ÜNİTE 7: 18. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ - GERİLEME DÖNEMİ (DİPLOMASİ VE DEĞİŞİM)
Bu ünite, Karlofça Antlaşması'ndan (1699) Yaş Antlaşması'na (1792) kadar olan süreci kapsamaktadır. Bu dönem, Osmanlı Devleti'nin askeri ve diplomatik mücadelelerinin yanı sıra, Batı'nın üstünlüğünü kabul ederek başlattığı modernleşme çabalarını (Islahatlar) en ince ayrıntısına kadar incelemektedir.
BÖLÜM 1: DÖNEME GENEL BAKIŞ VE TEMEL POLİTİKALAR
A. 18. Yüzyılın Temel Özellikleri
- 17. Yüzyıldaki büyük toprak kayıpları (Karlofça ve İstanbul Antlaşmaları) sonrası devletin politikaları değişmiştir.
- Diplomasi ve Denge Siyaseti ön plana çıkmıştır.
- Avrupa'nın bilimsel ve teknik üstünlüğü ilk kez kabul edilmiştir.
- Islahatlar ilk kez Batı örnek alınarak yapılmaya başlanmıştır (17. Yüzyıldan temel farkı).
- Bu yüzyılda en büyük tehdit Rusya olmuştur.
B. Dönemin Temel Dış Politikaları
1. Kaybedilen Toprakları Geri Alma Politikası (1700-1718)
Yüzyılın başında temel amaç Karlofça ve İstanbul Antlaşmaları ile kaybedilen yerleri (Azak Kalesi, Mora, Macaristan) geri almaktı. Prut Savaşı ile bu politika kısmen başarılı olsa da Pasarofça Antlaşması ile sona erdi.
2. Mevcut Toprakları Koruma ve Denge Politikası (1718 Sonrası)
Pasarofça Antlaşması'ndan sonra Osmanlı, Batı'nın üstünlüğünü kabul ederek savunmaya çekildi ve barışçıl bir politika izlemeye başladı.
BÖLÜM 2: 18. YÜZYIL SİYASİ VE ASKERİ GELİŞMELERİ
A. III. AHMET DÖNEMİ (1703-1730)
Padişah II. Mustafa'nın tahttan indirildiği Edirne Olayı (Cebeci Olayı) ile III. Ahmet tahta çıkmıştır.
1. Osmanlı-Rus Savaşı ve Prut Antlaşması (1711)
- Nedenleri: Rusya'nın sıcak denizlere inme politikası ve İsveç Kralı Demirbaş Şarl'ın (Poltova Savaşı sonrası) Osmanlı'ya sığınması.
- Gelişimi: Sadrazam Baltacı Mehmed Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu, Rus Çarı I. Petro'yu Prut Nehri kıyısında sıkıştırdı.
- Prut Antlaşması (1711): Rusya yenilgiyi kabul etti.
💡 PÜF NOKTA: Prut Antlaşması'nın Önemi
Maddesi: Azak Kalesi Osmanlı'ya geri verilecek.
Önemi: 1700 İstanbul Antlaşması ile kaybedilen Azak Kalesi geri alındı. Bu zafer, Osmanlı Devleti'nde kaybedilen toprakların geri alınabileceği umudunu artırdı.
2. Osmanlı-Venedik-Avusturya Savaşları (1715-1718)
- Nedenleri: Osmanlı'nın Karlofça ile Venedik'e kaybettiği Mora'yı geri almak istemesi.
- Gelişimi: Osmanlı Venedik'ten Mora'yı geri aldı. Ancak Karlofça'nın garantörü olan Avusturya savaşa dahil oldu. Petervaradin Savaşı'nda Osmanlı ordusu Avusturya'ya yenildi.
- Pasarofça Antlaşması (1718): Avusturya ile imzalandı.
📊 DETAYLI ANALİZ: Pasarofça Antlaşması'nın Önemi
Maddeleri: Belgrad ve Banat Avusturya'ya bırakıldı. Mora Osmanlı'da kaldı.
Önemi:
- Osmanlı Devleti, Batıda önemli bir merkez olan Belgrad'ı kaybetti.
- Avrupa'nın (Batı'nın) askeri ve teknik üstünlüğü ilk kez kabul edildi.
- Bu antlaşma ile Osmanlı barış politikasına yöneldi ve Lale Devri (1718-1730) başladı.
3. Osmanlı-İran İlişkileri
İran'daki iç karışıklıklardan yararlanmak isteyen Rusya ile Osmanlı karşı karşıya geldi. Fransa arabuluculuğu ile İstanbul Antlaşması (1724) imzalandı. Bu, Osmanlı ve Rusya arasındaki ilk dostluk/ittifak antlaşmasıdır (İran toprakları paylaşıldı).
B. I. MAHMUD DÖNEMİ (1730-1754)
1. Osmanlı-Rusya-Avusturya Savaşları (1736-1739)
- Nedenleri: Rusya'nın Kırım'a saldırması ve Avusturya'nın Rusya ile ittifak yapması.
- Gelişimi: Osmanlı Devleti, I. Mahmut döneminde yapılan askeri ıslahatların (Humbaracı Ahmet Paşa) etkisiyle her iki cephede de başarılı oldu.
- Belgrad Antlaşmaları (1739): Fransa'nın arabuluculuğu ile imzalandı.
💡 PÜF NOKTA: Belgrad Antlaşmaları'nın Önemi
Maddeleri: Pasarofça ile kaybedilen Belgrad geri alındı. Rusya'nın Karadeniz'de savaş gemisi bulundurması yasaklandı.
Önemi:
- Osmanlı Devleti'nin Batıda imzaladığı son kazançlı antlaşmadır.
- Karadeniz'in bir Türk gölü olduğu son kez onaylandı.
⚠️ UYARI: Kapitülasyonların Sürekli Hale Gelmesi (1740)
Fransa'ya Belgrad Antlaşmalarında arabuluculuk yaptığı için verilen Kapitülasyonlar sürekli hale getirildi. Daha önce padişahların ömrüyle sınırlı olan bu ayrıcalıkların sürekli hale gelmesi, Osmanlı ekonomisine uzun vadede büyük zarar vermiştir.
C. III. MUSTAFA DÖNEMİ (1757-1774)
1. Osmanlı-Rus Savaşı (1768-1774)
Osmanlı tarihinin en ağır savaşlarından biridir.
- Nedenleri: Rusya'nın Lehistan'ın iç işlerine karışması ve Kırım üzerindeki emelleri.
- Gelişimi: Osmanlı Devleti ağır yenilgiler aldı. Çeşme Baskını (1770)'nda Rus donanması, Baltık Denizi'nden gelerek Çeşme'de Osmanlı donanmasını yaktı.
D. I. ABDÜLHAMİD DÖNEMİ (1774-1789)
1. Küçük Kaynarca Antlaşması (1774)
1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı sonunda imzalanmıştır. Şartları çok ağırdır.
📊 DETAYLI ANALİZ: Küçük Kaynarca Antlaşması'nın Maddeleri ve Yorumları
Bu antlaşma Osmanlı Devleti için bir dönüm noktasıdır:
- Madde: Kırım bağımsız olacak, ancak dini açıdan Osmanlı Halifesine bağlı kalacak.
Yorum: Tarihte ilk kez tamamı Türk ve Müslüman olan bir toprak kaybedildi. Osmanlı, Halifeliği ilk kez siyasi bir araç olarak kullandı. - Madde: Rusya, Karadeniz'de donanma bulundurabilecek.
Yorum: Karadeniz Türk Gölü olma özelliğini kaybetti. - Madde: Rusya, Osmanlı ülkesindeki Ortodoksların koruyuculuğunu üstlenecek.
Yorum: En tehlikeli maddedir. Rusya, Osmanlı'nın iç işlerine karışma fırsatı elde etti. - Madde: Osmanlı Devleti Rusya'ya savaş tazminatı ödeyecek.
Yorum: Osmanlı tarihinde ilk kez savaş tazminatı ödedi. - Madde: Rusya'ya kapitülasyon verilecek.
2. Aynalıkavak Tenkihnamesi (1779)
Rusya'nın Kırım'a müdahalesi sonucu imzalandı. Rus yanlısı Şahin Giray'ın Kırım Hanı olması kabul edildi. (Kırım'ın Rusya'ya bağlanma süreci hızlandı).
E. III. SELİM DÖNEMİ (1789-1807)
1. Osmanlı-Rusya-Avusturya Savaşları (1787-1792)
- Nedenleri: Rusya ve Avusturya'nın Osmanlı topraklarını paylaşma projeleri (Grek Projesi ve Dakya Projesi).
🔍 KAVRAM: Grek ve Dakya Projeleri
Grek Projesi: İstanbul merkezli bir Bizans İmparatorluğu'nu (Grek Devleti) yeniden canlandırma ve başına Rus prensini getirme projesidir.
Dakya Projesi: Eflak ve Boğdan bölgesinde Rusya ve Avusturya'ya bağlı bir Dakya Devleti kurma projesidir.
- Gelişimi: Osmanlı iki cephede savaştı. Ancak Fransız İhtilali (1789) patlak verdi. İhtilalin yaydığı milliyetçilik akımından etkilenen Avusturya savaştan çekildi.
- Ziştovi Antlaşması (1791): Avusturya ile imzalandı. Avusturya aldığı yerleri geri verdi.
- Yaş Antlaşması (1792): Rusya ile imzalandı. Kırım'ın Rusya'ya ait olduğu kesin olarak kabul edildi.
Bu antlaşma ile Osmanlı Devleti için Gerileme Dönemi sona erdi ve Dağılma Dönemi başladı.
BÖLÜM 3: 18. YÜZYIL ISLAHATLARI (MODERNLEŞME ÇABALARI)
A. 18. Yüzyıl Islahatlarının Genel Özellikleri
- Avrupa (Batı) örnek alınmıştır. (17. yüzyıldan temel farkı).
- Genellikle askeri alanda yoğunlaşmıştır (Lale Devri hariç).
- 17. yüzyıl ıslahatlarına göre daha köklü ve kalıcıdır.
B. LALE DEVRİ ISLAHATLARI (1718-1730)
Padişah: III. Ahmet. Sadrazam: Nevşehirli Damat İbrahim Paşa.
⚠️ UYARI: Lale Devri'nde Askeri Islahat YOKTUR!
Lale Devri, kültürel ve sosyal ağırlıklı bir yenileşme dönemidir. Bu dönemde askeri alanda ıslahat yapılmamıştır.
1. Diplomasi ve Kültür
- İlk Geçici Elçilikler: Avrupa'yı tanımak amacıyla Paris'e (Yirmisekiz Çelebi Mehmed Efendi) elçi gönderildi.
- İlk Türk Matbaası (1727): İbrahim Müteferrika ve Said Efendi tarafından kuruldu. (Teknik alandaki ilk Batılılaşma). İlk basılan eser Vankulu Lügati'dir.
2. Sosyal ve Mimari
- Tulumbacılar Ocağı: İlk itfaiye teşkilatı kuruldu.
- İlk kez çiçek aşısı uygulandı.
- Mimari: Avrupa Barok ve Rokoko tarzı etkili oldu. (Örn: III. Ahmet Çeşmesi).
C. I. MAHMUD DÖNEMİ ISLAHATLARI (1730-1754)
- Batı Tarzı İlk Askeri Islahatlar bu dönemde yapıldı.
- Humbaracı Ahmet Paşa (Comte de Bonneval): Avrupa'dan getirilen ilk askeri uzmandır. Humbaracı Ocağını modernize etti.
- Hendesehane (1734): Batı tarzında açılan ilk askeri teknik okuldur.
D. III. MUSTAFA DÖNEMİ ISLAHATLARI (1757-1774)
- Baron de Tott getirilerek Sürat Topçuları Ocağı kuruldu.
- Mühendishane-i Bahr-i Hümayun (Deniz Mühendishanesi) kuruldu.
- Esham Sistemi hazırlandı (İç borçlanma).
🔍 KAVRAM: Esham Sistemi
Devletin nakit para ihtiyacını karşılamak için başlattığı iç borçlanma sistemidir. Devletin gelir getiren bir mülkünün yıllık gelirinin hisselere ayrılarak halka satılmasıdır.
E. I. ABDÜLHAMİD DÖNEMİ ISLAHATLARI (1774-1789)
- Esham Sistemi ilk kez uygulandı.
- Ulufe alım satımı yasaklandı. Cülus bahşişi kaldırıldı.
F. III. SELİM DÖNEMİ ISLAHATLARI (NİZAM-I CEDİD) (1789-1807)
Osmanlı tarihindeki en radikal ve planlı ıslahat hareketidir.
1. Nizam-ı Cedid (Yeni Düzen)
- Nizam-ı Cedid Ordusu: Batı tarzında (Fransa örnek alınarak) kurulan yeni ordudur.
- İrad-ı Cedid Hazinesi: Yeni ordunun masraflarını karşılamak için kurulan ayrı hazinedir.
- Mühendishane-i Berr-i Hümayun: Kara Mühendishanesi açıldı.
2. Diplomasi ve Diğer Alanlar
- Kalıcı (Daimi) Elçilikler kuruldu. İlk kalıcı elçilik Londra'da açıldı (İlk Elçi: Yusuf Agah Efendi).
- Devlet Matbaası (Matbaa-i Amire) kuruldu.
- Yerli malı kullanımı teşvik edildi.
3. Kabakçı Mustafa İsyanı (1807)
Yeniçerilerin ve çıkarları zedelenenlerin tepkisi sonucu çıkan isyandır. III. Selim tahttan indirildi ve Nizam-ı Cedid dönemi sona erdi.
ÜNİTE 7: 18. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ - GERİLEME DÖNEMİ (DİPLOMASİ VE DEĞİŞİM)
Bu ünite, Karlofça Antlaşması'ndan (1699) Yaş Antlaşması'na (1792) kadar olan süreci kapsamaktadır. Bu dönem, Osmanlı Devleti'nin askeri ve diplomatik mücadelelerinin yanı sıra, Batı'nın üstünlüğünü kabul ederek başlattığı modernleşme çabalarını (Islahatlar) en ince ayrıntısına kadar incelemektedir.
BÖLÜM 1: DÖNEME GENEL BAKIŞ VE TEMEL POLİTİKALAR
A. 18. Yüzyılın Temel Özellikleri
- 17. Yüzyıldaki büyük toprak kayıpları (Karlofça ve İstanbul Antlaşmaları) sonrası devletin politikaları değişmiştir.
- Diplomasi ve Denge Siyaseti ön plana çıkmıştır.
- Avrupa'nın bilimsel ve teknik üstünlüğü ilk kez kabul edilmiştir.
- Islahatlar ilk kez Batı örnek alınarak yapılmaya başlanmıştır (17. Yüzyıldan temel farkı).
- Bu yüzyılda en büyük tehdit Rusya olmuştur.
B. Dönemin Temel Dış Politikaları
1. Kaybedilen Toprakları Geri Alma Politikası (1700-1718)
Yüzyılın başında temel amaç Karlofça ve İstanbul Antlaşmaları ile kaybedilen yerleri (Azak Kalesi, Mora, Macaristan) geri almaktı. Prut Savaşı ile bu politika kısmen başarılı olsa da Pasarofça Antlaşması ile sona erdi.
2. Mevcut Toprakları Koruma ve Denge Politikası (1718 Sonrası)
Pasarofça Antlaşması'ndan sonra Osmanlı, Batı'nın üstünlüğünü kabul ederek savunmaya çekildi ve barışçıl bir politika izlemeye başladı.
BÖLÜM 2: 18. YÜZYIL SİYASİ VE ASKERİ GELİŞMELERİ
A. III. AHMET DÖNEMİ (1703-1730)
Padişah II. Mustafa'nın tahttan indirildiği Edirne Olayı (Cebeci Olayı) ile III. Ahmet tahta çıkmıştır.
1. Osmanlı-Rus Savaşı ve Prut Antlaşması (1711)
- Nedenleri: Rusya'nın sıcak denizlere inme politikası ve İsveç Kralı Demirbaş Şarl'ın (Poltova Savaşı sonrası) Osmanlı'ya sığınması.
- Gelişimi: Sadrazam Baltacı Mehmed Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu, Rus Çarı I. Petro'yu Prut Nehri kıyısında sıkıştırdı.
- Prut Antlaşması (1711): Rusya yenilgiyi kabul etti.
💡 PÜF NOKTA: Prut Antlaşması'nın Önemi
Maddesi: Azak Kalesi Osmanlı'ya geri verilecek.
Önemi: 1700 İstanbul Antlaşması ile kaybedilen Azak Kalesi geri alındı. Bu zafer, Osmanlı Devleti'nde kaybedilen toprakların geri alınabileceği umudunu artırdı.
2. Osmanlı-Venedik-Avusturya Savaşları (1715-1718)
- Nedenleri: Osmanlı'nın Karlofça ile Venedik'e kaybettiği Mora'yı geri almak istemesi.
- Gelişimi: Osmanlı Venedik'ten Mora'yı geri aldı. Ancak Karlofça'nın garantörü olan Avusturya savaşa dahil oldu. Petervaradin Savaşı'nda Osmanlı ordusu Avusturya'ya yenildi.
- Pasarofça Antlaşması (1718): Avusturya ile imzalandı.
📊 DETAYLI ANALİZ: Pasarofça Antlaşması'nın Önemi
Maddeleri: Belgrad ve Banat Avusturya'ya bırakıldı. Mora Osmanlı'da kaldı.
Önemi:
- Osmanlı Devleti, Batıda önemli bir merkez olan Belgrad'ı kaybetti.
- Avrupa'nın (Batı'nın) askeri ve teknik üstünlüğü ilk kez kabul edildi.
- Bu antlaşma ile Osmanlı barış politikasına yöneldi ve Lale Devri (1718-1730) başladı.
3. Osmanlı-İran İlişkileri
İran'daki iç karışıklıklardan yararlanmak isteyen Rusya ile Osmanlı karşı karşıya geldi. Fransa arabuluculuğu ile İstanbul Antlaşması (1724) imzalandı. Bu, Osmanlı ve Rusya arasındaki ilk dostluk/ittifak antlaşmasıdır (İran toprakları paylaşıldı).
B. I. MAHMUD DÖNEMİ (1730-1754)
1. Osmanlı-Rusya-Avusturya Savaşları (1736-1739)
- Nedenleri: Rusya'nın Kırım'a saldırması ve Avusturya'nın Rusya ile ittifak yapması.
- Gelişimi: Osmanlı Devleti, I. Mahmut döneminde yapılan askeri ıslahatların (Humbaracı Ahmet Paşa) etkisiyle her iki cephede de başarılı oldu.
- Belgrad Antlaşmaları (1739): Fransa'nın arabuluculuğu ile imzalandı.
💡 PÜF NOKTA: Belgrad Antlaşmaları'nın Önemi
Maddeleri: Pasarofça ile kaybedilen Belgrad geri alındı. Rusya'nın Karadeniz'de savaş gemisi bulundurması yasaklandı.
Önemi:
- Osmanlı Devleti'nin Batıda imzaladığı son kazançlı antlaşmadır.
- Karadeniz'in bir Türk gölü olduğu son kez onaylandı.
⚠️ UYARI: Kapitülasyonların Sürekli Hale Gelmesi (1740)
Fransa'ya Belgrad Antlaşmalarında arabuluculuk yaptığı için verilen Kapitülasyonlar sürekli hale getirildi. Daha önce padişahların ömrüyle sınırlı olan bu ayrıcalıkların sürekli hale gelmesi, Osmanlı ekonomisine uzun vadede büyük zarar vermiştir.
C. III. MUSTAFA DÖNEMİ (1757-1774)
1. Osmanlı-Rus Savaşı (1768-1774)
Osmanlı tarihinin en ağır savaşlarından biridir.
- Nedenleri: Rusya'nın Lehistan'ın iç işlerine karışması ve Kırım üzerindeki emelleri.
- Gelişimi: Osmanlı Devleti ağır yenilgiler aldı. Çeşme Baskını (1770)'nda Rus donanması, Baltık Denizi'nden gelerek Çeşme'de Osmanlı donanmasını yaktı.
D. I. ABDÜLHAMİD DÖNEMİ (1774-1789)
1. Küçük Kaynarca Antlaşması (1774)
1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı sonunda imzalanmıştır. Şartları çok ağırdır.
📊 DETAYLI ANALİZ: Küçük Kaynarca Antlaşması'nın Maddeleri ve Yorumları
Bu antlaşma Osmanlı Devleti için bir dönüm noktasıdır:
- Madde: Kırım bağımsız olacak, ancak dini açıdan Osmanlı Halifesine bağlı kalacak.
Yorum: Tarihte ilk kez tamamı Türk ve Müslüman olan bir toprak kaybedildi. Osmanlı, Halifeliği ilk kez siyasi bir araç olarak kullandı. - Madde: Rusya, Karadeniz'de donanma bulundurabilecek.
Yorum: Karadeniz Türk Gölü olma özelliğini kaybetti. - Madde: Rusya, Osmanlı ülkesindeki Ortodoksların koruyuculuğunu üstlenecek.
Yorum: En tehlikeli maddedir. Rusya, Osmanlı'nın iç işlerine karışma fırsatı elde etti. - Madde: Osmanlı Devleti Rusya'ya savaş tazminatı ödeyecek.
Yorum: Osmanlı tarihinde ilk kez savaş tazminatı ödedi. - Madde: Rusya'ya kapitülasyon verilecek.
2. Aynalıkavak Tenkihnamesi (1779)
Rusya'nın Kırım'a müdahalesi sonucu imzalandı. Rus yanlısı Şahin Giray'ın Kırım Hanı olması kabul edildi. (Kırım'ın Rusya'ya bağlanma süreci hızlandı).
E. III. SELİM DÖNEMİ (1789-1807)
1. Osmanlı-Rusya-Avusturya Savaşları (1787-1792)
- Nedenleri: Rusya ve Avusturya'nın Osmanlı topraklarını paylaşma projeleri (Grek Projesi ve Dakya Projesi).
🔍 KAVRAM: Grek ve Dakya Projeleri
Grek Projesi: İstanbul merkezli bir Bizans İmparatorluğu'nu (Grek Devleti) yeniden canlandırma ve başına Rus prensini getirme projesidir.
Dakya Projesi: Eflak ve Boğdan bölgesinde Rusya ve Avusturya'ya bağlı bir Dakya Devleti kurma projesidir.
- Gelişimi: Osmanlı iki cephede savaştı. Ancak Fransız İhtilali (1789) patlak verdi. İhtilalin yaydığı milliyetçilik akımından etkilenen Avusturya savaştan çekildi.
- Ziştovi Antlaşması (1791): Avusturya ile imzalandı. Avusturya aldığı yerleri geri verdi.
- Yaş Antlaşması (1792): Rusya ile imzalandı. Kırım'ın Rusya'ya ait olduğu kesin olarak kabul edildi.
Bu antlaşma ile Osmanlı Devleti için Gerileme Dönemi sona erdi ve Dağılma Dönemi başladı.
BÖLÜM 3: 18. YÜZYIL ISLAHATLARI (MODERNLEŞME ÇABALARI)
A. 18. Yüzyıl Islahatlarının Genel Özellikleri
- Avrupa (Batı) örnek alınmıştır. (17. yüzyıldan temel farkı).
- Genellikle askeri alanda yoğunlaşmıştır (Lale Devri hariç).
- 17. yüzyıl ıslahatlarına göre daha köklü ve kalıcıdır.
B. LALE DEVRİ ISLAHATLARI (1718-1730)
Padişah: III. Ahmet. Sadrazam: Nevşehirli Damat İbrahim Paşa.
⚠️ UYARI: Lale Devri'nde Askeri Islahat YOKTUR!
Lale Devri, kültürel ve sosyal ağırlıklı bir yenileşme dönemidir. Bu dönemde askeri alanda ıslahat yapılmamıştır.
1. Diplomasi ve Kültür
- İlk Geçici Elçilikler: Avrupa'yı tanımak amacıyla Paris'e (Yirmisekiz Çelebi Mehmed Efendi) elçi gönderildi.
- İlk Türk Matbaası (1727): İbrahim Müteferrika ve Said Efendi tarafından kuruldu. (Teknik alandaki ilk Batılılaşma). İlk basılan eser Vankulu Lügati'dir.
2. Sosyal ve Mimari
- Tulumbacılar Ocağı: İlk itfaiye teşkilatı kuruldu.
- İlk kez çiçek aşısı uygulandı.
- Mimari: Avrupa Barok ve Rokoko tarzı etkili oldu. (Örn: III. Ahmet Çeşmesi).
C. I. MAHMUD DÖNEMİ ISLAHATLARI (1730-1754)
- Batı Tarzı İlk Askeri Islahatlar bu dönemde yapıldı.
- Humbaracı Ahmet Paşa (Comte de Bonneval): Avrupa'dan getirilen ilk askeri uzmandır. Humbaracı Ocağını modernize etti.
- Hendesehane (1734): Batı tarzında açılan ilk askeri teknik okuldur.
D. III. MUSTAFA DÖNEMİ ISLAHATLARI (1757-1774)
- Baron de Tott getirilerek Sürat Topçuları Ocağı kuruldu.
- Mühendishane-i Bahr-i Hümayun (Deniz Mühendishanesi) kuruldu.
- Esham Sistemi hazırlandı (İç borçlanma).
🔍 KAVRAM: Esham Sistemi
Devletin nakit para ihtiyacını karşılamak için başlattığı iç borçlanma sistemidir. Devletin gelir getiren bir mülkünün yıllık gelirinin hisselere ayrılarak halka satılmasıdır.
E. I. ABDÜLHAMİD DÖNEMİ ISLAHATLARI (1774-1789)
- Esham Sistemi ilk kez uygulandı.
- Ulufe alım satımı yasaklandı. Cülus bahşişi kaldırıldı.
F. III. SELİM DÖNEMİ ISLAHATLARI (NİZAM-I CEDİD) (1789-1807)
Osmanlı tarihindeki en radikal ve planlı ıslahat hareketidir.
1. Nizam-ı Cedid (Yeni Düzen)
- Nizam-ı Cedid Ordusu: Batı tarzında (Fransa örnek alınarak) kurulan yeni ordudur.
- İrad-ı Cedid Hazinesi: Yeni ordunun masraflarını karşılamak için kurulan ayrı hazinedir.
- Mühendishane-i Berr-i Hümayun: Kara Mühendishanesi açıldı.
2. Diplomasi ve Diğer Alanlar
- Kalıcı (Daimi) Elçilikler kuruldu. İlk kalıcı elçilik Londra'da açıldı (İlk Elçi: Yusuf Agah Efendi).
- Devlet Matbaası (Matbaa-i Amire) kuruldu.
- Yerli malı kullanımı teşvik edildi.
3. Kabakçı Mustafa İsyanı (1807)
Yeniçerilerin ve çıkarları zedelenenlerin tepkisi sonucu çıkan isyandır. III. Selim tahttan indirildi ve Nizam-ı Cedid dönemi sona erdi.