi.
Soru 9: Aşağıdaki beyliklerden hangisi, para karşılığında topraklarının bir kısmını Osmanlı Devleti'ne satmıştır?
Doğru Cevap: B) Hamitoğulları
Açıklama: Osmanlı Sultanı I. Murat, Karamanoğulları'na karşı bir denge unsuru oluşturmak amacıyla, Hamitoğulları Beyliği'nden 80 bin altın karşılığında Isparta, Yalvaç, Akşehir gibi önemli merkezleri satın almıştır.
Soru 10: Anadolu'da Türkçe şiirin ve tasavvuf düşüncesinin öncülerinden olan ve "Risaletü'n Nushiyye" adlı eseriyle bilinen şair kimdir?
Doğru Cevap: C) Yunus Emre
Açıklama: Yunus Emre, eserlerinde kullandığı sade ve anlaşılır Türkçe ile tasavvufi düşünceleri geniş halk kitlelerine ulaştıran en önemli isimdir. "Nasihatler Kitabı" anlamına gelen "Risaletü'n Nushiyye" adlı eseri ve Divan'ı en bilinen eserleridir.
Soru 11: Anadolu Selçuklu Devleti, aşağıdaki savaşlardan hangisinin sonucunda İlhanlılara vergi ödemeye başlamıştır?
Doğru Cevap: B) Kösedağ
Açıklama: 1243 Kösedağ Savaşı'nda alınan ağır yenilgi, Anadolu Selçuklu Devleti'nin siyasi bağımsızlığını büyük ölçüde kaybetmesine ve İlhanlı Devleti'ne yıllık vergi ödeyen bir vasal devlet haline gelmesine neden olmuştur.
Soru 12: Türkiye Selçuklu Devleti'nin ilk medresesi aşağıdaki şehirlerden hangisinde kurulmuştur?
Doğru Cevap: B) Kayseri
Açıklama: Türkiye Selçukluları'na ait ilk medrese, II. Kılıçarslan döneminde Kayseri'de inşa edilen Koca Hasan Medresesi'dir. Anadolu'daki ilk medrese ise Danişmentlilere ait olan Yağıbasan Medresesi'dir.
Soru 13: "Mantıku't Tayr" (Kuşların Dili) adlı eseri Farsçadan Türkçeye çeviren ve Kırşehir'de yaşayan ünlü mutasavvıf kimdir?
Doğru Cevap: E) Gülşehri
Açıklama: XIII. ve XIV. yüzyıllarda Kırşehir'de yaşayan Gülşehri, İranlı ünlü şair Feridüddin Attar'ın "Mantıku't Tayr" adlı eserini Türkçeye çevirerek Anadolu'da tasavvuf edebiyatının gelişimine katkıda bulunmuştur.
Soru 14: Türkiye Selçuklularında donanma komutanına verilen "Emir-i Sevahil" unvanının anlamı nedir?
Doğru Cevap: A) Sahillerin Emiri
Açıklama: "Sevahil", Arapçada "sahiller" anlamına gelir. "Emir-i Sevahil" ise "Sahillerin Emiri" demektir ve donanma komutanına verilen bir unvandır.
Soru 15: Türkiye Selçuklu Devleti'nde, Ahi teşkilatı içinde esnaflar arasındaki anlaşmazlıkları çözen, kalite kontrolü yapan ve fiyatları belirleyen (narh kesen) görevliye ne ad verilirdi?
Doğru Cevap: B) Kethüda
Açıklama: Kethüda (veya yiğitbaşı yardımcısı), Ahi teşkilatında esnafların işlerini denetleyen, aralarındaki anlaşmazlıkları çözen ve devletle esnaf arasındaki ilişkileri düzenleyen önemli bir görevliydi.
Soru 16: I. Haçlı Seferi'nin başlamasına neden olan temel gelişme aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: D) Bizans'ın Malazgirt yenilgisi sonrası Papa'dan yardım istemesi
Açıklama: Diğer faktörler Haçlı Seferleri'nin genel nedenleri olsa da, I. Haçlı Seferi'ni tetikleyen asıl olay, 1071 Malazgirt yenilgisi sonrası Anadolu'da hızla ilerleyen Türkleri durduramayan Bizans İmparatoru Aleksios Komnenos'un Papa II. Urban'dan askeri yardım istemesidir.
Soru 17: Anadolu'daki ilk rasathane (gözlemevi) aşağıdaki hangi yapının içinde kurulmuştur?
Doğru Cevap: A) Cacabey Medresesi
Açıklama: Kırşehir'de bulunan Cacabey Medresesi, sadece dini ilimlerin okutulduğu bir yer değil, aynı zamanda astronomi eğitiminin de verildiği bir merkezdi. Bu nedenle Anadolu'daki ilk rasathane olarak kabul edilir.
Soru 18: Osmanlı Beyliği'nin kurulduğu Söğüt ve Domaniç bölgesi, aşağıdaki beyliklerden hangisine uç beyliği olarak bağlıydı?
Doğru Cevap: E) Çobanoğulları
Açıklama: Ertuğrul Gazi liderliğindeki Kayı boyu, Anadolu Selçukluları tarafından Bizans sınırına yerleştirildiğinde, Kastamonu merkezli Çobanoğulları Beyliği'ne bağlı bir uç beyliği olarak görev yapmaktaydı.
Soru 19: Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye Selçuklu Devleti'nde görülen ikta sisteminin özelliklerinden biri değildir?
Doğru Cevap: D) İkta sahibinin toprağı miras bırakabilmesi
Açıklama: İkta sisteminde toprağın mülkiyeti devlete, kullanım hakkı ise köylüye aitti. İkta sahibi (sipahi) ise sadece o toprağın vergi gelirlerini toplama ve karşılığında asker besleme hakkına sahipti. Toprağı satamaz, devredemez veya miras bırakamazdı.
Soru 20: Anadolu Selçuklu sultanlarının I. Gıyaseddin Keyhüsrev, I. İzzettin Keykavus, I. Alaeddin Keykubat gibi Farsça kökenli unvanlar kullanması, aşağıdaki hangi devlet geleneğinin bir devamı niteliğindedir?
Doğru Cevap: B) Büyük Selçuklular
Açıklama: Büyük Selçuklu Devleti, İran coğrafyasında kurulduğu için devlet teşkilatında ve saray kültüründe yoğun bir Fars etkisi altındaydı. Anadolu Selçukluları da kendilerini bu devletin devamı olarak gördükleri için aynı geleneği sürdürmüş ve Farsça kökenli hükümdarlık unvanları kullanmaya devam etmişlerdir.